ĐIỂM BÁO MẠNG
- Quốc tế: Mỹ thuyết phục Việt Nam thế nào để đưa tàu sân bay vào Đà Nẵng: Tiết lộ của ĐS Ted Osius (VOA 25-7-21)-Nguỵ biện "You don't know what you are talking about": Anthony Fauci vs Rand Paul (BVN 26/7/2021)-Nguyễn Tuấn-Thủ đô Philippines chìm trong nước, hàng nghìn người rời bỏ nhà cửa (VNN 25/7/2021)-Sau 9 năm xây dựng, thành phố Tam Sa trở thành vỏ bọc cho tham vọng cường quốc biển của Trung Quốc (BVN 25/7/2021)-Lee Nguyễn-Thực chất 'quyền lực mềm' của Trung Quốc (TVN 24/7/2021)-Hinh ảnh lũ lụt khủng khiếp hoành hành khắp thế giới (VNN 24/7/2021)-Trung Quốc đẩy mạnh chiến tranh pháp lý ở Biển Đông (BVN 24/7/2021)-Nguyễn Hồng Thanh-Mỹ lần đầu không kích Taliban sau khi rút quân khỏi Afghanistan (VNN 23/7/2021)-Cuộc khủng hoảng kế nhiệm sắp tới của Trung Quốc (BVN 23/7/2021)-Lý do thành phố Trung Quốc hứng chịu lũ ‘nghìn năm có một’ (VNN 22/7/2021)-Hai con số sai lệch nguy hiểm trong dịch Vũ Hán (BVN 22/7/2021)-Nguyễn Văn Tuấn-Chủ tịch ủy ban nhậm chức của ông Trump bị bắt (VNN 21/7/2021)-Tàu NASA mất tín hiệu đột ngột nghi chạm trán người ngoài hành tinh (VNN 20/7/2021)-Video vỡ đập ở Trung Quốc, hàng vạn dân ảnh hưởng (VNN 20/7/2021)-Afghanistan-Pakistan căng thẳng vì vụ bắt cóc, tra tấn con gái đại sứ (VNN 19/7/2021)-Miến Điện: Tác động của cuộc đảo chính đối với đầu tư của Việt Nam (RFI 19-7-21)-Huyền thoại Cuba (Phần 1) (Phần 2)(TD 18/7/2021)-Nguyễn Thọ-
- Trong nước: Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tuyên thệ nhậm chức (GD 26/7/2021)-Hà Nội giãn cách xã hội toàn thành phố theo Chỉ thị 16 từ 6h sáng 24/7 (GD 24/7/2021)-Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc được giới thiệu tái cử (KTSG 24/7/2021)-Quyết định cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 (GD 23/7/2021)-Chủ tịch Vương Đình Huệ đặt ra mục tiêu đổi mới hoạt động của Quốc hội (GD 23/7/2021)-Chủ tịch nước: 'Chúng tôi ngày đêm lo, lo nhất là tìm nguồn vắc xin COVID-19' (TT 22-7--21)-Chủ tịch Quốc hội: Cảm xúc qua 2 lần tuyên thệ nhậm chức vẫn tươi mới (DT 22-7-21)-Hà Nội: Cách ly tập trung người về từ địa phương đang giãn cách xã hội (GD 22/7/2021)-Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XV: Xem xét nhiều báo cáo quan trọng (GD 22/7/2021)-70% dân số Việt Nam được tiêm vaccine COVID-19, liệu có đạt? (LĐ 21-7-21)-Xôn xao "hoa khôi" khoe không đăng ký vẫn được tiêm vắc xin nhờ "ông ngoại" (DT 21-7-21)- Hot girl báo chí Vũ Phương Anh là ai? (VNN 20-7-21)-
- Kinh tế: Hãng dược Nhật Bản trên đường đua cùng 'ông lớn' của Mỹ về thuốc trị Covid-19 (KTSG 26/7/2021)-Thắc mắc mùa dịch: Người cơ địa dị ứng có được tiêm vaccine Covid-19? (KTSG 26/7/2021)-Hàng không Mỹ phục hồi nhờ nhu cầu nội địa (KTSG 26/7/2021)-Việt Nam cho thấy sức hút lớn với các thương hiệu quốc tế trong phân khúc bất động sản hàng hiệu (KTSG 26/7/2021)-Nguyễn Thành Trung, "cha đẻ" game Việt tỷ USD đang dậy sóng là