Thứ Bảy, 25 tháng 5, 2019

20190525. BÌNH LUẬN QUANH CHUYỆN TĂNG GIÁ ĐIỆN

ĐIỂM BÁO MẠNG

'YÊU DÂN' NÊN CHO ROI VỌT, 'GHÉT QUAN' NÊN CHO NGỌT CHO BÙI ?

XUÂN DƯƠNG/ GDVN 23-5-2019

Giá điện tăng 8,36% giá bán điện từ ngày 20/3/2019. Ảnh minh họa: http://thoibaotaichinhvietnam.vn
Báo cáo giải trình việc tăng 8,36% giá bán điện từ ngày 20/3/2019, Bộ Công Thương kèm theo kiến nghị Thủ tướng:
“Chỉ đạo công tác thông tin tuyên truyền về chủ trương đúng đắn của Đảng, Chính phủ trong việc điều chỉnh giá điện; phản ánh chính xác, khách quan, không đưa thông tin trái chiều về giá điện. 
Có biện pháp chấn chỉnh hoặc xử lý những cá nhân cố tình xuyên tạc, đưa thông tin không đầy đủ, khách quan về đợt điều chỉnh giá điện vừa qua nhằm kích động, gây rối trật tự, an toàn xã hội”. [1]
Với ngôn ngữ được báo Thanhnien.vn đăng tải [1], có thể thấy việc tăng giá điện năm 2019 không phải do Bộ Công thương quyết định mà là “chủ trương đúng đắn của Đảng, Chính phủ”?
Báo Nhandan.com.vn trong bài: “Thủ tướng Chính phủ yêu cầu kiểm tra việc tăng giá điện” viết:
“Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có ý kiến như sau: Yêu cầu Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính, Bộ Công thương và các cơ quan liên quan kiểm tra việc điều chỉnh mức giá bán điện, phương pháp tính giá và việc thu tiền điện thời gian qua; làm rõ đúng, sai; báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 6-2019”.[2]
Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam trong bài “Yêu cầu thanh tra ngay việc tăng giá điện” nêu câu hỏi:
“Tại sao Bộ Công Thương lại đưa thông tin việc điều chỉnh giá điện và giá xăng dầu vào danh mục Bí mật Nhà nước của ngành? Căn cứ nào để thực hiện việc này?”[3]
Vậy xin hỏi ông Bộ trưởng Bộ Công thương, nếu tăng giá điện là chủ trương của Đảng và Chính phủ thì tại sao báo Đảng và Thủ tướng Chính phủ lại phải chỉ đạo kiểm tra việc tăng giá điện?
Thủ tướng đã yêu cầu đích danh ba đơn vị là Thanh tra Chính phủ Bộ Tài chính, Bộ Công thương phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm tra việc điều chỉnh giá điện.
Từ các thông tin nêu trên, người dân chỉ có thể “tưởng tượng” ra ba khả năng:
Thứ nhất, việc điều chỉnh giá bán điện chưa báo cáo cụ thể với Thủ tướng;
Thứ hai, Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng nhưng không rõ ràng, minh bạch;
Thứ ba, Bộ Công thương đang lấy Chính phủ làm bình phong, đẩy quả bóng trách nhiệm lên cho Chính phủ!
Chỉ với mấy dòng kiến nghị, Bộ Công thương đang đặt cả hệ thống chính trị vào một sự việc đã rồi, tại sao lại nói “cả hệ thống chính trị”?
Thứ nhất, Bộ Công thương kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo “công tác thông tin tuyên truyền” và xử lý những cá nhân “xuyên tạc, đưa thông tin không đầy đủ, khách quan” về chuyện tăng giá điện.
Xét về phương diện chuyên môn, nếu Bộ Công thương không thể chỉ đích danh những cá nhân “cố tình xuyên tạc, đưa thông tin không đầy đủ” thì cơ quan phụ trách “công tác thông tin tuyên truyền” nào có thể làm được việc này?
Rõ ràng “công tác thông tin tuyên truyền” là lĩnh vực do Bộ Thông tin và Truyền thông phụ trách, thế có nghĩa là Bộ Công thương không chỉ đẩy quả bóng trách nhiệm cho Chính phủ mà còn muốn kéo cả Bộ Thông tin và Truyền thông vào cuộc?
Thứ hai, như kiến nghị của Bộ Công thương, cần chấn chỉnh hoặc xử lý các cá nhân “cố tình xuyên tạc, đưa thông tin không đầy đủ, khách quan về đợt điều chỉnh giá điện vừa qua nhằm kích động, gây rối trật tự, an toàn xã hội” vậy cơ quan nào phải vào cuộc?
Kiến nghị của Bộ Công thương cho thấy bộ này khẳng định có cá nhân đưa thông tin nhằm “kích động, gây rối trật tự, an toàn xã hội”, theo “cái lý” của Bộ Công thương và căn cứ quy định của pháp luật hiện hành, phạm lỗi nhẹ sẽ bị xử phạt hành chính, đây là chức năng của Ủy ban Nhân dân các cấp, nếu phạm lỗi nặng thì phải xử lý hình sự, khi đó phải khởi tố vụ án, khởi tố bị can, đây là chức năng của Công an, Kiểm sát, Tòa án,… 
Tóm lại, ẩn trong kiến nghị của Bộ Công thương, có thể thấy rất nhiều bộ, ngành, Ủy ban Nhân dân phải vào cuộc “chấn chỉnh hoặc xử lý” người dân nêu quan điểm của mình về giá điện, chưa kể bộ này còn viện dẫn đây là “chủ trương đúng đắn của Đảng, Chính phủ”!
Nói rằng chỉ với một kiến nghị “ngắn gọn, súc tích” viết chưa đến 5 dòng, Bộ Công thương đã động viên toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc để bảo vệ cho chủ trương tăng giá điện là đúng hay sai?
Người dân nói lên ý kiến của mình một cách có trách nhiệm, thông qua các cơ quan báo chí, có thể do khả năng tiếp cận thông tin bị hạn chế nên ý kiến đó chưa đầy đủ, khách quan mà đã bị cơ quan nhà nước đề nghị chấn chỉnh hoặc xử lý thì tiêu chí nhà nước “của dân, do dân và vì dân” sẽ phải hiểu thế nào?
Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh (Plo.vn) trong bài: “Chuyện phản ứng giá điện và đề nghị xử lý dân” viết:
“Kiến nghị này nếu được Thủ tướng đồng ý cho thực hiện thì sẽ gây nên những bất ổn hơn cả việc tăng giá điện. Còn nếu không được thực hiện, thì công luận hoàn toàn có thể đặt câu hỏi: Phải chăng đây là hành vi dọa dân, để dân không còn dám nói về việc tăng giá điện nữa?”.[4] 
Một trong những cơ quan được Thủ tướng giao nhiệm vụ kiểm tra việc điều chỉnh giá bán điện là Thanh tra Chính phủ.
Báo Thanhtra.com.vn thuộc cơ quan này trong bài: “Bộ Công thương kiến nghị xử lý cá nhân xuyên tạc về giá điện: ĐBQH nói gì?” dẫn ý kiến các đại biểu Quốc hội như sau: [5]
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Tuấn (đoàn thành phố Hà Nội):
"Bất kỳ ai cũng có quyền nói lên quan điểm của mình, nhất là khi chính sách đưa ra tác động trực tiếp tới họ, số đông người. Nếu cho rằng người dân phản ánh vấn đề tác động tới là xuyên tạc và muốn truy cứu thì không hợp lý".
Ủy viên Ủy ban Pháp luật Phạm Văn Hoà, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp:
“Kiến nghị xử lý cá nhân cố tình xuyên tạc và báo chí không được đưa tin trái chiều về tăng giá điện là "không hay, gây phản cảm. 
Kiến nghị như vậy là không đúng. Nếu yêu cầu xử lý phản ánh của người dân về giá điện thì chứng tỏ Bộ Công Thương không cầu thị”…
Đến đây thì lại xuất hiện vấn đề mới.
Người dân (có thể) chỉ mới đưa thông tin “không đầy đủ, khách quan”chuyện tăng giá điện đã bị Bộ Công thương đề nghị “chấn chỉnh hoặc xử lý”. 
Vậy ý kiến của các đại biểu Quốc hội chỉ thẳng việc làm của Bộ Công thương là “không hợp lý, không hay, gây phản cảm, không cầu thị,…” thì Bộ Công thương có tiếp tục đề nghị Thủ tướng “chấn chỉnh hoặc xử lý” người nêu quan điểm?
Còn nhớ vụ xe biển xanh của Bộ Công thương vào tận chân cầu thang máy bay đón vợ Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, ông Trần Tuấn Anh sau đó đã gửi thư “Xin lỗi Nhân dân, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đồng nghiệp trong ngành Công Thương và các hành khách có mặt trên chuyến bay VN262”.
Vụ việc này đã dậy sóng dư luận khiến Bộ Công thương phải xử lý ba cán bộ (Trần Duy Hưng, chuyên viên lễ tân; Đào Tùng Lâm, Trưởng phòng lễ tân, Đỗ Văn Côi, Phó chánh văn phòng Bộ) nhưng không thấy xử lý thêm người khác, phải chăng những người này tự ý làm bừa chứ không hề có sự “gật đầu” của cấp cao hơn?
Liên quan đến vụ việc, đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng – Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội, nêu ý kiến:
“Ban Chấp hành Trung ương vừa ban hành quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là của Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư và Ủy viên Trung ương.
Những cán bộ vẫn vi phạm thì cần phải kiểm tra, giám sát chặt chẽ, bởi thực ra Ban Chấp hành mới ra quy đinh, các vị vừa được học xong mà đã quên ngay rồi”. [6]
Một sự việc rõ rành rành, xảy ra trước bàn dân thiên hạ nhưng vị đại biểu của dân chỉ đề xuất “kiểm tra, giám sát” chứ không phải là “chấn chỉnh, xử lý”.
Mức độ kiến nghị của đại biểu Quốc hội – tức là dân – với quan nhẹ hơn hẳn mức độ kiến nghị của cơ quan nhà nước (cũng có nghĩa là quan chức) với dân, thế có phải vì “yêu dân” nên cho roi cho vọt, “ghét quan” nên cho ngọt cho bùi? 
Tài liệu tham khảo:
[1] https://thanhnien.vn/tai-chinh-kinh-doanh/bo-cong-thuong-de-nghi-xu-ly-ca-nhan-xuyen-tac-ve-gia-dien-1083555.html
[2] http://nhandan.com.vn/kinhte/item/40063602-thu-tuong-chinh-phu-yeu-cau-kiem-tra-viec-tang-gia-dien.html
[3] http://dangcongsan.vn/thoi-su/yeu-cau-thanh-tra-ngay-viec-tang-gia-dien-521298.html
[4] https://plo.vn/ban-doc/y-kien-ban-doc/chuyen-phan-ung-gia-dien-va-de-nghi-xu-ly-dan-835206.html
[5] http://thanhtra.com.vn/xa-hoi/doi-song/bo-cong-thuong-kien-nghi-xu-ly-ca-nhan-xuyen-tac-ve-gia-dien-dbqh-noi-gi_t114c1159n148855
[6] https://vtc.vn/bo-truong-cong-thuong-viet-thu-xin-loi-bai-hoc-xuong-mau-dat-gia-cho-can-bo-lanh-dao-d451166.html
Xuân Dương