ai? (VNN 26/7/2021)-Phòng chống dịch covid-19: vì sao không được coi tất cả F0 là bệnh nhân? (BVN 26/7/2021)-Trần Tuấn-Chuyển giao công nghệ vaccine Sputnik-V tại Việt Nam vào cuối năm (KTSG 25/7/2021)-Sau khi tiêm vaccine, tiểu cầu giảm có đáng lo? (KTSG 25/7/2021)-Không kiểm tra xe chở hàng thiết yếu, lương thực phục vụ vùng có dịch Covid-19 (KTSG 25/7/2021)-Ba nền tảng công nghệ phòng chống Covid-19 dùng chung toàn quốc (KTSG 25/7/2021)-TPHCM vận động 395 khách sạn đăng ký làm điểm cách ly F1 (KTSG 25/7/2021)-Cần tránh việc tách, nhập kiểu đèn cù (KTSG 25/7/2021)-Thủ tướng: Năm 2022 nền kinh tế đối mặt rất nhiều khó khăn (DT 24-7-21)-Phó thủ tướng Vũ Đức Đam: Giãn cách nhưng nhiều người dân TP HCM còn ra đường (VnEx 24-7-21)-Vì sao hành khách "khóc thét" ở sân bay Tân Sơn Nhất sau một thông báo? (DT 24-7-21)-Hà Nội khuyến khích mua online nhưng lại cấm shipper (LĐ 24-7-21)-Siêu thị "kêu trời" vì cứ 3 ngày mất gần 1 tỷ tiền xét nghiệm nhân viên (DV 23-7-21)-
- Giáo dục: Cả nước có 172 thí sinh bị từ 1 điểm trở xuống ở môn Ngữ văn (GD 26/7/2021)-Thí sinh Hải Phòng đạt thủ khoa khối A0 toàn quốc với 29,55 điểm (GD 26/7/2021)-Gần 366.000 bài thi bị điểm dưới trung bình ở tổ hợp Khoa học xã hội (GD 26/7/2021)-Thành phố Hồ Chí Minh có 2 điểm 10 môn Toán thi tốt nghiệp (GD 26/7/2021)-Học phí trường công cần được khống chế, Chủ tịch Hội đồng trường nên là cơ hữu (GD 26/7/2021)-Dành cả thanh xuân cho từ thiện, thầy giáo nỗ lực để 'bếp ăn 0 đồng' luôn đỏ lửa (GD 26/7/2021)-Chưa thể thi năng khiếu báo chí, thí sinh như "ngồi trên đống lửa" (GD 26/7/2021)-Có 745 bài thi đạt điểm 10 ở tổ hợp Khoa học tự nhiên (GD 26/7/2021)-52 thí sinh đạt điểm 10 môn Toán trong kỳ thi tốt nghiệp 2021 (GD 26/7/2021)-Nữ sinh xứ Huế chinh phục học bổng 9 trường đại học danh giá của Mỹ (GD 26/7/2021)-Thủ khoa đầu vào chia sẻ quan điểm về "học lệch" hay "học toàn diện" (GD 26/7/2021)-Vì sao nhiều giáo viên cứ phải "mớm bài" học sinh mỗi khi có dự giờ? (GD 26/7/2021)-Thạc sĩ Phan Thế Hoài: có những Tiến sĩ dạy tôi, trình độ không hơn gì Cử nhân (GD 26/7/2021)-4 giải pháp thầy Bùi Nam kiến nghị Bộ ra Thông tư mới quản lý dạy thêm, học thêm (GD 26/7/2021)-3 đề xuất của Đại biểu Lê Quân về tăng cường tự chủ đại học (GD 25/7/2021)-
- Phản biện: Học phí và chất lượng giáo dục (TD 26/7/2021)-Thái Hạo-Lãnh đạo không nên bốc đồng (TD 26/7/2021)-Ngô Huy Cương-Tư duy tiểu nông (TD 26/7/2021)-Võ Đắc Danh-Thuế học (TD 26/7/2021)-Thái Hạo-Lại ông Vũ Minh Khương – Việt Nam chả có gì mạnh khác người cả, thưa ông ! (TD 26/7/2021)-J.Nguyễn-Cần chế định chính quyền “Tuyên bố vùng dịch” (TD 25/7/2021)-Đặng Đình Mạnh-Ôi quan trí! (BVN 25/7/2021)-Phạm Đình Trọng-Chờ vaccine xịn (Pfizer)? (BVN 25/7/2021)-Nguyễn Tuấn-Bài học Nguyễn Đức Chung cho tất cả quan chức VN (TD 25/7/2021)-Lưu Trọng Văn-Chống dịch Covid-19 còn là bài toán kinh tế và quản lý xã hội (TVN 25/7/2021)-Boristo Nguyễn (Moscow)-Góp ý với anh Chính (TD 24/7/2021)-Mạc Văn Trang-Bài học 14 năm chống dịch cúm gia cầm (TD 24/7/2021)-Mai Bá Kiếm-Hãy thức tỉnh khi chưa quá muộn (TD 24/7/2021)-Nguyên Tống-Hà Nội – Bắc Kinh và việc gọi đúng tên cuộc chiến (TD 24/7/2021)-Huy Đức-Tiếp tục chuyện dài ‘ông ngoại Pfizer’ (TD 24/7/2021)-Trân Văn-Quốc hội là gì? (TD 24/7/2021)-Ngô Huy Cương-Thách thức Covid-19 trong 100 ngày đầu tiên của Chính phủ: ‘Gian nan làm sống dậy tài năng, hiểm nguy làm rõ lòng quả cảm’ (CafeF 24-7-21)-P/v Vũ Minh Khương-Đặng Hùng Võ: Phải định nghĩa “Sở hữu toàn dân về đất đai” trước khi sửa đổi Luật đất đai (BVN 23/7/2021)-Diễm Thi/ RFA-Chính sách chống dịch sai lầm huỷ hoại vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu (RFA 22-7-21) (BVN )-Lương Hòa Bình-Thực dân Pháp xưa kia đã chia tỉnh ở nước ta như thế nào? (BVN 22/7/2021)-Lê Phú Khải-“Tiền công đức”: Vì sao nhà nước giằng co với nhà chùa (BVN 18/7/2021)-Văn Tâm-Quốc hội của ai chứ không phải của tôi (TD 17/7/2021)-Nguyễn Thông-Đường sắt Cát Linh – Hà Đông: Hãy nhìn rõ các quan chức trong tù trước khi duyệt cho tàu chạy! (BVN 17/7/2021)-Hoàng Hải Vân-Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động lập pháp, góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam (ND 16-7-21)-Vương Đình Huệ-
- Thư giãn: Những khóa sinh viên 'đặc biệt' nhất của ĐH Bách khoa Hà Nội (VNN 24/7/2021)-GS Tạ Quang Bửu và câu nói được con trai mang theo suốt đời quân ngũ (VNN 23/7/2021)-
Tôi quen nhiều bạn từng học ở Cuba và cả những người bạn chưa đến Cuba, nhưng rất ngưỡng mộ xứ sở này. Hồi 1980 tôi hay làm việc với Roberto Zayas, giám đốc trung tâm truyền hình quốc tế của OIRT [1] ở Praha. Anh kỹ sư Cuba này rất giỏi nên mới lãnh đạo được một trung tâm kỹ thuật như vậy, mặc dù đến từ thế giới thứ ba. Gần nhà tôi có cô Sol, người Cuba lấy chồng Đức. Cô hay kể cho tôi về quê nhà.
Trên hòn đảo 110.000km², bằng 1/3 diện tích Việt Nam, có 11 triệu người Cuba sinh sống (1/9 dân số VN). Khí hậu biển ấm áp, mưa gió thuận hòa giúp cho mảnh đất đó mầu mỡ, trù phú. Trước ngày 1.1.1959, Cuba là nước giàu có nhất Nam Mỹ và đứng thứ ba ở châu Mỹ, chỉ sau USA và Canada. Thủ đô La Habana từng là sòng bạc và trung tâm ngân hàng lớn cho du khách từ Mỹ.
Cuộc cách mạng 1959 của Fidel Castro và các trí thức cảnh tả trong phong trào “Moncada 26.7” [2] đã được loài người tiến bộ đón chào như một cuộc cách mạng dân chủ.
Ngày đó, cả châu Mỹ Latin chìm ngập trong bóng đêm của các chế độ độc tài quân sự nên sự kiện mấy trăm cậu sinh viên yêu tự do, thích phiêu lưu lật đổ được tên tướng Batista tàn bạo thậm chí đã được tờ “New York Times” ca ngợi hết lời.
Fidel thừa hiểu rằng sự phồn vinh của Cuba gắn liền với nước Mỹ nên tháng Tư 1959, chỉ ba tháng sau khi lên cầm quyền, ông sang thăm Mỹ. Hai bên lúc đó còn khá vui vẻ với nhau vì Fidel tỏ ra lạnh nhạt với mô hình Xô Viết.