TĂNG GIÁ ĐIỆN NÓNG PHIÊN THẢO LUẬN TỔ VỀ KINH TẾ-XÃ HỘI

ĐỖ THƠM/ GDVN 22-5-2019

Sáng 22/5, theo chương trình làm việc của kỳ họp thứ 7 của Quốc hội, các đại biểu thảo luận tại tổ về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2018; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2019; Quyết toán ngân sách nhà nước năm 2017.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân phát biểu thảo luận tại tổ. Ảnh: Đỗ Thơm

Kiến nghị chỉ áp dụng 3 bậc thang giá điện
Phát biểu thảo luận tại tổ, đại biểu Trần Hoàng Ngân – đoàn Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá, năm 2018 là năm có tăng trưởng cao nhất từ năm 2008 đến nay, GDP tăng hơn 7%.
"Quan trọng hơn là quá trình tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam từ năm 2012 đến nay đã có những dấu hiệu khả quan.
Chất lượng tăng trưởng thay đổi theo chiều hướng tốt như công nghiệp khai khoáng trước đây đóng góp vào GDP cao thì hiện nay đóng góp theo xu hướng giảm dần.
Đóng góp của công nghiệp chế tạo vào GDP theo chiều hướng tích cực hơn. Trước đây chỉ đóng góp 14% giờ đây là 16%. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều đã giảm đáng kể…", đại biểu Ngân phân tích.
Tuy nhiên, theo đại biểu, năm 2019 có nhiều biến động như chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, bất ổn ở Trung Đông, khó khăn của tiến trình Brexit sẽ tạo ra những bất ổn cho thế giới và cả Việt Nam.
“Độ mở của nền kinh tế Việt Nam đứng hàng đầu thế giới. Khi thương mại thế giới suy giảm thì kinh tế Việt Nam sẽ bị tác động.
Chính phủ cần phải xây dựng các kịch bản ứng phó biến động thế giới”, ông Ngân nói.
Nói về việc tăng giá điện, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho biết đã đọc báo cáo của Chính phủ gửi tới Quốc hội, nhưng ông không đồng tình về cách tính giá điện theo thang 6 bậc hiện nay.
Đại biểu cho hay, thực tế tại Hàn Quốc và Nhật Bản cũng chỉ áp dụng 3 bậc giá. Tại Indonesia áp dụng 5 bậc.
“Tại Việt Nam áp dụng 6 bậc là quá nhiều. Trong khi mức tiêu thụ 0-50 kWh/tháng là quá thấp.
Tôi đề xuất chỉ nên áp dụng 3 bậc thang giá điện. Cụ thể, bậc 1 áp dụng từ 0 đến 100 kWh; bậc 2 áp dụng từ 101 đến 300 kWh và bậc 3 từ 301 kWh trở lên”, ông nói.
“Bậc 2 từ 101 đến 300 kWh là hợp lý. Nhu cầu sử dụng điện của người dân ngày càng tăng lên, do thu nhập được cải thiện, điều kiện sinh hoạt cũng hơn trước, do đó định mức thang bậc phải có sự thay đổi.
Có như vậy việc tăng giá điện mới không làm ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân”, ông Ngân đề xuất.

Đại biểu Lê Thu Hà. Ảnh: Quochoi.vn
Đề xuất kiểm toán cách tính toán đầu vào giá điện
Cũng liên quan đến giá điện, đại biểu Lê Thu Hà – đoàn đại biểu Quốc hội Lào Cai đã phân tích, trích dẫn cách tính toán của các chuyên gia nghi ngờ về tính minh bạch của cách tính giá điện.
Đại biểu Thu Hà kiến nghị: “Tôi cho rằng nên đề xuất kiểm toán cách tính toán đầu vào giá điện cũng như cách kinh doanh điện trong thời gian qua.
Báo cáo Bộ Công thương gửi thấy lý giải rất nhiều lý do, nhưng cá nhân tôi cảm thấy báo cáo chưa đáp ứng được yêu cầu của cử tri cũng như thông tin đến đại biểu Quốc hội”, đại biểu Hà nói.
Cũng theo bà Hà, Bộ Công thương lý giải giá điện 6 bậc thang là căn cứ tham khảo các quốc gia trên thế giới, nhưng theo bà là chỉ tham khảo một nửa.
Ở Hàn Quốc, khi thời tiết quá nóng thì Chính phủ quyết định tạm thời giảm giá điện để giúp nhân dân vượt qua giai đoạn này, vì họ coi nắng nóng như thiên tai.
Các gia đình có con nhỏ cũng được giảm giá điện và Hàn Quốc đang cân nhắc thay đổi tính giá điện theo mùa.
“Ta copy là phải có bậc thang, nhưng chính sách đi kèm thì ta chưa thể hiện được trong chính sách giá của mình”, đại biểu Hà đánh giá.
Đồng ý việc phải giữ giá điện bậc thang, nhưng bà Hà đề nghị phải cân nhắc các bậc thang như thế nào cho hợp lý.
Bởi bậc 1 ở mức dưới 50 kWh đã được áp dụng từ rất lâu, khi các hộ gia đình còn ít thiết bị sử dụng điện. Còn đến nay, khi đời sống đã cao hơn, bậc thang cũng cần được điều chỉnh.
Đỗ Thơm
GIÁ ĐIỆN BÁN LẺ Ở VIỆT NAM RẺ HƠN NHIỀU QUỐC GIA LÀ NHỜ VÀO NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA (!?)
THẢO VY / VNTB/ BVN 22-5-2019
Mức giá bán lẻ điện bình quân của Việt Nam so với 8 nước Đông Nam Á bằng 66%, và bằng 37% của Campuchia và 78% giá điện của Lào. Như vậy, giá điện ở Việt Nam mà dân chúng than vãn, thật ra là vẫn rẻ hơn nhiều quốc gia trong khu vực.