Nhưng các chàng trai hãnh tiến, thích hành động kiểu hiệp sỹ đã giữ vững những cam kết với người nghèo nên họ quốc hữu hóa ngay lập tức một số đồn điền trồng mía và chia nhỏ các đồn điền khác xuống dưới 25 Hectar.
Tuy các hành động này chỉ nhằm khôi phục lại hiến pháp 1940 [3] mà Fidel đã hứa trước khi khởi nghĩa, nhưng nước Mỹ lúc đó bị chiến tranh lạnh ám ảnh nên nhìn đâu cũng thấy cộng sản (Đạo luật McCarthy cho phép đưa lên ghế điện bất cứ công dân Mỹ nào dính đến cộng sản). CIA đánh giá sai các hành động của nhóm “26.7” và Mỹ lập tức ra tay. Tổng thống Eisenhower ra lệnh cắt nguồn dầu, phong tỏa một số tài khoản sắp bị quốc hữu hóa khiến Cuba choáng váng. [4]
Chủ tịch Liên Xô N.Khrushev là người bị Trung Quốc và Việt nam phê phán là “trùm xét lại” vì tội nghi ngờ chủ nghĩa Marx, thân phương Tây. Nhưng Krushev lại là người chống Mỹ khôn ngoan và hiệu quả nhất. Trong thời gian ông cầm quyền, Liên Xô đã nhiều lần vượt Mỹ trong chạy đua vũ trang và vũ trụ. Khruschev chớp ngay cơ hội vàng, và tháng giêng 1960 cung cấp dầu thô cho Cuba.
Các hãng lọc dầu Mỹ ở Cuba cay cú không nhận xử lý dầu thô Liên Xô. Fidel điên tiết quốc hữu hóa các hãng dầu này để tự mình lọc lấy xăng dầu. Tháng 8.1960, Mỹ đáp trả bằng việc cấm nhập đường của Cuba để rồi tháng 10.1960 La Habana “vui vẻ” quốc hữu hóa toàn bộ tài sản của Mỹ. Cuộc chiến leo thang của ông già Eisenhower sắp về hưu khiến chàng trai mới dính quyền lực Fidel liếc mắt sang cô gái Nga. Cuối năm 1960, các đảng viên đảng Cộng Sản Cuba (trong đó có Raul, em trai Fidel và Che Guevara) được giao các chức vụ quan trọng trong phong trào “26.7”. Cuộc cách mạng dân chủ bắt đầu chuyển mầu theo hướng XHCN như vậy trong bầu không khí sặc mùi dầu lửa và mía đường.
Cú liếc mắt này khiến CIA chính thức đưa nhóm của Fidel vào danh sách các “Đảng cộng sản nguy hiểm” và sử dụng các Cuba-Kiều ở Mỹ để tiến hành một cuộc “Phản cách mạng” vũ trang. Vụ đổ bộ vào “Vịnh Con heo” tháng 4.1961 của 1300 Cuba-Kiều được Mỹ ủng hộ thất bại thê thảm. Cuba bắt sống hơn 1.000 tù binh và Fidel chơi đểu, đòi Mỹ chuộc cứ hai mạng lấy một cái máy kéo [5]. “Con heo” này trở thành cú hích cho Fidel lựa chọn đường lối chuyên chính vô sản kiểu Liên Xô để bảo vệ chế độ.
Krushev bị coi là thân Mỹ, nhưng lại rất cứng rắn trong vấn đề Cuba. Tháng 10.1962, ông ta đi thêm bước nữa, đưa tên lửa hạt nhân vào Cuba để đe dọa Mỹ. Tổng thống Mỹ Kennedy ra lệnh phong tỏa đường biển để chặn các tàu chở tên lửa Liên Xô có tầu ngầm hộ tống. Cuộc chiến tranh thế giới thứ ba xuýt nổ ra ở đây, nếu cả Kennedy và Krushev đều “anh hùng, không sợ chết” như người Việt. Cuối cùng hai bên tự xuống thang, Liên Xô và Mỹ đều rút tàu chiến ra khỏi vùng biển Caribe. [6]
Sau cuộc khủng hoảng này, tháng 4.1963 Fidel đi thăm Liên Xô. Ông nghiệm thấy mô hình Xô Viết có nhiều lợi thế cho mình. Từ Moscow trở về, ông hợp nhất phong trào “Moncada 26.7” với những người cộng sản, trở thành Đảng Cộng sản Cuba, công nhận chuyên chính vô sản, đoạn tuyệt với nguồn gốc dân chủ tư sản.
Lúc đầu Cuba thừa hưởng di sản hoành tráng về kinh tế và con người của chế độ cũ nên chịu được mọi nghiệt ngã của cấm vận. Rồi không có Mỹ thì đã có Liên Xô. Nông nghiệp Cuba phát triển rực rỡ vì được Liên Xô bao tiêu gần hết mía đường. Xăng dầu Xi-bê-ry xài thoải mái. Còn rượu rum, xì gà thì Mỹ phải cay đắng nhập của Cuba với giá cắt cổ (vì dân Mỹ không chịu học thắt lưng buộc bụng). Cuba sử dụng ngoại tệ thu được để đầu tư vào y tế, khoa học, giáo dục. Khách thăm Cuba vào những năm 1980 đã không khỏi ngỡ ngàng bởi các bệnh viện đầy máy móc, các trường đại học với những phòng thí nghiệm hiện đại. Từng đoàn thiếu nhi, khỏe mạnh ăn mặc sạch sẽ đến trường, khác hẳn với các cháu bé bụi đời ở khắp châu Mỹ Latin.
Thời thế thay đổi, phe XHCN và Liên Xô bỗng biến mất, không ai bao tiêu nông sản và bù lỗ nhiên liệu nữa. Thời kỳ hoàng kim của Cuba chấm dứt từ năm 1991. Từ chỗ 9 triêu dân xuất khẩu gần 9 triệu tấn đường trong những năm 1970, nay 11 triệu dân chỉ còn làm ra 2 triệu tấn đường. Riêng con số đó đã nói lên sự bi đát của nền kinh tế Cuba. Nhiều người coi cấm vận là nguyên nhân khiến một nước giàu có hàng đầu thành nước sống bằng tem phiếu duy nhất ở Nam Mỹ.
Đường phố La Havana ngày nay. Ảnh trên mạng
Nhưng mọi sự suy tàn đều xuất phát từ nội lực, từ chính sách. Để không bị tụt hậu, Đông Âu đồng loạt thay đổi thể chế. Để tránh sụp đổ, Trung Quốc, Việt Nam quay trở lại tư nhân hóa, học làm kinh tế tư bản. Nhưng anh em nhà Castro vẫn khăng khăng giữ khẩu hiệu “Socialismo o muerte” (CNXH hay là chết). Hình ảnh về Cuba mà người ta thấy ngày nay là những khu phố nghèo nàn, xuống cấp, những chiếc xe cổ vá víu, những con người lam lũ. Từ chỗ viện trợ cho Việt Nam, nay họ phải ăn gạo Việt Nam viện trợ. Từ chỗ đào tạo các kỹ sư điện tử cho Việt Nam, nay họ mừng húm khi được công ty HANEL tặng cho dây chuyền sản xuất TV đen trắng đã xếp xó.
Chính trong sự khốn cùng đó, huyền thoại Cuba mới nổi bật. Trong khi ở Việt Nam hay Trung Quốc, càng mở cửa càng tăng khoảng cách giàu nghèo, tệ nạn về an sinh xã hội càng gay gắt thì ở Cuba nghèo khó, không ai phải đút tiền để chữa bệnh. Cuba không có trẻ em suy dinh dưỡng, hoặc phải bỏ học để bán vé số. Trong các bảng xếp hạng HDI, GINI của Liên Hợp Quốc, Cuba luôn nằm ở nhóm các nước công nghiệp.
Hàng năm Cuba đón hàng triệu khách du lịch. Chủ nhân của các khách sạn mini đơn sơ luôn vui vẻ, nồng hâu. Nhiều câu chuyện về lòng trung thực của bà bán kem hay bác tài làm người ta ngạc nhiên. Dân Cuba cam chịu nghèo đói cho CNXH nhưng không đểu, lừa đảo hay chặt chém.
Từ đất nước suy kiệt này, từng đoàn bác sỹ, giáo viên, cố vấn quân sự vẫn tỏa đi khắp mọi ngõ ngách các nước nghèo. Đầu năm 2020, Tây Ban Nha và Ý đã đón nhận các đoàn bác sỹ Cuba sang cấp cứu bệnh nhân covid-19.