https://1.bp.blogspot.com/-4pWvK6HMXMU/XOLT-K0X8GI/AAAAAAAACGA/DgjxBWqftUAPtNaXTOcQEcbdZ1KLrhHOQCLcBGAs/s640/Va%25CC%25A3%25CC%2586t-lo%25CC%2582ng-ga%25CC%2580-vi%25CC%25A3t-ba%25CC%2586%25CC%2580ng-ma%25CC%2581y.png
Máy vặt lông gà vịt.
Chiều ngày 19-5-2019, nhiều tờ báo điện tử đã đưa tin rằng các số liệu ở trên là nằm trong nội dung của báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh ký, liên quan về việc điều chỉnh tăng giá điện cũng như quá trình xây dựng, ban hành giá bán lẻ điện bình quân năm 2019.
Các quốc gia được ‘xướng tên’ là những ai?
Nếu như chấp nhận các con số so sánh đưa ra đó của Bộ Công Thương, thì một vấn đề lớn hơn được đặt ra: Vì sao giá điện bán lẻ bình quân ở Việt Nam lại có giá chỉ bằng 66% so với 8 nước Đông Nam Á? [https://cpc.vn/vi-vn/Tin-tuc-su-kien/Tin-tuc-chi-tiet/articleId/24930]
Các con số trong báo cáo nói trên, gần như được lấy lại từ con số so sánh được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đưa ra cho báo chí hồi tháng 3-2019 với nhận định rằng giá bán lẻ điện ở Việt Nam thuộc nhóm rẻ nhất thế giới (!?): “Một số nước/khu vực trong khu vực có giá điện cao hơn Việt Nam như: Singapore (0,16 USD/kWh), Japan (0,26 USD/kWh), Philippines (0,19 USD/kWh), Hong Kong (0,14 USD/kWh), Hàn Quốc (0,11 USD/kWh), Indonesia (0, 11 USD/kWh), Thái Lan (0,11 USD/kWh), Trung Quốc - Ấn Độ là 0,08 USD/kWh.
Ngay cả so với Lào, Campuchia, giá điện của Việt Nam cũng chỉ bằng 81,7% và 73,5%”. [https://evn.com.vn/d6/news/Gia-dien-cua-Viet-Nam-thuoc-Top-re-nhat-the-gioi-6-12-23285.aspx].
Nhìn từ Singapore
Việc đưa ra nhận định của EVN, khi nói rằng giá bán lẻ điện ở Singapore đắt hơn Việt Nam, dường như là so sánh mới dừng lại ở việc xét mẫu từ khung giá điện điều tiết mà chính phủ đảo quốc này đưa ra.
Một phân tích của ông Phan Minh Ngọc, Giám đốc Intelligence Service Partners (Singapore), cho biết như sau: “Trên OEM (Open Electricity Market - thị trường điện lực mở), tất cả người dùng điện ở Singapore có các lựa chọn mua điện từ các nhà cung cấp khác nhau, gồm: (i) nhà bán lẻ điện với biểu giá điện phù hợp nhất với nhu cầu của người dùng điện (tương tự như các hãng viễn thông cung cấp các gói thuê bao di động với giá cước khác nhau tùy vào lựa chọn của người sử dụng); (ii) SP Group (tương tự EVN) với giá bán buôn điện trên thị trường bán buôn, thay đổi mỗi nửa giờ một; và (iii) (mặc nhiên) SP Group với giá điện được Chính phủ điều tiết”.
Giá điện tại Singapore được kiểm soát bởi Cơ quan Thị trường Năng lượng (EMA). Ông Ngọc cho biết hiện có 13 nhà bán lẻ điện tham gia OEM ở Singapore, dẫn đến việc giá bán lẻ điện cực kỳ cạnh tranh, hơn kém nhau từng phần trăm của một xu (1 đô la Singapore, SGD, tương đương theo tỷ giá hiện tại là 17.056 VND) cho mỗi kWh.
Vẫn theo ông Ngọc, ở Singapore, tất cả các nhà bán lẻ đều chào gói bán lẻ điện thả nổi, với giá thấp hơn ít nhất là 22% so với giá điện mà Chính phủ điều tiết.
Giá điện điều tiết bình quân trong tháng 4/2019 là 23,16 xu/kWh (=3.950 đồng/kWh). Bình quân một gia đình Singapore tiêu thụ khoảng 350 kWh/tháng, tương đương với hóa đơn tiền điện là 81 SGD (1,381 triệu đồng) theo giá điện điều tiết này.
Với OEM, hộ gia đình Singapore có thể chọn mua điện từ một nhà bán lẻ nào đó, chẳng hạn là Keppel Electric với các lựa chọn về giá gồm: (i) cố định về tỷ lệ chiết khấu 22% của giá điện điều tiết; (ii) cố định về giá bán lẻ theo hợp đồng cố định 24 tháng và 36 tháng, với giá bán lẻ điện đã có thuế VAT lần lượt là 17,98 xu và 17,88 xu/kWh.
Như vậy, với gói cố định tỷ lệ chiết khấu 22% thì hộ gia đình này sẽ tiết kiệm được 22% tiền điện hàng tháng, chỉ phải chi 63,2 SGD/tháng (=350 kWh x 0.2316 SGD/kWh x (1-0.22), ít hơn trước 17,8 SGD/tháng tiền điện. Nếu chọn gói cố định 24 tháng thì tiền điện của hộ này sẽ là 62,9 SGD/tháng, tiết kiệm được 18,1 SGD/tháng (-22,3%).
“Đó là chưa kể hàng loạt ưu đãi khác của nhà bán lẻ điện để hấp dẫn người tiêu dùng chuyển sang dùng điện của họ. Cụ thể, Keppel Electric hoàn lại 50 SGD cho người ký hợp đồng theo các gói nêu trên, cộng thêm 15 SGD nếu người dùng chi trả tiền điện hàng tháng bằng thẻ tín dụng của một số ngân hàng nhất định”. Ông Ngọc nói thêm.
Tất cả các thông tin liên quan đến những phân tích của ông Ngọc, được thể hiện trên trang (tiếng Anh): https://compare.openelectricitymarket.sg/#/pricePlans/list.
Liệu giá điện ở Việt Nam có thể rẻ hơn nữa không?
Giả dụ đồng tình với báo cáo của Bộ Công Thương về chuyện giá điện bán lẻ ở Việt Nam đang có giá chỉ bằng 66% so với 8 nước Đông Nam Á, thì câu hỏi đặt ra là liệu có thể kéo dãn thêm khoản cách giá ấy nữa không?
Bởi trên thực tế thì thu nhập, đồng lương của người Việt thấp hơn so nhiều quốc gia trong danh sách 8 nước Đông Nam Á được Bộ Công Thương đồng ý chọn để so sánh. Giả sử lượng điện tiêu thụ bình quân một người/tháng là 100 kWh, so với mức thu nhập bình quân đầu người/tháng, thì tiền điện ở Việt Nam chiếm 3,5% thu nhập; trong khi các nước khác con số này là dưới 1%.
Thứ hai, sở dĩ các quốc gia có giá điện được Bộ Công Thương cho rằng ‘còn mắc hơn Việt Nam’, cần thông cảm với họ khi tài nguyên thiên nhiên để giúp hình thành các nhà máy thủy điện, điện khí với những quốc gia này là nghèo nàn.
Trong khi đó, Việt Nam vừa có thế mạnh thủy điện, vừa có mỏ dầu khí cho phát triển nhiệt điện, lại có giờ nắng quanh năm giúp dễ dàng mở rộng hệ thống điện mặt trời. Chính hàng loạt điều ấy cho thấy giá điện bán lẻ ở Việt Nam vẫn có thể còn rẻ hơn nữa.
Mặt khác, giá điện ở Việt Nam là thuộc lãnh vực độc quyền Nhà nước. Đây cũng chính là lợi thế ít quốc gia nào sánh bằng, khi với sự ổn định ít nhất là về mặt hình thức của thể chế độc Đảng toàn trị; cùng với đặc tính ưu việt như các báo cáo của Bộ Chính trị đã nhiều lần nhấn mạnh, về nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, có thể khẳng định rằng Việt Nam không chỉ đang có giá cả điện lực rẻ hơn so nhiều quốc gia, mà còn có thể tiếp tục rẻ nữa, khi luôn được sự soi sáng của Nghị quyết Đảng, đi cùng với những chính trị gia hết lòng vì nước, vì dân như Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc.
Chính điều này còn cho thấy nếu như mai đây Đảng chọn ông Trần Tuấn Anh vào ghế Phó Thủ tướng thì sẽ đúng như lời nhận định “con lãnh đạo làm lãnh đạo là hạnh phúc của dân tộc”, của bà Nguyễn Thị Quyết Tâm phát biểu khi còn là Phó bí thư Thành ủy TP.HCM. Ông Trần Tuấn Anh là con trai của nguyên chủ tịch nước Trần Đức Lương. Chị của ông là bà Trần Thị Minh Anh, Phó Tổng giám đốc thứ nhất của Tổng Công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam.
Lưu ý, có một căn cứ để người viết tiên quyết những nhận định như trên, vì mặc dù các khoản nợ, lỗ do đầu tư ngoài ngành cùng các khoản chi sai mục đích được EVN tính vào giá điện, song khi bán lẻ điện ra thị trường thì giá chỉ bằng 66% so với 8 nước Đông Nam Á, và vẫn có lời. Đơn cử, hồi đầu năm nay, Tổng công ty điện lực miền Trung (EVNCPC) cho biết, năm 2018 sản lượng điện thương phẩm thực hiện là 17,559,4 tỷ kWh đạt 102,81% kế hoạch EVN giao, tăng 9,12% so với thực hiện năm 2017. Toàn EVNCPC đã thực hiện cấp điện mới trung áp cho 1.186 công trình. Tỷ lệ thu tiền điện năm 2018 thực hiện 101,21%. EVNCPC lãi trên 628 tỉ đồng, đạt 108,1% so với kế hoạch EVN giao.
Trước đó vào tháng 11-2018, trong một họp báo của Bộ Công Thương, ông Trần Tuệ Quang, Cục phó Cục Điều tiết điện lực, cho biết giá thành sản xuất, kinh doanh điện năm 2017 là 1.667,7 đồng/kWh. Tổng doanh thu bán điện năm 2017 là 289.954 tỷ đồng. Tổng lãi các hoạt động kinh doanh điện là 2.792 tỷ đồng.
Điều này xem ra chỉ có thể giải thích, đây chính là tính ưu việt của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mà các nước Đông Nam Á cần phải học tập Việt Nam.
Thay lời kết
Các nhận định với những lập luận nói trên, rất tiếc lại không giải thích được một thực tế trớ trêu: Cách đây hơn 30 năm, khi Đảng cộng sản phát động ‘Đổi mới và Mở cửa’, Việt Nam có GDP bình quân đầu người 100 USD, thì GDP đầu người của thế giới đã hơn 4.000 USD.
Đến nay, khi GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng lên 2.500 USD, thì GDP bình quân đầu người của thế giới đã vượt 10.000 USD.
Những số liệu GDP so sánh này cho thấy một thực tế, xét về số tuyệt đối thì GDP của thế giới ngày một doãng ra với tốc độ rất nhanh so với GDP của Việt Nam. Cách đây 30 năm, GDP của thế giới hơn của Việt Nam 3.900 USD, nhưng nay đã vọt lên hơn 7.500 USD, gần gấp đôi.
Theo số liệu World Bank 2017, GDP bình quân đầu người của Việt Nam đã thua cả Lào, quốc gia đã đầu tư và tiếp nhận đầu tư rất lớn vào cơ sở hạ tầng. Trong khi đó, theo WEF (Diễn đàn Kinh tế thế giới) năm 2018, Việt Nam xếp hạng cạnh tranh quốc tế về 4.0 tăng 1 điểm, nhưng lại tụt 3 hạng, tức là trong cuộc đua này thì Việt Nam có tiến lên, nhưng các quốc gia khác tiến nhanh hơn.
Bên cạnh đó, các chỉ tiêu phát triển con người HDI, chỉ tiêu kinh tế tri thức KEI vẫn đứng dưới 100, thậm chí nhiều chỉ tiêu khác thấp hơn. Chỉ số năng lực cạnh tranh nền kinh tế GCI cũng đứng thứ 90. Việt Nam đang đối diện nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp khó thoát ra được. [Tham khảo: Tài liệu báo cáo “Các chỉ số Phát triển con người: Cập nhật số liệu thống kê năm 2018 của Việt Nam” do UNDP thực hiện và công bố ngày 17-10-2018].
Những con số sơ bộ ở trên chứng minh một nghịch lý rất lớn, Việt Nam đã tăng trưởng khá cao, nhưng chất lượng tăng trưởng ngày càng có vấn đề, các cơ cấu của nền kinh tế vẫn còn rất lạc hậu và lệch lạc. Mô hình tăng trưởng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng cộng sản đang theo đuổi, cho thấy đã lệ thuộc vào nhập nguyên liệu và tài nguyên bản địa, mô hình tăng trưởng “xuất khẩu thuê, gia công hộ”, với giá trị gia tăng thấp chỉ 10-20%.
T.V.
VNTB gửi BVN
GIÁ ĐIỆN NHÌN TỪ HAI PHÍA
TS TRỊNH TIẾN DŨNG*/ TBKTSG 24-5-2019
(TBKTSG) - Xin nói ngay về hai phía ở đây: một phía là điện sinh hoạt, tiêu dùng còn phía kia là điện sản xuất.
Giới chuyên gia và công luận gần đây “dậy sóng” về việc tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tăng giá điện nhưng các trao đổi này chủ yếu là về phía giá điện cho sinh hoạt, còn ít ý kiến tranh luận về hệ lụy của việc tiếp tục duy trì giá điện hiện nay từ góc độ cung ứng điện cho các ngành sản xuất.
Từ vấn đề giá điện: Bài học về quản lý sự thay đổi
Giá điện tăng và lạm phát


Chỉ rẻ theo giá danh nghĩa
Trước hết hãy xem giá điện sinh hoạt của Việt Nam có thực sự rẻ như EVN và Bộ Công Thương lập luận không? Cột 2 bảng 1 liệt kê giá điện danh nghĩa của 11 nước châu Á xếp theo thứ tự giảm dần, hàng cuối cùng là giá trung bình của thế giới - 14 xu Mỹ/kWh vào tháng 6-2018. Lưu ý rằng giá điện của 11 nước liệt kê ở đây chưa phải là cao nhất. Ví dụ, giá điện của Solomon lên tới 99 xu, Vanuatu trên 70 xu (vì nguồn chủ yếu để sản xuất điện là dầu diesel). Theo số liệu ở cột 2, giá điện danh nghĩa của Việt Nam 7 xu Mỹ/kWh đúng là thuộc nhóm rẻ nhất.
Tuy nhiên, dựa vào giá danh nghĩa để so sánh đắt rẻ là không hợp lý. Muốn so sánh phải quy đổi về cùng một mặt bằng dựa vào sức mua ngang giá (Purchasing Power Parity - PPP) (xem cột 3 bảng 1). Chẳng hạn, chi phí ở Nhật đắt xấp xỉ 4 lần so với Việt Nam (93,22/24,95=3,74).
Giá điện cho sản xuất thấp như hiện nay khuyến khích lãng phí điện năng, nhất là khi hiệu suất sử dụng điện quá thấp so với các nước trong khu vực và gián tiếp gây ra ô nhiễm môi trường do sử dụng công nghệ lạc hậu, tiêu hao nhiều năng lượng điện.
Sau khi quy đổi theo PPP, giá điện Việt Nam không còn là 7 xu Mỹ/kWh nữa mà đã vọt lên 28 xu Mỹ/kWh, khiến cho giá điện của Việt Nam đắt hơn nhiều nước trong khu vực (Malaysia, Trung Quốc, Singapore...) và xấp xỉ bằng Nhật. Malaysia có giá rẻ nhất, Philippines đắt nhất. Cần nói ngay rằng dùng PPP để quy đổi giá điện cũng không cho kết quả hoàn toàn chính xác mà chỉ rất tương đối mang tính định hướng.
Muốn có kết quả hoàn toàn chính xác phải loại trừ ảnh hưởng của thành phần dịch vụ trong PPP vì tỷ lệ này khá lớn. Nhưng điều này vượt quá khả năng của tác giả bài viết nên tạm chấp nhận sự hạn chế nhất định của công cụ quy đổi dù rằng hạn chế của công cụ PPP này cũng không làm ảnh hưởng lớn tới việc so sánh ở đây.
Việc so sánh ở đây chỉ nhằm mục đích tranh luận với EVN rằng giá điện tiêu dùng ở Việt Nam hiện nay có đúng là rẻ không. Hoàn toàn không. Như vậy, người dân có quyền chất vấn ngành điện: giá điện sinh hoạt đã cao rồi mà sao EVN lại đòi tăng tiếp? Và EVN cũng đã nói rất rõ: là để bù lỗ cho họ.
Rõ ràng đây là điều rất phi lý. EVN không thể bắt người tiêu dùng bù lỗ cho những yếu kém của chính mình như đầu tư dàn trải ra ngoài ngành dẫn đến thất thoát thua lỗ, đưa các yếu tố không chính đáng vào giá điện như chi phí đầu tư cho các hạng mục giải trí (như xây biệt thự, sân tennis...)(4) hoặc kỹ năng quản trị sản xuất kinh doanh hạn chế (như tỷ lệ thất thoát điện khi truyền tải cao trong khi dư địa còn rất lớn(5), bất cập trong việc vay ngoại tệ mạnh dẫn đến lỗ do tỷ giá...).
Nếu EVN bảo đảm giá điện được xác định hợp lý, không chứa đựng các yếu tố bất hợp lý nêu trên và thực sự minh bạch (thông qua kiểm toán độc lập thay vì thanh tra “cây nhà, lá vườn” như vừa rồi) thì chắc chắn EVN sẽ khó đủ lý lẽ để đề nghị xin tăng giá điện như vừa qua. Nhà nước thông qua EVN duy trì độc quyền trong truyền tải điện, còn trong sản xuất thì EVN cũng phải bình đẳng và cạnh tranh sòng phẳng với các nhà sản xuất điện khác.
Giá điện sản xuất khuyến khích lãng phí điện

Giá điện sinh hoạt đã cao rồi mà sao EVN lại đòi tăng tiếp? Ảnh minh họa Thành Hoa
Nhìn vào giá điện cho sản xuất, có thể thấy một số điểm đáng chú ý:
Một, điện cho sản xuất chiếm tỷ trọng áp đảo và liên tục tăng: Dựa vào báo cáo thường niên của EVN có thể tính ra tỷ trọng điện cho sản xuất chiếm từ 63% năm 2010 đến 65% năm 2015(6). Hơn nữa, mức tiêu thụ điện cho sản xuất giai đoạn 2010-2015 tăng rất cao (xấp xỉ 12%/năm), gần gấp đôi so với tăng trưởng GDP (bình quân 6%/năm cùng kỳ) và so với mức tiêu thụ điện cho tiêu dùng (9,6%/năm cùng kỳ).
Hai, hiệu suất sử dụng điện ở Việt Nam quá thấp so với các nước trong khu vực. Mức sử dụng điện/đầu người/1 đô la Mỹ GDP làm ra ở Việt Nam cao hơn hẳn so với một số nước. Cụ thể: để làm ra 1 đô la Mỹ GDP thì Việt Nam cần tới 0,714 kWh, cao hơn 1,5 lần so với Thái Lan, 1,4 lần so với Malaysia và gần 3 lần so với Philippines. Ngay cả khi tính GDP theo sức mua so sánh (GDP-PPP), mức sử dụng điện trên 1 đô la GDP-PPP cũng vẫn cao hơn các nước trên (trừ Trung Quốc)(7). Nói cách khác, cần có chính sách giá điện thích hợp để hạn chế tiêu thụ điện cho sản xuất.
Ba, tính trung bình, giá bán điện cho sinh hoạt hiện đắt hơn giá bán điện cho các ngành sản xuất xấp xỉ một phần tư (23%) so với 19,2% ở Mỹ (giá điện trung bình toàn nước Mỹ). Cụ thể, giá điện trung bình số học áp dụng từ ngày 1-12-2017(8) cho sản xuất ở tất cả các cấp điện áp (từ dưới 6 kV đến trên 110 kV) và tất cả các giờ trong ngày (giờ bình thường, thấp điểm, cao điểm) là 1.715 đồng/kWh so với 2.110 đồng/kWh - giá trung bình số học cho sinh hoạt ở tất cả 6 bậc(9), tức giá điện sinh hoạt cao hơn giá điện cho sản xuất 23%.
Từ ba điểm nêu trên có thể rút ra thông điệp gì cho việc điều hành giá điện đối với sản xuất trong thời gian tới?
Thứ nhất, giá điện cho sản xuất thấp như hiện nay khuyến khích lãng phí điện năng, nhất là khi hiệu suất sử dụng điện thấp như đã phân tích trên và gián tiếp gây ra ô nhiễm môi trường do sử dụng công nghệ lạc hậu, tiêu hao nhiều năng lượng điện.
Thứ hai, giá điện cho sản xuất duy trì ở mức thấp như hiện nay sẽ không hấp dẫn các nhà đầu tư ngoài nhà nước tham gia đầu tư vào sản xuất điện năng, trong khi theo dự báo, nhu cầu điện tiếp tục tăng cao hơn mức tăng GDP. Hiện nay, sản lượng điện do các thành phần nhà nước cung ứng chiếm 83,3% tổng sản lượng, ngoài nhà nước chiếm 4,7%, đầu tư nước ngoài chiếm xấp xỉ 12%(10). Điều này gián tiếp gây áp lực lên đầu tư công một cách không cần thiết, làm tăng nguy cơ tham nhũng vì đầu tư công luôn là mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng. 
(*) Nguyên trợ lý Giám đốc quốc gia UNDP Việt Nam
(1) Nguồn: https://www.globalpetrolprices.com/Vietnam/electricity_prices/
(2) https://www.nationmaster.com/country-info/stats/Economy/GDP/Purchasing-power-parity-per-capita
(3) Tác giả tính theo công thức: (100/PPP) x giá ở cột 1. Ví dụ: đối với Việt Nam: 100;24,95=4x7=28 cent Mỹ quy đổi
(4) https://tuoitre.vn/evn-lo-lon-vi-dau-tu-ngoai-nganh-572993.htm
(5) Theo số liệu của IEA, thất thoát truyền tải điện của Việt Nam năm 2014. So với một số nước như sau (%): Việt Nam - 9,2 (xếp thứ 85 trên 138 nước); Trung Quốc-5,47 (119); Thái Lan-6,07 (113); Malaysia-5,79 (117); Hàn Quốc- 3,35 (133); EVN đặt kế hoạch năm 2018 giảm xuống 7,2%; https://www.indexmundi.com/facts/indicators/EG.ELC.LOSS.ZS/rankings
(6) 2010: 63%; 2011-64%; 2012-64%; 2013-64%; 2014-65%; 2015-65%. Nguồn: Báo cáo của EVN 2016 dẫn trong bài viết của TS. Việt.
(7) Thái Lan chỉ bằng 62% so với Việt Nam. Tương tự, Philippines-39%; Malaysia-61%; Indonesia-29%. Nguồn: Vũ Quang Việt: Không nên duy trì giá điện rẻ, TBKTSG số ra ngày 21-7-2017
(8) Tạm lấy giá này đẻ xét vì giá EVN mới tăng từ tháng 4-2019 còn đang trong quá trình xem xét lại, chưa ổn định.
(9) Nguồn: http://npc.com.vn/bieugiabandien.aspx
(10) Theo Niên giám Thống kê 2016
ĐẶNG QUỲNH GIANG / TBKTSG 25-5-2019
(TBKTSG) - Ngày cuối cùng của tháng 3-2019, lúc đang đi công tác ở nước ngoài, tổng giám đốc công ty chúng tôi gửi e-mail về cho các cấp quản lý ở nhà báo tin giá điện sẽ tăng và yêu cầu tính toán sự ảnh hưởng của nó đến công ty. Ông có được thông tin này từ hiệp hội các công ty Mỹ ở Việt Nam. Cùng hôm đó, chúng tôi nhận được công văn chính thức của cơ quan điện lực, thông báo giá điện sẽ tăng từ ngày 20-3-2019, mức tăng gần 8% so với giá hiện tại.