Giáo hội thiên chúa Cuba cũng chịu sự kiểm soát ngặt nghèo như như ở các nước XHCN khác, nhưng vẫn giữ được một khoảng cách nhất định để đủ đóng vai trò môi giới với phương tây trong các xung đột chính trị [7]. Cuba là nước XHCN duy nhất được cả ba Giáo hoàng La Mã đến thăm.
Một vài thực tế trên giải thích tại sao những người cánh tả hay nói về “Huyền thoại Cuba”, coi đó là chế độ XHCN chân chính duy nhất còn lại trên trái đất.
Những cuộc biểu tình ôn hòa đòi tự do, cơm áo của hàng chục ngàn người Cuba kéo dài ba ngày trong tuần qua, bất chấp đàn áp và bắt bớ của chính quyền đã khiến người nghiêm túc phải tìm hiểu về huyền thoại này.
_____
– Ghi chú:
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/International_Radio_and_Television_Organisation
[2] Ngày 26.7.1953, Fidel Castro cùng nhóm du kich của ông tấn công pháo đài Moncada ở tỉnh Santiago de Cuba. Cuộc tấn công thất bại, cả nhóm bị bắt. Nhưng sau ngày ra tù Fidel lấy ngày này để đặt tên cho phong trào đấu tranh của mình.
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/1940_Constitution_of_Cuba
[4]https://en.wikipedia.org/wiki/Cuba%E2%80%93United_States_relations
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Bay_of_Pigs_Invasion
[6] https://www.history.com/topics/cold-war/cuban-missile-crisis
[7] https://library.fes.de/pdf-files/iez/08771.pdf
PHẦN 2
Một số người đọc bài trước của tôi tỏ ý khâm phục một mô hình “XHCN Cuba”.
CNXH nào cũng phải chấp nhận nguyên tắc cơ bản mà Marx và Engels, những người sáng lập ra nó đã đề ra. Đó là xóa bỏ tư hữu về tư liệu sản xuất (nhà máy, hầm mỏ, ruộng đất v.v.), từ đó sinh ra sự điều tiết sản xuất tập trung và cuối cùng là sự phân phối công bằng của cải làm ra cho mọi thành viên trong xã hội (xã hội =society, tính từ = social và học thuyết là Socialism).
Theo khái niệm này thì việc gắn mác XHCN cho các nhà nước phúc lợi Bắc Âu là sai. Ở đó kinh tế tư nhân là chính. Nhà nước tư bản chỉ thu thuế và làm tốt việc chia lợi tức cho dân (vế sau của CNXH). Ngược lại, Bắc Triều Tiên cũng không phải là nước XHCN. Ở đó tuy không một sợi lông nào của kinh tế tư nhân mọc được (vế đầu của CNXH) nhưng của cải chỉ chia cho triều đình dòng họ Kim, dân chết đói.
Về sau ông “Lenin ở nước Nga” đưa thêm vế “Nhà nước chuyên chính vô sản” vào học thuyết đó để xây dựng thành CNXH hiện thực (Real Socialism), nhằm phân biệt với CHXH không tưởng (Utopian Socialism) của các ông Saint-Simon và Fourrier [1], vốn không công nhận vai trò nhà nước.
CNXH hiện thực chủ trương thiết lập nền chuyên chính của giai cấp vô sản lên giai cấp tư sản (và các giai cấp khác trong xã hội). Giai cấp vô sản không chỉ độc quyền chiếm giữ tư liệu sản xuất, phân phối phúc lợi xã hội, mà nắm giữ quân đội, cảnh sát, điều hành xã hội, báo chí, giáo dục, y tế v.v. kể cả tôn giáo. Ở mọi nước XHCN Đông Âu, châu Á cũng như châu Phi [2] các nguyên tắc này được áp dụng triệt để. Cuba cũng không ngoại lệ.
Nhưng sự khác biệt về lịch sử, văn hóa, tâm lý (mentality) của từng dân tộc tạo ra lối sống khác nhau ở mỗi nước. Lối sống của cả một dân tộc ảnh hưởng đến đường lối chính trị của các đảng cầm quyền là điều hiển nhiên. Hungary và Ba-Lan là những trường hợp thú vị. (Khi nào sảng khoái tôi sẽ kể).
Nước Lào, tuy cũng theo đuổi mục tiêu XHCN, tuy cán bộ của họ đều học ở Việt Nam về, nhưng với bản chất hiền lành, chân thực của người dân, với nền tảng đạo phật ít bị phá vỡ, luôn tạo ra một cảm giác dễ chịu cho khách viếng thăm. Chỉ riêng việc chấp hành luật lệ giao thông, người Việt chưa biết bao giờ mới học nổi người Lào. Ngược lại, thói chụp giật, tham lam thì họ phải gọi người Việt bằng cụ.
Người Cuba đa số có nguồn gốc Tây Ban Nha, và khoảng 30% từ những người nô lệ gốc Phi. Trải qua mấy trăm năm chung sống và đấu tranh giành độc lập, họ đã trở thành một dân tộc, với một nền văn hóa đặc trưng. Siboney, Guantanamera… là những nhạc phẩm nổi tiếng thế giới. Người Cuba với tinh thần hiệp sỹ kiểu Tây Ban Nha, sống trong thiên nhiên ưu đãi khiến họ rộng rãi hào hiệp (như những người dân Nam Bộ). Họ hiền lành, chất phác, giỏi chịu đựng, thích đàn ca nhảy múa như anh bạn Lào. Người Cuba không láu cá, khôn vặt và không thích ngang tắt.
Một xã hội Cuba nghèo khổ nhưng ít nhem nhuốc là do yếu tố văn hóa và truyền thống dân tộc chứ không phải do chế độ chính trị. Mấy trăm năm qua, Cuba vẫn như vậy.Hình ảnh người Cuba trật tự xếp hàng dài chờ được mua một chút nhu yếu phẩm chứ không tranh giành, cướp giật khiến tôi nghĩ đến những người dân thật thà, tử tế trong một nhà nước thất bại. Anh hùng cũng thất bại chứ!
Chợ đen buôn bán trao tay được coi là bất hợp pháp ở Cuba. Ảnh trên mạng
Vì vậy khi những người dân hiền lành kia xuống đường hôm 11.7 đòi cơm áo thì chớ nên vội vã ghép ngay cho họ cái tội phản động, bị bọn xấu xúi giục. Ba hôm sau 14.7, phát biểu trên truyền hình, thủ tướng Marrero bên cạnh việc lên án những người biểu tình và các thế lực ngoại bang đã hứa sẽ mở rộng việc sản xuất điện và thuốc men, thực phẩm. Việc hạn chế người dân mang thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm về nước theo hàng xách tay sẽ được xóa bỏ ngay lập tức. Quyết định này có hiệu lực đến hết năm. Chủ tịch nước Diaz-Canel cũng hứa sẽ “phân tích một cách phê phán” (Critical analyze) tình hình đất nước [3].
Các nhân nhượng này tạm thời giảm bớt căng thẳng cho thị trường, nhưng bi hài ở chỗ: Những người trung thành với chế độ tham gia các cuộc “phản biểu tình” hôm đó cũng được hưởng lợi từ các cuộc biểu tình mà họ lên án.Tin về các cuộc biểu tình khiến một số người hả hê. Họ lạc quan cho rằng nhà nước XHCN ở Cuba đã cáo chung. Họ đã nghĩ vậy từ khi Cuba thay đổi hiến pháp năm 2019, công nhận tư hữu và không nhắc gì đến mục tiêu xây dựng Chủ nghĩa Cộng sản. Nhưng từ đó đến nay, xã hội Cuba hầu như không thay đổi. Một số khác thì buồn cho dân tộc Cuba thông minh, nhân đạo, nghĩa hiệp phải chịu đựng một số phận khắc nghiệt mà họ gọi là “Lời nguyền Castro”: XHCN Hay Là Chết.
Số còn lại thì hoang mang, không rõ thực hư thế nào, lo cho nhà nước XHCN anh em. Tôi thì biết chắc là người Cuba khổ lắm. Các bạn tôi học ở Cuba về, sau quay lại thăm trường cũ cũng thấy vậy. Cô Sol, hàng xóm của tôi ở đây cũng khẳng định điều đó. Khi ngồi nói chuyện với tôi, cậu em cô vẫn chat qua mạng kể chuyện nhà.
Co Sol và Joachim. Ảnh: FB tác giả
Để hiểu rõ tình trạng của xứ sở đáng ngưỡng mộ đó, tôi cất công tìm tòi và xin đơn cử một vài số liệu về cuộc sống vật chất.