Rất nhanh sau đó, tôi lấy dữ liệu tiêu thụ điện trung bình của công ty sáu tháng gần nhất nhân với giá điện hiện tại và giá điện mới. Với chi phí tiền điện của công ty tôi là 7 tỉ đồng/tháng, mức chênh lệch giữa giá cũ và giá mới là 500 triệu đồng/tháng. Như vậy, trong 12 tháng tới, chỉ riêng chi phí về điện, công ty sẽ phải chi thêm 6 tỉ đồng - một con số rất lớn so với doanh thu trung bình của các doanh nghiệp tại Việt Nam.
Ngày hôm sau, khi tổng giám đốc trở về, ban giám đốc đã có một cuộc họp đột xuất để bàn bạc các phương án nhằm đối phó với chi phí điện phát sinh ngoài dự kiến. Công ty phải tính lại P/L (profit/loss - lãi, lỗ), điều chỉnh ngân sách, xem xét lại các dự án, kế hoạch đầu tư để thích nghi với giá điện mới, thậm chí phải tính toán lại các khoản phúc lợi của công nhân viên đã được dự trù..., và tất nhiên, phải giải trình với công ty mẹ về sự thay đổi lớn đầy bất ngờ và bị động này.
Trước đó không lâu, các doanh nghiệp cùng khu vực với công ty chúng tôi đều được yêu cầu thay thế thiết bị điện từ trạm cao thế xuống trung thế với chi phí hàng trăm triệu đồng mỗi công ty nhằm nâng cấp công suất điện năng từ 15 kV lên 22 kV để đảm bảo nguồn điện ổn định hơn, giá điện thấp hơn (theo giải thích của ngành điện). Thiết bị thay thế được họ yêu cầu phải mua tại một nhà sản xuất do họ chỉ định độc quyền, chi phí thay thế cũng được liệt kê sẵn và buộc các doanh nghiệp ký vào như một cam kết tự nguyện. Nhưng nếu không làm, chúng tôi sẽ không được kết nối với nguồn điện của nhà nước.
Giá điện liên tục tăng và người sử dụng được yêu cầu đầu tư, cải thiện hạ tầng điện với chi phí lớn như vậy nhưng chất lượng điện đang thật sự là nỗi ám ảnh của chúng tôi. Dù khu công nghiệp này nằm ở trung tâm của một trong những thành phố lớn nhất nước, nhưng ít nhất mỗi tháng một lần, tình trạng mất điện (có kế hoạch và đột xuất), nháy điện, sụt áp vẫn xảy ra. Có lần chưa đầy một tháng đã có ba sự cố về điện khiến tổng thiệt hại mà công ty chúng tôi phải gánh chịu cho ba lần đó lên đến gần 1,6 tỉ đồng.
Cách đây chưa lâu, vụ mất điện trong năm giờ đồng hồ khiến chúng tôi mất hàng chục ngàn đô la Mỹ do hai chiếc máy đa năng tự động của Nhật bị hỏng và hàng loạt nguyên vật liệu bị rỉ sét do không được bảo quản trong nhiệt độ tiêu chuẩn, cùng rất nhiều sản phẩm đang gia công trên chuyền bị hư hỏng, phải đổ bỏ. Tuy chúng tôi có trang bị máy phát điện cho nhà máy nhưng chỉ đủ cung cấp điện chiếu sáng và một vài khu vực tối quan trọng của công ty.
Sau mỗi lần phát sinh sự cố về điện, công ty điện lực đều gửi công văn cho chúng tôi giải thích lý do rồi mong nhận được sự thông cảm. Từ các công văn họ gửi, chúng tôi liệt kê được trục trặc điện do những nguyên nhân phổ biến như sự cố phóng điện thiết bị đo đếm điện năng trung thế, phóng điện sứ treo trên lưới điện, phóng điện biến áp nguồn điện... Và họ chỉ dừng lại ở đó. Còn nội dung chúng tôi cần được nghe nhất là đối sách để khắc chế sự cố, trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho khách hàng do mất điện cũng như cam kết của ngành điện để trong thời gian tới không xảy ra tình trạng tương tự thì tuyệt nhiên không có. Các ông chủ nước ngoài khi nghe báo cáo luôn yêu cầu chúng tôi cho họ biết những điều như vừa nêu và chúng tôi chỉ biết trả lời rằng tình trạng, năng lực cung cấp điện của ngành điện là như vậy.
Mỗi năm công ty chúng tôi bỏ ra nhiều tỉ đồng mua bảo hiểm cho các rủi ro mà công ty có thể gặp phải như cháy nổ, thiên tai, nhưng không thể mua bảo hiểm cho những rủi ro bắt nguồn từ điện. Bởi không một nhà bảo hiểm nào dám đánh cược để bảo hiểm cho một lĩnh vực liên tục xảy ra sự cố với thiệt hại nhiều như vậy, hoặc nếu có, chi phí sẽ rất cao.
Mua bán điện thực chất là một thỏa thuận dân sự nhưng không tuân theo những nguyên tắc cơ bản của giao dịch dân sự, trong đó có nguyên tắc bình đẳng giữa hai chủ thể và trách nhiệm bồi thường cho bên kia nếu gây thiệt hại do lỗi của bên này. Bởi điện vẫn còn là dịch vụ độc quyền, được cung cấp bởi doanh nghiệp độc quyền.
Khi đánh giá các cơ hội, rủi ro để mở rộng đầu tư hoặc thực hiện các dự án mới, nhiều nhà đầu tư xem các sự cố, thiệt hại về điện là một rủi ro đáng kể. Nghĩa là, điện thực chất là một thành tố quan trọng cấu thành môi trường đầu tư, ảnh hưởng lớn đến quyết định của nhà đầu tư. Vì vậy, cải thiện chất lượng điện, có cam kết và sẵn sàng bồi thường cho khách hàng khi có sự cố là điều mà ngành điện và các cơ quan quản lý nên thực hiện. Điều này không chỉ thể hiện sự bình đẳng trong giao dịch mua bán mà còn để cải thiện môi trường đầu tư.
ĐIỂN HÌNH TỔ CHỨC THỊ TRƯỜNG ĐIỆN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
VŨ QUANG VIỆT / DIỄN ĐÀN 19-5-2019

Vài lời nói đầu
Trong một bài báo trên Kinh tế Sài Gòn (tháng 7/2017)1 tôi cho rằng Việt Nam hiện có giá điện thấp nhất thế giới, do đó khuyến khích tiêu dùng và hấp thụ các công nghệ lạc hậu gây ô nhiễm nhưng cần nhiều điện từ TQ. Giá bán điện của VN năm 2015 là 7.5 xu Mỹ còn ở Ở Trung Quốc là 8 xu, ở Mỹ là 13 xu, ở nhiều nước châu Âu điện bán trên 20 xu, có nơi gần 40 xu. Rẻ như thế nên mức độ dùng điện rất lớn, tính trên GDP theo giá thị trường và cả GDP-PPP theo mức so sánh chi tiêu đều cao hơn nhiều so các nước khác trong khu vực, chính vì thế mức tăng điện bình quân năm những năm vừa qua là 12% gấp đôi so với mức tăng GDP 6% năm. Trong khi đó các nước xung quanh tăng điện chỉ cao hơn một chút, còn ở các nước phát triển, điện tăng thấp hơn mức tăng GDP. Do đó mà yêu cầu đầu tư điện ở VN là rất lớn, tăng gấp đôi mỗi 6 năm, mỗi năm đòi hỏi đầu tư gần 8 tỷ US. Nhưng nếu cứ theo nhịp độ như Tập đoàn Điện lực EVN dự đoán thì đầu tư từ sau 2016 sẽ lên trung bình 8-12 tỷ US một năm, tức là cần 152-182 tỷ US từ 2016-2030.2 Bản báo cáo năm 2018 của World Bank nhấn mạnh đến mở rộng thị trường cho đầu tư tư nhân nhưng không nói gì đến việc cần tăng giá điện để giảm cầu và để khuyến khích các công nghệ sản xuất ít cần điện trên một cùng một đồng GDP tạo thêm ra.



Quyết định của Bộ Công Thương tăng giá điện là đúng đắn nhằm khuyến khích đầu tư vào điện và tiết kiệm sử dụng điện. Chi dùng điện trong công nghiệp năm 2015 (không có số liệu những năm sau 2015) chiếm tới 54% lượng điện sản xuất, và tăng 73% trong 5 năm (2015-2010) trong khi GDP xuất phát từ hoạt động công nghiệp chỉ tăng 44%. Điện rẻ đã hấp dẫn công nghiệp tiêu dùng nhiều điện.
Tuy nhiên việc áp dụng tăng giá 8.3% ngay một lúc và vào mùa hè cho thấy Bộ Công Thương thiếu người có khả năng thực hiện chính sách đúng đắn. Ở Thành phố New York, Mỹ việc tăng giá điện 2.3% cũng được thực thi kéo dài trong 3 năm. Và có lẽ việc tăng giá chỉ là một hành động cần nhưng không đủ để tăng tính hiệu quả của thị trường điện, vì cho đến nay vẫn chưa thấy rõ chính sách và lộ trình tư nhân hóa sản xuất cung ứng điện, một trong những khâu quan trọng nhất để tăng cung và giảm giá điện.
Cải cách thị trường điện ở Việt Nam đòi hỏi thay đổi ở nhiều lãnh vực chứ không chỉ là tăng giá, và đòi hỏi nhiều thông tin để phân tích, hơn là những gì EVN hiện cung cấp.
Thị trường điện cũng như thị trường hàng hóa khác bao gồm 3 khu vực: sản xuất, chuyển tải. bán buôn/bán lẻ và sử dụng. Mỗi khâu tạo chi phí riêng, bao gồm: giá sản xuất, phí chuyển tải, phí bán buôn và bán lẻ để đưa đến cuối cùng là giá bán lẻ. Mức độ cạnh tranh, cũng như yêu cầu bảo vệ môi trường và người sử dụng quyết định vai trò kiểm soát và qui định giá của cơ quan nhà nước.
EVN cơ bản là độc quyền nhà nước dù họ đã mở ra mua điện từ một số công ty sản xuất điện. Thông tin mới nhất do quan chức EVN cung cấp trên báo Vietnamnet cho thấy EVN mua điện mặt trời với 9 xu $US (2080 đồng/1kwh)3 trong khi bán trên thị trường với giá trung bình là 8 xu $US (1864 đồngng/1kwh), tức là lỗ chỏng gọng dù chưa tính đến chi phí truyền mạng, phí bán buôn và bán lẻ.
Thông tin về tài chính của EVN không đầy đủ. Không đầy đủ nhất là chi phí của từng trong 3 khâu đưa đến giá bán lẻ cuối cùng. Bản báo cáo quí 2 năm 2018 cho thấy EVN có lãi, dù nhỏ và không có báo cáo về năm 2017. Báo cáo về hai năm trước đó 20015-2016 cũng thế. Doanh thu và tiền lãi được sử dụng như thế nào là vấn đề cần làm sáng tỏ. Ta thấy EVN lỗ nặng về hoạt động tài chính, vậy chi phí lớn này gồm những gì ngoài trả lãi nợ? Chi phí quản lý cũng rất lớn, vậy chi cái gì vậy? Bài viết này đi sâu thêm về thị trường điện, bằng cách phân tích thị trường điện ở Mỹ và nhìn qua thị trường VN.

I. Hệ thống tổ chức cung cấp điện điển hình
Thị trường điện có thể nhìn nhận tương tự như bất cứ một thị trường sản xuất hàng hóa nào: có người sản xuất, bán hàng cho người bán buôn để người bán buôn cung cấp cho người tiêu thụ. Giá sản xuất điện từ nhà máy sản xuất khi qua hệ thống bán buôn (đường chuyển tải cấp quốc gia, hay cấp vùng) để tới hệ thống bán lẻ thường là doanh nghiệp điện thành phố, doanh nghiệp bán lẻ này phải trả phí chuyển tải và phí bán buôn. Từ doanh nghiệp bán lẻ cấp thành phố này khi tới tay người tiêu dùng (có thể là nhà máy sản xuất, văn phòng) họ phải trả giá hình thành từ giá bán buôn cộng với phí chuyển tải và phí bán lẻ. Tất nhiên trong mỗi cấp bán buôn hay bán lẻ, các doanh nghiệp này cũng có thể có nhà máy sản xuất điện riêng. Mỗi khâu bán, người mua có thể đều phải trả thuế tiêu thụ. Ở Mỹ, giá sản xuất điện trung bình4 là 7 xu kwh, nhưng đến tay người tiêu dùng trung bình là 13 xu, tức là them 85% chi phí chuyển tải, bán buôn, bán lẻ và thuế. Coi thêm hình 6 và 7, để thấy giá sản xuất – levelized cost of energy (LCOE) cho MKwh. Lấy giá MKwh, chia cho 1000 để có giá Kwh.

Có lúc điện nằm hoàn toàn trong tay nhà nước, tức hệ thống sản xuất và cung cấp điện nằm hoàn toàn nằm trong một doanh nghiệp nhà nước. Nhưng để khuyến khích tư nhân tham gia vào sản xuất điện, các nước dần dần tổ chức thành các mảng thị trường khác nhau. Mảng sản xuất. Mảng chuyển tải bán buôn. Mạng chuyển tải bán lẻ. Thường là mạng chuyển tải đường xa bán buôn để giảm chi phí thường vẫn do một công ty độc quyền kiểm soát. Mảng bán lẻ ở cấp thành phố có thể không độc quyền nhưng mảng sản xuất không nên độc quyền.
Trình bày dưới đây dựa vào tổ chức hệ thống điện ở Mỹ được thành hình từ những năm 1970 nhưng các nước tiên tiến khác cũng áp dụng một hệ thống tương tự.. Cơ bản của hệ thống này là tạo cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sản xuất và cung ứng điện, nhưng độc quyền trong chuyển tải vì việc có hai hay nhiều hệ thống đường dây chuyển tải song hành cạnh tranh nhau sẽ không kinh tế. Liên quan đến vấn đề cung ứng điện, nên phân biệt rõ ràng ba bộ phận liên quan: hoạt động sản xuất điện qua nhà máy điện, hoạt động chuyển tải cao áp và hoạt động bán buôn bán lẻ điện.

1. Hoạt động sản xuất (production)

Sản xuất điện có thể từ rất nhiều nhà máy tư nhân thuộc một hay nhiều doanh nghiệp khác nhau, sử dụng công nghệ dùng nhiên liệu khác nhau như thủy điện, điện hạt nhân, than, khí, dầu, gió, mặt trời. Các công ty sản xuất điện ở từng bang đều bị nằm dưới sự điều chỉnh và kiểm tra của Ủy ban Công quản Điện lực Bang (State Public Utility Commission). Đây là các ủy ban độc lập do hạ viện bang bổ nhiệm. Nhà máy phải được Ủy ban Công quản cho phép mới được xây. Ủy ban cũng quyết định giá bán điện ở bang.

Hình 2. Nhà máy (generator)

2. Hoạt động chuyển tải (transmission)

Chuyển tải điện thường trên đường dây cao áp (trên trời hoặc ngầm dưới đất). Yếu tố quan trọng nhất là nhằm chuyển điện áp từ khu vực này đến khu vực khác, có khi rất xa nhau. Do đó điện chuyển tải thường ở mức áp rất cao, thấp nhất là 110,000 (110kV) và thường từ 110-765 kV nhằm giảm tỷ lệ lượng mất điện qua chuyển tải, mà ở Mỹ là khoảng 5% năm 20175. Khi tới đường truyền địa phương, áp giảm xuống 13.8 kV.
Điện dùng trong kỹ nghệ thường khoảng 220-440 volts và trong hộ gia đình thường là 110 volts.
Ở Mỹ có 3 mạng luới khu vực chuyển tải điện cao áp: Hệ thống Nối mạng Miền Đông, Hệ thống Nối mạng Miền Tây và Hệ thống Nối mạng Texas. Mỗi mạng chuyển tải nằm dưới quyền điều hành của một công ty vô vị lợi, tiền lãi phải dùng vào tái đầu tư vì không có cổ phần viên. Việc bán buôn điện giữa ba hệ thống mạng trên đặt dưới sự kiểm soát của Ủy ban Kiếm tra Liên bang (Federal Energy Regulatory Commission (FERC) trực thuộc Bộ Năng lượng, nhưng độc lập, thành viên do Tổng thống bổ nhiệm và Thượng viện thông quah.6 Ba công ty chuyển tải chuyển tải đang được được áp dụng ở 33 bang. Ở 17 bang khác, toàn bộ hệ thống từ sản xuất, chuyển tải và bán lẻ vẫn nằm trong một doanh nghiệp độc quyền.7 Ngoài ra, ở Mỹ trong chính quyền liên bang, có Cục Thông tin Năng Lượng Mỹ (US Energy Information Administration), chuyên về thu thập và phân tích thống kê về năng lượng (trong đó điện là một loại năng lượng) của chính quyền liên bang.8
Cơ quan này đã đưa lên mạng về từng nhà máy sản xuất điện ở Mỹ, có thông tin về địa điểm, kỹ thuật, sản lượng điện theo nguồn nhiên liệu, lượng nhiên liệu và nước sử dụng, lượng CO2, SO2 và NOx phát thải.

Hình 3. Mạng chuyển tải cao áp (transmission lines)

3. Trạm biến áp (transformer)
Máy biến áp chuyển điện hạ áp từ nhà máy sản xuất điện sang đến điện cao áp, và đưa vào mạng chuyển tải, sau đó chúng lại được máy biến áp ở gần nơi sử dụng chuyển từ điện cao áp sang sang điện áp để đưa tới người sử dụng.

Hình 4. Trạm biến áp (transformer)

4. Hoạt động bán buôn, bán lẻ (distribution)
Ở bang và địa phương còn có các mạng chuyển tải riêng. Mạng chuyển tải địa phương (thường là ở cấp thành phố) và thường thuộc một doanh nghiệp tư mà trước đây đã từng là công ty công quản điện (local utility), và vì độc quyền hệ thống chuyển tải nên giá chuyển tải bị khống chế bởi ủy ban công quản điện. Mọi công ty làm chủ đường dây phải để cho người khác sử dụng chuyển điện theo giá đã quyết.
Ở thành phố New York công ty ConEdition làm chủ toàn độ hệ thống dây dẫn điện trong thành phố và có trách nhiệm bảo trì cũng như thay mới hệ thống này, giá chuyển tải do ủy ban công quản định, và bắt buộc theo luật phải chuyển tải điện do các công ty khác sản xuất. Công ty ConEdtion cũng có nhà máy sản xuất điện riêng.
Công ty sản xuất điện điện quyết định giá bán, cũng như người tiêu dùng được quyền tự sản xuất hoặc mua điện từ bất cứ công ty sản xuất điện nào theo giá mà hai bên đồng ý. Có nhiều loại hợp đồng, từ bán buôn, bán lẻ mà bán lẻ cũng có nhiều loại hợp đồng khác nhau, giá điện cũng tùy theo giờ sử dụng và loại người sử dụng (sản xuất, văn phòng hay hộ gia đình). Hiện nay ở bang New York, toàn bộ các nhà máy chạy than đã bị đóng cửa nhằm bảo vệ môi trường.
Lượng điện lớn được chuyển qua mạng cao áp, và sau đó qua trạm hạ áp giảm điện cao áp thành điện bán cho khách hàng.
Công ty ConEd độc quyền mạng chuyển điện ở thành phố lớn như Thành phố New York9, cũng có 64 nhà máy khác, bằng ½ toàn bộ nhà máy ở Bang New York. Hệ thống dây dẫn dài 11,124 dặm (gần 18,000 km) hoặc ở trên cao hoặc ngầm dưới đất, và trong thành phố đều nằm ngầm dưới đất dưới dạng cáp. Hệ thống có 220 tiểu hệ thống (networks) để chuyển tải và cung cấp điện. Ngay trung tâm cao ốc văn phòng Rockeffeller có hệ thống ngầm riêng. Hệ thống ngầm gần sông cũng phải có cấu trúc chống ngập nước do bão gây ra. Năm 2012 là năm đầu tiên cơn bão khủng khiếp Sandy đánh ngập nhiều vùng trong thành phố, làm nổ trạm chuyển điện, gây mất điện ở nhiều khu vực, ConEd sau đó đã phải bỏ ra 1.2 tỷ US xây hệ thống chống ngấm nước. Để trang trải, giá chuyển tải điện được phép tăng 2.3-2.4% thực hiện kéo dài trong 3 năm.
Hình 5. Hệ thống cung ứng điện
Chính sách của bang là các hộ nghèo không phải trả tiền điện cao hơn 6% thu nhập. Hiện nay giá 1kwh là 24.7 xu, so với Hawaii là 27.5 xu, Louisiana là 9.3 xu, Geogia là 11 xu, California là 13.9 xu. Giá trung bình ở Mỹ vào năm 2016 là dưới 10 xu nhưng vào năm 2019 là 10.5 xu. Giá hộ gia đình là 12.7 xu, luôn luôn cao hơn giá dùng trong sản xuất và giao thông, cao hơn trung bình 22%. Riêng ở bang New York, giá bình quân cho hộ gia đình là 17.64 xu và ở Thành phố New York là 21 xu.10,11
Hiện nay ở Mỹ có 15 bang cho phép cạnh tranh giá trong cung ứng điện, bao gồm California, Connecticut, Delaware, Illinois, Main, Maryland, Massachusetts, Michigan, New Hampshire, New Jersey, New York, Ohio, Pennsylvania, Texas, Virginia. Tuy vậy có địa phương ở Ohio hay Texas cũng vẫn giữ độc quyền và do đó bị quản chế giá. Và ngay ở thị trường giải quản chế ở địa phương, công ty chuyển tải/phân phối điện (electric utility) vẫn giữa trách nhiệm chuyển tải và phân phối điện đến người sử dụng và giá chuyển tải và phân phối của công ty chuyển tải vẫn chịu quản lý, tuy vậy người sử dụng có thể mua bán buôn và bán lẻ từ công ty sản xuất điện theo giá thỏa thuận.
Chi phí hình thành giá điện đối với người tiêu dùng ở Mỹ là 54% là chi phí sản xuất điện và 36% là chi phí chuyển tải (transmission) và cung cấp (delivery), phần còn lại là thuế chỉ khoảng 4% (coi hình 6).12
Hình 6. Thành phần cấu thành chi phí về điện 
U.S. Energy Information Administration, Federal Energy Regulatory Commission (FERC) Financial Reports, as accessed by Ventyx Velocity Suite.
Hình 7 phía dưới cho thấy giá sản xuất điện, tức chi phí so sánh trong công nghệ sản xuất điện LCOE (levelized cost of electricity) ở Mỹ. Đây là chi phí bình quân một kw giờ điện bao gồm chi phí xây dựng và sửa chữa lớn nhà máy tính cho suốt đời vận hành của nhà máy và tính theo giá hiện hành, chi phí vận hành và bảo dưỡng thường xuyên, chi phí năng lượng. Giá sản xuất này cũng có thể đã có thay đổi về mặt công nghệ, trong báo cáo gần nhất (2019) nhưng cho than, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời. Rẻ nhất vẫn là điện than, rồi đến điện mặt trời, và đắt nhất là điện gió ngoài khơi. Năm 2015, theo tổ chức AIE của Mỹ, LCOE điện ngoài khơi là $197 (MWh) theo giá năm 2015. Tuy vậy, theo đánh giá của Mỹ năm 2019, giá sản xuất trung bình LCOE đã giảm xuống $119.7 (MWh) tính theo giá 2018. Nếu so sánh cùng một giá cố định năm 2018, thì LCOE chỉ còn bằng 56% so với trước do tiến bộ công nghệ, tuy vậy điện ngoài khơi vẫn gần bằng 3 lần điện gió trên đất. 13


Hình 7. Đánh giá so sánh về giá hay chi phí sản xuất 1MWh với công nghệ khác khau của AIE 14
Rẻ nhất là địa nhiệt, gió trên đất liền, thủy điện rồi đến than bình thường và điện hạt nhân. Đắt hơn là chuyển than thành khí, khí bình thường. Đắt nhất là dùng khí bình thường, điện gió ngoài khơi. Những đánh gía này dựa vào chi phí so sánh nói đến ở trên của Cục Quản lý Thông tin về Năng lượng (AIE) Mỹ từ 2015. Gần đây có đánh giá lại một số công nghệ. 15
Dùng khí tạo điện đắt hơn dùng than 50% nhưng sẽ tạo ra ít ô nhiễm và hiệu ứng nhà kính. lượng khí ô nhiễm co2 để sản xuất 1 btu năng lượng từ khí chỉ bằng ½ từ than.
Ở một số bang ủng hộ Trump và chống áp dụng các biện pháp giảm hiệu ứng nhà kính là các bang chủ yếu dùng than để sản xuất điện là chủ yếu bao gồm: West Virginia: 93%, Missouri: 80%, Kentucky: 78%, Indiana: 73%, Utah: 70%, North Dakota: 64%, Nebraska: 60%, Ohio: 57%, Wisconsin: 55%, New Mexico: 54%, Colorado: 54%.
Các bang chống Trump là các bang đã gần như xóa sách việc dùng than: Massachusetts, New Hampshire, New Jersey, Oregon, Rhode Island, Washington: ít hơn 5%; California, Maine, New York, Vermont: 0%. Bang New York có kế hoạch dùng 50% điện tái tạo vào năm 2030.

II. Nguyên tắc định giá
Hệ thống cung điện khởi đầu từ một doanh nghiệp độc quyền, và vì độc quyền nên chính quyền thường thiết lập Ủy ban công quản để quyết định giá. Quyết định giá là vấn đề chính trị. Mục đích có thể nhằm bảo đảm quân bình thị trường cung cầu điện trong nền kinh tế, cũng có khi nhằm bảo đảm giá rẻ để nâng cao mức sống của đân chúng và do đó có thể gây ra lỗ, mà chinh quyền phải bù lỗ qua ngân sách, nhưng đồng thời nó cũng phải bảo đảm hiệu suất, và bảo đảm thu nhập của doanh nghiệp và thành phần quản lý. Vì vậy, giá phải bảo đảm là thu nhập doanh nghiệp điện (R) bằng chi phí điều hành thường xuyên (O) cộng với tỷ lệ lãi nhất định (r) đối với vốn đầu tư (tính bằng giá trị tài sản cố định đầu tư còn lại tức là trừ đi khấu hao (D)). 16
R = O + (V − D)r
Giá từng thời điểm quyết định như sau:
P(t) = (1 + RPI - X) . P(t-1)
Giá thời điểm t (P(t)) là giá thời điểm trước nhân với tỷ lệ lạm phát (RPI) trừ đi yếu tố tăng hiệu quả (X) mà Ủy ban đòi hỏi.
Sản xuất thì rõ, điện do các công ty tư nhân sản xuất. Giá là do họ quyết định và tất nhiên khi bán thì phải có người mua, và người mua có thể mua từ các nguồn khác nhau.
- Chuyển tải qua đường dây "quốc gia" (national grid). Ở nước khác thì đường dây quốc gia rất rõ ràng. 
Ỏ Mỹ có 4 đường dây "quốc gia". Đường dây truyền tải ở miền Đông bao gồm Canada, miền Đông nước Mỹ và một phần Mexico.17 Đây là công ty vô vị lợi (nonprofìt company, tiền lãi phải dùng đầu tư mới, không được phân chia vì không có cổ phàn viên). Công ty này quyết định chuẩn truyền tải và tất nhiên là phí chuyển tải. Vì là công ty vô vị lợi và đại diện quyền lợi của nhiều bang và Canada và mio thì do chính phủ liên bang định. Mỹ hiện có 4 đường dây quốc gia. 
- Bán buôn (Distribution) thì do thành phố, công xưởng mua điện quyết định và thành lập đường dây.  Họ mua điện từ công ty sản xuất và truyền tải qua đường dây quốc gia, rồi đưa vào đường dây đưa đến người tiêu dùng. Ở địa phương, như thế lại có truyền tải địa phương. 
Biên lai điện cho người tiêu dùng thường tính như sau ở California (Chi phí trước thuế - before taxes or fees):18
Giá điện*kwh sử dụng + Phí chuyển tải*kwh sử dụng + Phí không đổi + Phí sử dụng tối thiếu = Biên lai điện trước khi chịu thuế.
(Energy charge * kWh used) + (Utility charge * kWh used) + (Fixed Utility charge + (Base charge or minimum usage fee) = Electric bill 
Và giá điện là tùy theo mức sử dụng:
Giá theo mức cơ bản ($kwh): $0.22281
Giá theo mức dùng trên 100% tới 400% mức cơ bản: $0.28039
Giá theo mức cao hơn mức cơ bản 400%: $0.9124
Biên lai tối thiểu 1 đồng hồ điện một ngày: ($per meter per day): $0.32854
Mục đích của cơ quan công quản là quyết định giá để người doanh nghiệp phân phối điện có đủ tiền chi trả lại vốn cho sở hữu chủ nhà máy điện, chí phí thường xuyên sản xuất điện, và bảo hành nhà máy cũng như chuyển tải điện tới người tiêu dùng. Cách tính thường chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn đầu là tính tổng thu nhập cần có của nhà doanh nghiệp phân phối điện. Giai đoạn hai là phân thành chi phí cho từng loại người tiêu thụ.
  

III. Lộ trình cho Việt Nam
Để khuyến khích tư nhân sản xuất điện, đồng thời tách biệt giữa hoạt động chuyển tải điện (ở cấp cả nước, cấp vùng và cấp thành phố) và sản xuất điện, cũng như bán điện cho người tiêu dùng, cần phân biệt các hoạt động chuyển tải, phục vụ mọi doanh nghiệp sản xuất điện, là hoạt động cần độc quyền để giảm cạnh tranh lãng phí, và do đó cần đặt dưới sự kiểm soát của cơ quan công quản, cả về chất lượng và giá. Sản xuất điện có thể hoàn toàn tư nhân hóa. Ở mức cuối cùng ở cấp thành phố, nếu cần vẫn có thể có doanh nghiệp điện bao trùm việc chuyển tải điện ở thành phố đồng thời sản xuất điện, nhưng hoạt động chuyển tải phải đặt dưới sự kiểm soát của cơ quan công quản.
Nếu làm như trên vài trò của EVN sẽ có thể chỉ là doanh nghiệp vô vị lợi trách nhiệm chuyển tải điện cao áp giữa các vùng, đồng thời có thể làm chủ vài nhà máy có tầm quan trọng quốc gia như Thủy điện Sông Đà. Cần thiết lập một cơ quan công quản điện cả nước để lưu trữ, phổ biến thông tin về nhu cầu và cung điện từng tỉnh và thành phố, kiểm soát giá ở các khâu cần kiểm soát cũng như đưa ra dự báo cung cầu điện.
Do đó,vấn đề của Bộ Công thương hiện nay là cần đưa ra lộ trình và mẫu hình tổ chức để vừa tạo cạnh tranh, vừa kiểm soát hoạt động cung điện theo lộ trình nhất định. Hệ thống này bao gồm những khâu như sau:
  1. Cơ quan công quản điện quốc gia: nhằm mục đích quản và quyết định cho phép công nghệ sản xuất điện và đưa ra các nguyên tắc định giá chuyển điện, cũng như định giá điện.
  2. Lưới điện quốc gia thuộc một công ty vô vị lợi với mục đích chuyển điện liên vùng.
  3. Lưới điện vùng địa phương dưới sự kiểm soát của cơ quan công quản vùng.
  4. Lưới điện thành phố dưới sự kiểm soát của cơ quan công quản thành phố.
  5. Các lưới điện quốc gia đều có thể có công ty sản xuất điện, nhưng giá sẽ bị cơ quan công quản quyết định.
Như vậy tại các địa phương, việc mua bán điện có thể do thị trường địa phương tự quyết, và không cần một công ty khổng lồ bao trùm cả nước như EVN. Lộ trình này tất nhiên phải dựa vào việc xem xét kỹ lưỡng và tính hiệu quả của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (xem Phụ lục).

Phụ lục về tổ chức và tài chính Tập đoàn Điện lực Việt Nam
Tập đoàn Điện lực Việt Nam hiện nay nắm toàn bộ đường dây chuyển điện ở Việt Nam, và nắm toàn bộ mạng chuyển tải, bán buôn và bán lẻ trong cả nước, bao gồm:19
- Các công ty mang tiếng chuyển tải hoặc vừa chuyển tải vừa bán điện: trong đó có một Tổng công ty chuyển tải điện quốc gia, và 5 công ty vừa chuyển tải, bán buôn và bán lẻ: Tổng công ty điện lực miền Bắc, Tổng công ty điện lực miền Trung, Tổng công ty điện lực miền Nam, Tổng công ty điện lực TP HCM, Tổng công ty điện lực TP Hà Nội.
- 20 công ty liên quan đến điện trong đó có 13 công ty sản xuất thủy điện ở khắp nước.
- 6 công ty phát điện cổ phần (nhưng có lẽ nhà nước nắm tỷ lệ cổ phần tuyệt đối).
- 3 công ty liên kết trong đó có Vĩnh Tân 3 liên kết sản xuất điện, và một liên kết đầu tư tài chính, một liên kết điện gió.
- Số liệu năm 2016 cho thấy năng lực cung điện như sau: 61.4% do tập đoàn kiểm soát, 10.5% do Tập đoàn Dầu hỏ PetroVietnam kiểm soát, Tập đoàn Than VinaComin: 4.2%. Cuối cùng 23.9% còn lại là tư nhân, hợp tác kinh doanh và mua nước ngoài (1.2%). Không thấy rõ thống kê nhưng có thể thấy tập đoàn làm chủ hoàn toàn thị trường bán điện đến người sử dụng.
Bản báo cáo tài chính của Tập đoàn Điện lực Quí 2 năm 2018 cho thấy (lập lại theo cách trình bày của EVN) một số điểm như sau:20
- Lãi của Tập đoàn Điện lực Quí 2 là 1.6 ngàn tỷ, lãi trong quí là 0.0074% và lãi tính theo năm là 3.0%, coi như thấp hơn tăng giá tiêu dùng là 3.5% cả năm 2018.
- Bản báo cáo không giải thích rõ chi phí lớn về hoạt động tài chính và đưa đến lỗ lớn (nếu không phải là chi lãi trả nợ thì lại cần phải giải thích)
- Chi phí quản lý ở tập đoàn chỉ mang tính quản lý mạng chuyển tải và công ty thành viên cũng ở mức lớn, 5.3 ngàn tỷ chỉ trong quí 2, tức là có thể đến 21 ngàn tỷ năm 2018, so với 10 ngàn tỷ cả năm 2016.21 Chí phí này gấp đôi chi phí bán hàng và bằng tới 27.6% (5.2/19.2) thu nhập thuần từ bán hàng.
- Nợ hiện nay bằng 2.2 lần vốn chủ sở hữu cũng vượt quá giới hạn cho phép là 100% là điều đáng quan tâm, nhất là bản cáo cáo cho thấy nợ chủ yếu dựa vào vay ngân hàng thay vì qua trái phiếu công ty.

Vũ Quang Việt

18.5.2019

Chú thích :

1 https://www.thesaigontimes.vn/162679/khong-nen-duy-tri-gia-dien-re.html/.
2 http://documents.worldbank.org/curated/en/290361547820276005/pdf/133788-WP-OUO-9-Vietnam-Energy-MFD-Report-ENG-for-printing.pdf.
3 https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/dau-tu/bung-no-dien-mat-troi-ky-luc-chua-tung-co-trong-lich-su-532534.html
4 Giá sản xuất điện- levelized cost of energy (LCOE) cho là nhằm so sánh toàn bộ chi phí sản xuất ra MKwh điện, bao gồm chi phí đầu tư, chi phí bảo hành và vận hành thường xuyên. Chi phí đầu tư là giá trị hao mòn tài sản vô hình và hữu hình trong toàn quá trình đời sống của nhà máy và được chiết khấu để đưa về giá tại điểm tính giá sản xuất. Tỷ lệ chiết khấu hay lãi thường là 3% nếu loại trừ yếu tố lạm phát. Coi thêm ở đây: https://en.wikipedia.org/wiki/Cost_of_electricity_by_source
5 https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=105&t=3.
6 https://ferc.gov/about/ferc-does/ferc101.pdf
7 Có thể xem tổ chức cung ứng điện qua mạng lưới ở Mỹ ở đây:
https://www.ucsusa.org/clean-energy/how-electricity-grid-works
8 https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=767&t=3.
9 https://www.nytimes.com/interactive/2017/02/10/nyregion/how-new-york-city-gets-its-electricity-power-grid.html.
10 https://www.eia.gov/electricity/monthly/epm_table_grapher.php?t=epmt_5_6_a.
11 Số liệu của các cơ quan nhà nước có chênh nhau.
Thí dụ số liệu về giá bình quân điện ở Mỹ theo Cục Lao Động là cao hơn 13 xu.Xem  https://www.bls.gov/regions/new-york-new-jersey/news-release/2018/averageenergyprices_newyorkarea_20180613.htm
12 https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=32812.
13 https://www.eia.gov/outlooks/aeo/pdf/electricity_generation.pdf.
14 https://en.wikipedia.org/wiki/Cost_of_electricity_by_source.
15 https://www.eia.gov/outlooks/aeo/pdf/electricity_generation.pdf.
16 https://en.wikipedia.org/wiki/Utility_ratemaking
17 https://en.wikipedia.org/wiki/Continental_U.S._power_transmission_grid 
18 https://www.pge.com/tariffs/assets/pdf/tariffbook/ELEC_SCHEDS_E-1.pdf
19 https://www.evn.com.vn/userfile/User/tcdl/files/EVNAnnualReport2017-web.pdf.
20 https://www.evn.com.vn/userfile/User/tcdl/files/2018/9/Baocaotaichinh6thang2018.pdf.
21 https://www.evn.com.vn/userfile/User/tcdl/files/EVNAnnualReport2017-web.pdf.

Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)