Tháng 12.2020, Cuba đưa ra chính sách tiền tệ và lương mới. Đó cũng là một bước cải đi cách lại như thời kỳ “Giá-Lương-Tiền” ở ta 40 năm trước. [4]
Theo đó, từ ngày 1.1.2021 chế độ hai đồng tiền CUP (Cuba Peso = tiền Cuba) và CUC (Cuba Peso Convertible = tiền Cuba chuyển đổi từ ngọa tệ) tồn tại từ gần 20 năm qua bị xóa bỏ. Trên toàn quốc chỉ lưu hành tiền CUP. Ngoại tệ sẽ đổi trong các ngân hàng nhà nước với giá 1 USD = 24 CUP sang thẻ MLC (Moneda Libremente Convertible) để dùng trong các cửa hàng giao tế (Intershop).
Bảng giá các loại nhu yếu phẩm trên Numbeo.com. Ảnh chụp màn hình
Lương tối thiểu (công nhân, y tá) sẽ nâng lên 2.100 CUP/tháng = 87 USD. Tối đa là 9.510 CUP = 396 USD/tháng (Chủ tịch nước). Vì 1 USD gần bằng 24.000VND nên tôi cứ tạm tính 1 CUP = 1.000 VND.Ông bác sỹ Cuba nào đó may mắn được lĩnh 5.060 CUP/tháng (210 USD hay 5.000.000 VND), chưa bằng cô công nhân ở Bình Dương.
Nhiều người sẽ không tin vào mức lương thấp như vậy. Họ hỏi: Cuba có thu nhập đầu người khoảng 7.500 USD/năm, cao hơn gấp đôi Việt Nam, sao người lao động lại ít tiền như vậy? Chuyện này tốn khá nhiều giấy, xin để bài sau.
Chỉ biết rằng: Sau đợt cải cách tiền lương tháng 6.2019, dân Cuba đã hân hoan khi mức lương thấp nhất được nâng lên 400 CUP (16 USD). Ông giáo sư đại học mừng húm khi cầm 1700 CUP(68 USD), theo “Thời báo Havana” [5].
Nhưng chỉ sau 18 tháng, cải cách đó phá sản vì vật giá leo thang nhanh quá. Nay chính phủ phải tăng lương gấp 4-5 lần.
Người Cuba ngay thẳng, không hay ngang tắt, xé rào nên không có chuyện 6 triệu theo bảng lương nhưng lãnh 30 triệu như ở ta. Vậy ông bác sỹ Cuba với 5.000.000 VND/tháng có đủ nuôi một gia đình 4 miệng ăn?
Trang mạng Numbeo.com[5] thường xuyên cập nhật giá sinh họat ở từng nước. Người đọc có thể, quy ra tiền nước mình. Nếu chọn Cuba, dùng tiền VND sẽ thấy: 1kg gạo=24.600 VND, 1 cân cà chua= 54.000VND, một lít sữa 65.000VND, một cân hành 50.000 VND, đắt hơn ở VN. (Nhưng giá 12 quả trứng, chỉ có 18.600VND, rẻ bằng nửa ở ta).
Bác nào sống ở Cuba có thể xác định các số liệu về lương và giá ở đó thì tôi vô cùng cảm ơn.
Dù sao thì những ai lĩnh 2.100 CUP (2.100.000 VND) cũng đủ mua gạo và trứng ăn hà tiện cả tháng. Vậy thì lý do gì họ phải xuống đường để ăn đòn của cảnh sát và vào tù? (tin chưa kiểm chứng nói là 5.000 người bị bắt).
Xin thưa: Đây giá và lương theo quy định của chính phủ. Muốn có giá đó phải xếp hàng cả ngày để rồi có lúc về không. Ở chợ đen, giá một cân thịt bò là 24 USD= 570 CUP hay 560.000VN, một cân gạo 145 CUP hay 140.000 VND (Cô Sol cho tôi biết như vậy).
Khan hiếm hàng hóa và các vấn nạn tiền tệ (quan hệ giữa CUC, CUP, MLC), các quy định về ngoại hối, thuế nhập, Covid 19 v.v làm cho vấn đề gay gắt hơn nhiều.
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Utopian_socialism
[2] Các nước Ethiopia, Angola và Mozambique đã có thời kỳ thử nghiệm chế độ XHCN
[4] https://www.dw.com/de/w%C3%A4hrungsreform-kuba-und-der-tag-null/a-56082952
[5] https://havanatimes.org/news/cuba-raises-minimum-wage-to-16-usd-a-month/
[6] https://www.numbeo.com/cost-of-living/country_result.jsp?country=Cuba&displayCurrency=VND
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét