ĐIỂM BÁO MẠNG
- Quốc tế: Những sự kiện quốc tế nổi bật năm 2020 (VNN 31/12/2020)-Những ngày cuối khác thường của ông Trump ở Nhà Trắng (VNN 31/12/2020)-Trung Quốc đối phó ra sao với khả năng ông Trump thăm Đài Loan? (BVN 31/12/2020)-Một đảng thất bại (BVN 31/12/2020)-Thái Hà-Kim Jong Un họp Bộ Chính trị, công bố quyết định quan trọng (VNN 30/12/2020)-Trung Quốc gia tăng các hoạt động để độc chiếm Biển Đông (BVN 30/12/2020)-Trung Quốc – thứ bá quyền vừa kiêu ngạo vừa đầy bất an (BVN 30/12/2020)-Đại sứ EU: ‘Được ở lại Việt Nam thời dịch là một may mắn xa xỉ (TD 30/12/2020)-Nguyễn Thông-Thế giới mà Trung Quốc muốn (viet-studies 29-12-20)-Chống Trung Quốc ở Đông Nam Á, nghịch và thuận dưới thời Biden (TD 29/12/2020)-J.Nguyễn-Tóm lược các biến cố quan trọng xảy ra trong năm 2020 (TD 29/12/2020)-Vì sao những nước giàu tài nguyên lại hay có chế độ độc tài? (TD 28/12/2020)-DQC-Xuất hiện nhiều ca Covid-19, Bắc Kinh xét nghiệm gần triệu dân (VNN 28/12/2020)-Từ khi nhậm chức, Trump chơi golf 315 ngày, xài $151 triệu công quỹ (TD 27/12/2020)-Thế giới 7 ngày: Ông Trump làm chuyện 'chưa từng có', châu Âu căng vì biến chủng Covid-19 (VNN 26/12/2020)-Nữ Đại sứ Việt Nam với cảm giác cả châu Âu bị ngưng đọng (VNN 26-12-20)-Mytel và Viettel liên quan đến các cáo buộc phạm tội của quân đội Myanmar như thế nào? (BVN 25/12/2020)-Kiến An-Gián điệp Trung Quốc-Nỗi lo không chỉ của riêng Hoa Kỳ (BVN 25/12/2020)-Nguyễn Ngọc Chu-Việt Nam trong 5 năm tới sau năm 2020 (viet-studies 25-12-20)(BVN)-Tomaya Onishi-Ông Trump phủ quyết dự luật quốc phòng mới của Mỹ (VNN 24/12/2020)-Sai lầm đằng sau cáo buộc 'thao túng tiền tệ' của Mỹ với Việt Nam (Zing 23-12-20)-Biển Đông - Vùng biển quan trọng nhất của thế giới (viet-studies 23-12-20)-Biển Đông ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Ấn Độ (RFI 23-12-20)-Ông Phúc và ông Trump điện đàm, nêu quan ngại thâm hụt mậu dịch (VOA 23-12-20)-Điều làm Trump hấp dẫn (TD 21/12/2020)-Nguyễn Duy Anh-Chống độc tài Cộng sản nhưng lại say đắm độc tài Donald Trump (TD 21/12/2020)-Phạm Đình Trọng-Mussolini, Hitler và Trump (TD 21/12/2020)-
- Trong nước: “Có những cán bộ tha hóa, biến chất, rất khéo che đậy” (GD 30/12/2020)-Bùi Thị An-Phương án nhân sự Tổng Bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng là "Tuyệt mật" (DT 30-12-20)-Việt Nam: Tin nhân sự Tổng Bí thư là 'tuyệt mật', người dân không biết gì? (BBC 30-12-20)-Nhân sự lãnh đạo đảng căng thẳng đến phút chót trước đại hội đảng? (RFA 29-12-20)-Cán bộ tuyên giáo cần am hiểu các cung bậc cảm xúc của con người (Zing 30-12-20)-Phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước tại Hội nghị Chính phủ với địa phương (GD 29/12/2020)-Toàn văn phát biểu của Thủ tướng khai mạc Hội nghị Chính phủ với địa phương (GD 29/12/2020)-Thủ tướng phân công soạn thảo văn bản quy định chi tiết thi hành các luật (GD 29/12/2020)-Đại hội 13: Công tác nhân sự có nên "biệt lệ hóa" mãi hay không? (BBC 28-12-20)-Bật ti vi là gặp giám đốc, chủ tịch! (PN 28-12-20)-Cháu nội vua Thành Thái qua đời (DT 28-12-20)-Trần Đại Nghĩa - Thiếu tướng không đeo 'lon' (TN 28-12-20)-Ngày 31-12-2020: Công bố Nghị quyết thành lập thành phố Thủ Đức (KTSG 27/12/2020)-Năm 2020, Việt Nam tăng cường kiểm duyệt nội dung, bóp nghẹt tiếng nói trên không gian mạng (RFA 26-12-20)-Nếu chọn nhầm cán bộ, để lọt người cơ hội vào Trung ương thì sẽ là đại họa (GD 26/12/2020)-Bộ Quốc phòng trả lời về việc thanh, kiểm tra sử dụng đất quốc phòng (VNN 26/12/2020)-
- Kinh tế: Điều kiện chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần (GD 31/12/2020)-Thành lập Hội đồng thẩm định Quy hoạch mạng lưới đường sắt (GD 31/12/2020)-Phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch hạ tầng phòng cháy, chữa cháy (GD 31/12/2020)-Chỉ 4 công ty quản lý nợ của ngân hàng thực sự vận hành (KTSG 30/12/2020)-20 hộ nghèo xã Hướng Phùng, Quảng Trị sẽ có nhà mới đón Tết (KTSG 30/12/2020)-Chính phủ đồng ý cho Long An bổ sung, mở rộng hơn 1.600 héc ta khu công nghiệp (KTSG 30/12/2020)-Trung Quốc muốn siết nền tảng mua chung (KTSG 30/12/2020)-'Make in Vietnam' và hành trình một năm chuyển đổi số (KTSG 30/12/2020)-Nhân lực - chìa khóa chuyển đổi số thành công (KTSG 30/12/2020)-Bộ Y tế khai trương Mạng kết nối Y tế và Hồ sơ sức khỏe điện tử (KTSG 30/12/2020)-Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-Vương quốc Anh chính thức có hiệu lực từ 31-12 (KTSG 30/12/2020)-Mở lối cho việc xây dựng thương hiệu của du lịch TPHCM (KTSG 30/12/2020)-ASEAN nên lạc quan hay chuẩn bị cho tình trạng xấu nhất trong năm mới 2021? (KTSG 30/12/2020)-WB dự báo kiều hối Việt Nam năm 2020 'giảm hơn 7%' (VOA 30-12-20)-Quy định về trả lương từ 1-1-2021: Thực hư lương chồng chuyển thẳng vô tài khoản vợ? (TT 30-12-20)-GS-TSKH. Nguyễn Mại: 'Cần thực hiện nhiều giải pháp để thu hút hiệu quả FDI cho thập niên tới' (Nhà Đầu Tư 30-12-20)-Ứng dụng công nghệ để 'mỗi người dân một bác sĩ' (VnEx 30-12-20)-10 sự kiện y tế nổi bật, người Việt cao thêm 4,4cm (VNN 30-12-20)-60 -70% người thử nghiệm vắc xin Covid-19 Việt Nam có phản ứng phụ (VNN 31/12/2020)-Những trăn trở cho cải cách (TVN 30/12/2020)-Nguyễn Chí Dũng-
- Giáo dục: Thầy giáo cắm bản 25 năm không hề biết đến thưởng Tết (GD 31/12/2020)-Sở Giáo dục Hà Tĩnh đã "cầm cờ" chạy trước, Bộ cần sớm có chỉ đạo chung (GD 31/12/2020)-Lại xảy ra sập cổng trường, đè học sinh tử vong (GD 31/12/2020)-Làm bằng Đại học giả rồi rao bán trên mạng với giá 700.000 đồng (GD 31/12/2020)-Học thêm tự nguyện và dạy thêm ép buộc, ranh giới mong manh (GD 31/12/2020)-Người dùng bằng giả Đông Đô đâu phải bí mật an ninh sao chưa công khai danh tính (GD 31/12/2020)-Thầy Nguyễn Đức Thắng chia sẻ phương pháp giúp học sinh không "sợ" môn Toán (GD 31/12/2020)-Năm mới, thầy cô mong mức lương xứng đáng để không phải "chân trong, chân ngoài" (GD 31/12/2020)-Một cá nhân ở Sài Gòn nhận thưởng tết Nguyên Đán 2021 hơn 1 tỷ đồng (GD 31/12/2020)-Thù lao thấp có phải là nguyên nhân lọt sạn vào sách giáo khoa? (GD 31/12/2020)-
- Phản biện: Chuyện muốn nói với 200 Ủy viên Trung ương trước thềm đại hội (BVN 31/12/2020)-Bùi Quang Vơm-Đề nghị khởi tố điều tra tội làm lộ bí mật nhà nước (TD 31/12/2020)-Chu Mộng Long-Công khai, minh bạch, không có vùng cấm… nhìn từ vụ mua bằng giả (TD 30/12/2020)-Nguyễn Hữu Vinh-Đói làm ma sói: Khi giảng viên đại học đề xuất giáo viên phổ thông phải có bằng thạc sĩ (TD 30/12/2020)-Chu Mộng Long-Nước Mỹ và Biển Đông (TD 30/12/2020)-Phạm Đình Trọng-Tôi đã vỡ lẽ về sự thất bại tất yếu của đổi mới giáo dục như thế nào (TD 30/12/2020)-Thái Hạo-Những trăn trở cho cải cách (TVN 30/12/2020)-Nguyễn Chí Dũng-Trường hợp Vũ Đức Đam: Thất bại của ảnh hưởng phương Tây đối với lãnh đạo Việt Nam (TD 30/12/2020)-J.Nguyễn-Tù quan (TD 28/12/2020)-Dương Quốc Chính-Đang đến mùa thi: Nỗi khổ của sinh viên “chính quy” (TD 2/12/2020)-Chu Mộng Long-Sự cần thiết xây dựng luật biểu tình ở Việt Nam (BVN 28/12/2020)-Lynn Huỳnh-Chủ quyền quốc gia và tương quan nghiêm chỉnh giữa quân đội và nhân quyền (BVN 28/12/2020)-Đào Tăng Dực-Hiện tượng “quà Tết” – Nhìn nghiêng từ xã hội học (TD 28/12/2020)-Thái Hạo-Trung ương Đảng Cộng sản, cơ cấu quyền lực thật sự, quý tộc hay dân dã ? (TD 28/12/2020)-J.Nguyễn-Hiện Trạng Dân Trí, Quan Trí Và Dân Khí Của Người Việt (viet-studies 27-12-20)-(BVN)-Trần Văn Chánh-Tản mạn cuối năm con Chuột… (BVN 27/12/2020)-Đặng Văn Sinh-Điều chỉnh Luật Đất đai bằng… Nghị quyết? (BVN 27/12/2020)-Vân Khanh-Năm 2020, Việt Nam tăng cường kiểm duyệt nội dung, bóp nghẹt tiếng nói trên không gian mạng (BVN 27/12/2020)-Cao Nguyễn-Tổng kết cuối năm: Việt Nam Nhìn Từ Bên Trong (viet-studies 26-12-20)-(TD)- Quách Haọ Nhiên-Từ Hội nghị Trung ương 15 tới Đại hội XIII, sẽ có kẻ “chết trên chấm phạt đền" (TD 26/12/2020)-Lê Văn Đoành-Hoan hô việc lắp camera giám sát giao thông (BVN 26/12/2020)-Chu Mộng Long-Cổ súy tam quyền phân lập không phải để nhằm chống nhà nước XHCN (BVN 26/12/2020)-Hồng Hà-Vụ án Đồng Tâm: bất cập trong quyền sở hữu đất đai và tư pháp Việt Nam (BVN 25/12/2020)-RFA-Quyền tư pháp ở Việt Nam: hiểu sao cũng trúng? (BVN 24/12/2020)-Trần Lê-Sân bay và thành phố (VnEx 22-12-20)-Đặng Hùng Võ-10 sự kiện đáng suy ngẫm của năm 2020 (TD 22/12/2020)-Mạc Văn Trang-
- Thư giãn: Lộ diện MC thay thế Phan Đăng dẫn 'Ai là triệu phú' (VNN 31/12/2020)-Chế độ giảm cân gây tranh cãi: Giảm cân bằng cà phê (VNN 31/12/2020)-
Bắt chước các cơ quan truyền thông chọn 10 sự kiện ấn tượng của năm. Mình cũng thử chọn 10 sự kiện diễn ra ở Việt Nam năm 2020 xem sao!
1. Việt Nam chống đại dịch Covid – 19 thành công, làm thế giới ngạc nhiên và khâm phục, nhưng họ không “học tập, làm theo được”! Tại sao nhỉ?
2. Vụ án Đồng Tâm gây chấn động lương tri! Không sửa sai thì tội ác này còn lưu mãi trong sử sách và tâm can Dân tộc!
3. Vụ án Hồ Duy Hải làm sụp đổ Niềm tin vào Công lý. Không sửa sai thì 17 thẩm phán của Phiên Toà Giám đốc thẩm sẽ bị đời đời nguyền rủa!
4. Lũ lụt miền Trung thật thảm khốc, không chỉ do Thiên tai mà còn lộ rõ những Nhân tai. Trong hoạn nạn xuất hiện “Hiện tượng Thuỷ Tiên” chỉ trong mấy tuần quyên được hơn 170 tỉ đồng cứu trợ đồng bào… Nhiều tổ chức của nhà nước muốn “dẹp”, nhưng trước dư luận xã hội mạnh mẽ, nên chịu thua…
5. Vụ Thủ Thiêm vẫn căng thẳng. Chính quyền đã cố tình vùi dập nỗi oan ức của hàng ngàn người dân suốt hơn chục năm trời; nhưng không giải quyết không xong với những người dân không còn sợ hãi, không còn gì để mất, ngay cả mạng sống của mình!
6. Nhiều “Củi gộc vào lò”, “củi” càng to, càng nhiều, dân càng khoái! Nhưng “vào hết thì lấy ai mà làm việc”?! Cho nên phải tìm cách giải quyết căn cơ hơn.
7. Nhiều quan chức Té lầu Chết tức tưởi, mà nguyên nhân của những cái chết này luôn gây nghi ngờ cho dân chúng!
8. Những người đấu tranh cho dân chủ bị đàn áp, bắt bớ, kết án rất nặng nề. Tình hình cho thấy cuộc đấu tranh cho Dân chủ, Nhân quyền còn vô cùng khó khăn…
9. Giáo dục bộc lộ quá nhiều tệ hại: Sách giáo khoa bát nháo; học sinh bị áp lực, dồn ép căng thẳng, có em phải tự tử; Vụ bán bằng giả của Đại học Đông đô chỉ là “một đồng chí bị lộ”!
10. Sắp Đại hội XIII của Đảng CSVN mà dân ít quan tâm, trong khi theo dõi bầu cử Mỹ rất sát sao. Nhân sự nước mình thì mù mờ mà nhân sự nước Mỹ thì rành rẽ, ủng hộ ông này, phản đối ông kia, cãi nhau chí chết! Qua vụ này cho thấy, nhiều đặc điểm tâm lý người Việt khá thú vị và đáng suy ngẫm.
TỔNG KẾT CUỐI NĂM: NHÌN TỪ BÊN TRONG
QUÁCH HẠO NHIÊN/ TD/ viet-studies 26-12-2020
Nhìn từ bên trong là nhìn với tinh thần tự vấn, tự soi rọi chính mình. Nhìn từ bên trong vì thế, đòi hỏi sự dũng cảm để dám trung thực với bản thân và cộng đồng, dân tộc. Một quốc gia, một dân tộc, một xã hội mà “hệ điều hành”, vận hành không dựa trên những giá trị nền tảng có tính chuẩn mực, phổ quát; trái lại, chỉ thừa mứa sự giả dối và ảo tưởng đó là dấu hiệu của sự tha hóa và suy đồi. Quốc gia, dân tộc như thế khó có thể nói đang phát triển ổn định hay bền vững cho dù những chỉ số tăng trưởng thuần túy về kinh tế có thuộc tốp đầu thế giới.
1. Đại hội Đảng các cấp, vi rút Vũ Hán và bão lũ miền Trung
Để chuẩn bị cho Đại hội toàn quốc lần thứ XIII (dự kiến cuối tháng 01 đến nửa đầu tháng 02/2021), gần như cả năm 2020, Đảng ta đã tập trung mọi nguồn lực để chuẩn bị trong bối cảnh con vi rút Vũ Hán càn quét toàn cầu. Ngoài ra, trong khoảng 2 tháng cuối năm (từ tháng 10 đến đầu tháng 12), khúc ruột miền Trung còn hứng chịu thêm một đợt bão lũ rất nghiêm trọng.
Nếu như việc tập trung đối phó với con vi rút Vũ Hán bằng những bước đi căn cơ và hiệu quả, được bạn bè thế giới ngưỡng mộ, thì ngược lại, hình ảnh cờ hoa tràn ngập trong vô số Đại hội Đảng các cấp đã phơi bày một nghịch lý đáng suy ngẫm: Đảng bao giờ và lúc nào cũng quang vinh, “đi trước”, hưởng trước còn đại bộ phân dân chúng, nhìn chung, vẫn nghèo xơ xác và lũ lượt theo sau.
Chưa có một thống kê nào về tổng chi phí (cờ, hoa, băng rôn, khẩu hiệu, in ấn tài liệu, quà tặng đại biểu…) dành cho cuộc tổng tập dượt này nhưng có một điều chắc chắn kinh phí ấy là tiền thuế của hơn 90 triệu đồng bào trong và ngoài nước góp vào. Tiêu pha cho những việc hình thức như thế có đáng không chắc chắn là một câu hỏi bức thiết về khoa học thống kê nhưng sẽ không cần thiết với đại bộ phận dân chúng đang rất cần có miếng bỏ vào mồm trong bối cảnh đại dịch và bão càn, lũ quét.
Thế nên, như thường lệ, truyền thông chính thống vẫn luôn làm tốt chức năng tuyên truyền và định hướng của mình. Tinh thần tương thân, tương ái; lá lành đùm lá rách, lá rách đùm lá nát – một truyền thống quý báu của dân tộc mấy ngàn năm nghèo đói - đương nhiên là “món ăn tinh thần” ngon, bổ, rẻ trong bối cảnh buộc phải phong tỏa, cách ly toàn xã hội. Dân chúng phần vì sợ chết, phần vì đã quen chịu đựng nên nhìn chung là ngoan ngoãn ngồi nhà đọc báo điện tử, chia sẻ cách rửa tay phòng chống dịch; số khác thức thời hơn thì lên mạng xã hội chém gió để bán khẩu trang dỏm và nước sát khuẩn không rõ nguồn gốc; hoặc không thì kiếm tiền bằng những câu chuyện nóng, sốt, giật gân…
Ngoài ra, để tạo hiệu ứng tuyên truyền trong bối cảnh dân chúng không thể đi đâu ngoài việc ở nhà cầm điện thoại lướt mạng thì việc tạo ra những anh hùng xuất chúng có công dẫn dắt dân tộc qua cơn bĩ cực là phương pháp dễ thực hiện. Thế nên, ngài Phó thủ tướng trực tiếp chỉ huy trận địa phong chống Covid, các nhà tư bản sắm vai Mạnh Thường Quân, các “anh hùng ATM gạo” hay về sau là cô ca sĩ nọ ngay lập tức trở thành những vị anh hùng hay bà tiên giáng trần để cứu nhân độ thế.
Có ơn phải trả (lại một truyền thống quý báu nữa) nên thơ và nhạc là hai món tủ, món ruột không thể thiếu để dân chúng thay phiên nhau thể hiện lòng biết ơn của mình trước Đảng, Chính phủ cũng như cô ca sĩ có tấm lòng Bồ Tát trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội.
Tóm lại, năm 2020, dù buộc phải phong tỏa toàn xã hội để đối phó với vi rút Vũ Hán (đợt 1) và bão lũ càn quét các tỉnh miền Trung trong hai tháng cuối năm nhưng Đại hội đại biểu các cấp toàn quốc của Đảng ta vẫn diễn ra đúng tiến độ và thành công mĩ mãn. Sự thành công này một lần nữa cho thấy sự tài tình và sáng suốt của toàn hệ thống chính trị.
Dẫu vậy, nếu đặt sự tài tình và sáng suốt ấy bên cạnh bức tranh về sự xác xơ của một bộ phận dân chúng khi phải xếp hàng nhận gạo, mắm, muối từ các nhà từ thiện; sự trần trụi, tang thương của đồng bào miền Trung trong cơn bão lũ sẽ cho thấy một Việt Nam ẩn sâu bên trong là những mảng lở loét, bầy nhầy, nham nhở…
Nói khác đi, đó là bức tranh tổng thể về sự tương phản rất giống với bức tranh trong “Sở kiến hành” (Những điều trông thấy trên đường) mà cụ Nguyễn Du đã vẽ cách đây mấy trăm năm. Hóa ra, cuộc sống của quan và dân ở xứ sở này từ bấy đến nay về cơ bản vẫn không có gì thay đổi: Quan đương nhiên cao sang, quyền quý, xa hoa ăn trên ngồi trước; còn dân đương nhiên vất vả, cùng cực, chịu đựng và mang ơn…
2. Tầng lớp trí thức nhìn từ sự cố sách giáo khoa lớp 1
Bàn về vai trò và trách nhiệm của người trí thức trong xã hội, học giả Nguyễn Văn Trung có một định nghĩa rất hay:
“Người trí thức không phải là người có kiến thức đại học hoặc sau đại học, mà là người có kiến thức chuyên sâu nhờ đọc sách và kinh nghiệm tiếp xúc. Thực ra, điều cốt yếu đáng nói không phải là vốn kiến thức, mà là thái độ trí thức đối với các vốn ấy và, nhất là, đối với những vấn đề cuộc sống trước mặt đặt ra.”
Nhà văn hóa Cao Huy Thuần cũng có cái nhìn và cách nói rất độc đáo:
“Ai đánh thức không cho xã hội ngủ người ấy là trí thức, bất kể họ là ai. Bởi vì trí thức không có vai trò nào khác, họ là và chỉ là lương tâm của thời đại.”
Việt Nam đã và đang tiến hành công cuộc đổi mới căn bản và toàn diện. Trong xu thế toàn cầu hóa về tri thức và văn hóa, theo tôi, đây là một chủ trương đúng và cần thiết.
Có người nói vấn đề quan trọng nhất của cuộc đổi mới lần này là phải xác định và đề ra triết lý giáo dục rồi mới bắt tay vào làm các khâu còn lại trong đó có vấn đề biên soạn sách giáo khoa phổ thông các cấp. Quan điểm này, theo tôi là không sai. Tuy vậy, từ thực tế về bối cảnh và điều kiện của Việt Nam hôm nay, tôi nghĩ việc lựa chọn những người “cầm trịch” để lèo lái con thuyền giáo dục mới là yếu tố mang tính quyết định nhất. Triết lý giáo dục đương nhiên cần thiết vì là kim chỉ nam có tính định hướng chung. Nhưng triết lý cũng do chính con người nghĩ ra nên quyết định nhất vẫn là yếu tố con người. Cho dù có xác lập một triết lý hay ho đến đâu đi nữa nhưng vẫn sử dụng những con người cũ để triển khai thì cũng khó tạo nên những đột phá theo hướng tích cực, tiến bộ. Sự cố về bộ sách Tiếng Việt lớp 1 của nhóm Cánh Diều thời gian qua đã ít nhiều cho thấy điều đó.
Hay nói khác đi, qua sự cố này đã cho thấy sai lầm lớn nhất của việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục ở Việt Nam hiện nay là vẫn không/chưa thể tập hợp được hết những cá nhân ưu tú và tử tế nhất của đất nước để cùng chung tay gánh vác sự nghiệp giáo dục nước nhà.
Ngoài ra, nhìn vào thái độ của các “cây đa cây đề” liên quan trực và gián tiếp đến những sai sót trong sách lớp khoa lớp 1 nhóm Cánh Diều (cả những người biên soạn lẫn Hội đồng thẩm định) cho thấy văn hóa, giáo dục và xã hội Việt Nam còn lâu mới có thể phát triển theo hướng văn minh và tiến bộ.
Việc các “cây đa cây đề” với vai trò đầu tàu, dẫn dắt nhưng luôn ngụy biện, bao biện không thừa nhận những sai lầm của mình đã phơi bày bản chất thật rất đáng hổ thẹn của họ trước “những vấn đề cuộc sống đặt ra”. Không hổ thẹn sao được khi mà chính họ luôn mạnh miệng chỉ trích các quan chức trong bộ máy chính quyền khi những người này mắc sai phạm nhưng đến lượt mình gây ra lỗi lầm thì không có dũng khí của một kẻ sĩ chân chính. Đã vậy, khi làm giáo dục họ đặt mục tiêu phải làm sao hình thành phẩm chất trung thực, tư duy độc lập, phản biện cho thế hệ trẻ nhưng chính họ chứ không phải ai khác lại là những người bảo thủ, định kiến và hẹp hòi nhất khi không chịu thừa nhận những điều trên từ người khác.
Không dừng lại ở đó, lâu nay những “cây đa, cây đề” này vốn là thần tượng của rất nhiều người trong xã hội. Đặc biệt, vây quanh họ là những cá nhân với mối quan hệ cộng sinh về danh lợi trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục và truyền thông báo chí (đồng nghiệp, bè bạn, học trò qua các thế hệ…). Vì mối quan hệ cộng sinh về danh lợi này nên khi các “cây đa cây đề” phạm phải sai lầm chẳng mấy người dám lên tiếng đối thoại bằng tinh thần trách nhiệm và nhất là “lương tâm thời đại” của kẻ sĩ chân chính. Ở giác độ văn hóa, đây là sự cộng sinh suy đồi vì nó nhân danh sự “tương kính”, “tôn sự trọng đạo” hay “kính lão đắc thọ” giả hiệu mà bất chấp hậu quả cùng những hệ lụy lâu dài về sau.
Cuối cùng, một vấn đề quan trọng nhưng hiếm người đề cập đó là nhìn chung, lâu nay hầu hết các dự án, đề án liên quan đến kinh tế, văn hóa, giáo dục mang tầm quốc sách đều do các nhân sĩ, trí thức phía Bắc chủ trì, chi phối và đưa ra các quyết định cuối cùng. Các nhân sĩ, trí thức phía Nam rất ít khi (có cơ hội) tham gia vào các ban bệ, hội nhóm này. Đây là một thực tế từ khi nước nhà thống nhất đến nay. Thực tế này phản ánh rất rõ “năng lực” và “truyền thống lý luận”, sự khôn lõi của nhân sĩ, trí thức phía Bắc đồng thời cho thấy tính thụ động, thờ ơ, không chấp, không quan tâm của nhân sĩ, trí thức phía Nam.
Không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Huy Thiệp – một nhà văn phía Bắc đã khái quát về nhân sĩ, “trí thức Bắc Hà” rất sinh động và trần trụi trong truyện ngắn “Kiếm sắc” cách đây hơn 30 năm. Đoạn đối thoại giữa nhân vật vua Gia Long - Nguyễn Ánh với nhân vật Đặng Phú Lân trong “Kiếm sắc” là cái nhìn phản tỉnh cao độ rất đáng trân trọng của Nguyễn Huy Thiệp nhưng tiếc thay, mọi chuyện đến nay vẫn không có gì chuyển biến:
“Ánh hỏi: "Trưa nay khi nói việc ta muốn chôn danh sĩ Bắc Hà, sao ngươi tái mặt?" Lân tâu: "Lân là người Bắc Hà nên tủi phận mình sợ cho mình".
Ánh bảo: "Ta chỉ ghét bọn chữ nghĩa thôi, còn ngươi là con nhà võ thì sợ gì. Chữ nghĩa chúng nó thối lắm, ngụy biện, xảo trá tinh vi. Hành tung chúng, ta chẳng lo. Toàn lũ ốm o, như dòi chồn hèn mọn cả".
Lân bảo: "Ða số như thế, chôn cũng đáng. Chỉ có đôi người khá, chúa công được họ thì thêm sang cho chúa công". Ánh bảo: "Ta không tin bọn nó theo ta. Chúng nó quen tỉ tê với chữ nghĩa thì sẽ coi ta là vô đạo, không có tâm thế. Rửa đầu óc chúng nó mệt lắm…".
Nhờ có “truyền thống lý luận” hay nói nôm na là sự khôn lõi, bẻm mép nên nhìn chung, nhân sĩ trí thức phía Bắc có đời sống vật chất sống sung túc và giàu có hơn nhân sĩ, trí thức phía Nam. Tuy vậy, nhìn sâu vào bên trong lại thấy họ có vẻ “nghèo”, và hời hợt, khổ sở hơn về phương diện đời sống tinh thần. Đó phải chăng cũng là lý do mà, các nhân sĩ, trí thức phía Nam về cuối đời hiếm khi phải ăn năn, sám hối như không ít trí thức, nhân sĩ phía Bắc (trước khi mất thường viết hồi ký để thanh minh và “nói lại” kiểu như Nguyễn Khải, Nguyễn Đăng Mạnh…- rất khác so với Sơn Nam hay Trang Thế Hy…)? Âu cũng là quả báo và hệ lụy tất yếu bởi “bút sa gà chết”. Nếu anh không kiểm soát tốt những suy nghĩ và cảm xúc nhất thời của bản thân anh hôm nay; đặc biệt nếu anh không trung thực và tự trọng mà bẽ cong ngòi bút; và một khi đã cụ thể hóa những suy nghĩ và cảm xúc ấy thành ra giấy trắng mực đen thì chắc chắn đó sẽ là bằng chứng mà hậu thế sẽ soi vào, đánh giá.
Rồi đây, những Nguyễn Minh Thuyết, Trần Đình Sử, Đỗ Ngọc Thống…hôm nay sẽ được hậu thế đánh giá một cách công bằng và thỏa đáng nhất là về thái độ trí thức và tầm vóc văn hóa trên cơ sở những gì họ viết ra.
Nhưng thôi, dẫu sao đó cũng là chuyện của tương lai, hiện tại chúng ta hãy cứ hy vọng vì vẫn còn những Bùi Văn Nam Sơn, Cao Huy Thuần, Lê Ngọc Trà, Huỳnh Như Phương…- những nhân sĩ, trí thức đáng kính đang cần mẫn cống hiến trong âm thầm, lặng lẽ chứ không ồn ào, náo nhiệt, xu thời…
3. Bầu Tổng thống xứ cờ hoa/ Mà sao dân Việt chúng ta rần rần
Người viết bài này từng nhận định, người Việt nếu soi kỹ, nhìn kỹ vào bên trong là một dân tộc rời rạc, đầy sân hận và thiếu đoàn kết. Chỉ khi nào cả dân tộc bị đẩy đến bước đường cùng (bị xâm lược bởi ngoại bang hoặc thiên tai tàn khốc…) thì mới biết yêu thương và đùm bọc nhau. Đó phải chăng là lý do mà suốt chiều dài lịch sử, cả dân tộc phải quay cuồng trong các cuộc chiến tranh, đánh đấm triền miên? Hết đánh đuổi các thế lực ngoại bang xâm lược lại quay về “gà nhà bôi mặt đá nhau”. Cũng chính vì say sưa “đá nhau” nên lại tiếp tục bị ngoại bang lợi dụng. Cứ thế, mấy ngàn năm không thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn của bạo lực, đánh đấm (không chỉ bạo lực về vũ trang mà còn về tinh thần).
Đáng tiếc là “truyền thống” chia rẽ, “mất đoàn kết nội” này hiếm khi được các sử gia và các chuyên gia văn hóa lên tiếng để cảnh tỉnh, thức tỉnh hậu thế. Trái lại, sử sách chỉ réo rắt, tụng ca một chiều về niềm tự hào hay sự gan dạ, dũng cảm, anh hùng của dân tộc khi sơn hà nguy biến.
Tuy cũng không quá bất ngờ về sự ham gây gỗ và “máu me chiến trận” của người Việt nhưng phải nói rằng tôi thật sự kinh khiếp về độ hung hãn của đồng bào mình trong lúc tranh cãi về sự kiện bầu cử Tổng thống Huê Kỳ trên mạng xã hội vừa qua. Tưởng rằng, với sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại, sẽ mở ra nhiều cơ hội để người Việt tự học, tự rèn luyện nhằm nâng cao nhận thức bản thân. Thế nhưng, về cơ bản đa phần vẫn cứ mông muội, hoang dã và man rợ trong hành xử, ứng xử như thường.
“Việc nhà biếng nhác, việc chú bác làm siêng”. Đại hội Đảng các cấp ở xứ mình băng rôn khẩu hiệu giăng mắc đầy đường nhưng chẳng mấy ai quan tâm còn bầu cử nơi xứ người thì mỗi giây, mỗi phút ai nấy lại hùng hổ chứng tỏ sự thông tuệ, hiểu biết mang tầm “bách khoa toàn thư” và quốc tế.
Thật lạ lùng làm sao, chỉ vì ủng hộ hay không ủng ông Trăm, ông Đen mà từ thường dân cho đến trí thức sẵn sàng lao vào nhau nhất là xem nhau như kẻ thù không đội trời chung.
Chỉ vì ẩn ức và khát khao thoát khỏi sự kìm kẹp của tập đoàn chính trị Tập Cận Bình mà cả dân tộc lại tự bộ lộc và chứng minh cho cả thế giới thấy sự rời rạc và sân hận không thể tin nổi.
Không tự giải quyết vấn đề của chính mình trái lại còn muốn “mượn gió bẻ măng” cho thấy tâm lý nhược tiểu và yếm thế của một dân tộc chưa trưởng thành dù có bề dày lịch lập quốc mấy nghìn năm. Một dân tộc như thế, thử hỏi làm sao có tương lai nếu không tự nhìn lại và thay đổi ngay từ bây giờ?
Thay lời kết
Về cơ bản, Đại hội Đảng là cơ hội để nhìn lại những gì đã làm được và chưa/không làm được; trên cơ sở đó chỉ ra nguyên nhân và đề ra biện pháp khắc phục. Tiếp theo là vạch ra lộ trình, đường hướng và mục tiêu cho chặng đường mới.
Được biết, lần này Đảng ta đặt mục tiêu đến giữa thế kỷ 21 Việt Nam “sẽ trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Bỏ qua cái đuôi “định hướng…”, cứ tạm xem mục tiêu như thế là vừa tầm. Vấn đề là làm sao để đạt được mục tiêu ấy khi những nền tảng văn hóa tối quan trọng cấu thành “nội lực quốc gia” đã đang rệu rã hay thậm chí mục ruỗng?
Đồng bằng sông Cửu Long – xương sống về kinh tế nông nghiệp của cả nước đang đứng trước nguy cơ tan rã; “rừng vàng biển bạc” ở những vùng miền còn lại cũng không còn là thế mạnh; nhân sĩ trí thức thì đa phần đang quay cuồng trong hai chữ lợi danh; dân chúng bình dân thì mạnh ai nấy sống; tham nhũng thì đã thành quốc nạn… Trong khi đó, quan trọng nhất là cái “hệ điều hành” chung của quốc gia đã quá cũ kỹ, lỗi thời đã vậy còn rơi vào khủng hoảng (nhân sự cấp cao) thì cơ sở nào để hứa hẹn trong tương lai sẽ lập nên kỳ tích?
Thế nên, nhìn lại và nhìn sâu vào bên trong để hiểu và nhận ra mình đang là ai, đang ở đâu và làm gì là thao tác nhận thức quan trọng nhất lúc này. Nếu không mọi hứa hẹn sẽ chỉ là hoang tưởng và ảo vọng.
Cách đây mấy mươi năm Lưu Quang Vũ từng nói:
Liệu rằng, đến giữa thế kỷ 21 ai sẽ dũng cảm tự nhận mình là người tốt hay kẻ xấu trước quốc dân đồng bào?
CT, Đêm Giáng sinh, 2020
Q.H.N
Một ngày nọ, tôi có dịp vào một hiệu sách nhỏ (chủ yếu bán theo phương thức online) ở quận Bình Thạnh (TP. HCM), tình cờ gặp một em sinh viên đang học khoảng năm thứ III khoa Sử. Em tìm mua quyển Hải ngoại kỷ sự của Thích Đại Sán (bản dịch của Ban Tu thư Đại học Huế trước 1975) đã được tái bản vài năm gần đây. Em cho biết nhà đã có bản in cũ (trước 1975), giờ muốn mua thêm bản mới. Tôi ngạc nhiên hỏi tại sao chịu tốn tiền vô ích vậy, thay vì dùng bản cũ thậm chí còn tốt hơn (vì là ấn bản quý hiếm), thì được em cho biết, đại khái: Cháu đã có bản cũ nhưng không dám dùng nó để trích dẫn trong các bài viết, vì sợ bị “đánh giá” đã dùng cuốn sách liên quan tới chế độ cũ, trong khi lý lịch gia đình cháu không được tốt (hiểu là cha chú có dính tới ngụy quân ngụy quyền sao đó). Tôi ngạc nhiên thở dài nói với em đó: “Em là sinh viên thuộc lớp trẻ, đại diện cho tương lai của đất nước, mà nhát vậy sao?”. Rồi thôi, không tiếp tục câu chuyện nữa, sợ em buồn, hoặc nói thêm nữa có lẽ cũng không hiểu hết ý, vì em đã “định kiến” như vậy rồi. Thật tội nghiệp!
Về nhà, tôi hỏi lại một bạn trẻ khác đã từng dạy đại học khoa Sử, rằng câu chuyện về em sinh viên kể trên là cá biệt hay có tính phổ biến, thì người bạn cho biết: Hiện tượng đó là có thật, nhưng cũng có phần nào cá biệt.
Tôi ngẫm nghĩ: Tuy không phổ biến, nhưng có thật, và phần nào cá biệt, như thế cũng đủ rầu lắm rồi. Sinh viên là thành phần trí thức trẻ, mà nhếch nhác như vậy, thì còn trông mong gì! Và dân khí (chí khí của dân) tệ hại, là do đâu? Em sinh viên kể trên, nhờ thông qua bậc đại học, có thể phát triển tri thức khá, nhưng có tri thức mà chí khí tầm thường nhếch nhác quá thì phỏng có thể đóng góp được gì cho xã hội? Khi ra đời làm việc, em có dám phát biểu chính kiến thật của mình về một vấn đề gì đó không? Hay cũng giống như mấy ông cán bộ CS có chức có quyền?
Giới trẻ Việt Nam càng về sau càng được đi học nhiều (toàn quốc có 53.000 trường học, 24 triệu học sinh, 1,4 triệu giáo viên), nhờ thủ đắc các loại kiến thức khoa học về tự nhiên và xã hội nên dân trí nói chung đã có nhiều tiến bộ. Nhưng dân trí này lại bị đặt trong một nền dân khí èo uột thì lợi ích đối với việc phát triển đất nước sẽ bị kém đi. Một thực tế đau lòng là giới trẻ ngày nay trở nên thực dụng, ít lý tưởng, ham mê của cải vật chất, bị ảnh hưởng xấu bởi tầng lớp lãnh đạo chính trị các cấp đã thối nát đến cùng cực. Về tư tưởng, họ còn bị ép buộc phải học chủ nghĩa Mác-Lênin và những thứ giáo điều khác thông qua nhà trường và các đoàn thể thanh niên (như Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Thanh niên, Hội Phụ nữ…) nên đầu óc ngày càng tệ hại.
Lại nói về “quan trí”. Hai chữ này tra trong từ điển tiếng Hán và tiếng Việt đều không có. Đây là một từ mới (có ý nghĩa hơi tếu) đặt ra gần đây để chỉ trình độ tri thức, hay còn gọi cái tầm nhìn, của giới quan lại, tức các cán bộ đảng viên CS giữ chức vụ từ tương đối cao đến rất cao trong bộ máy nhà nước. Quan trí Việt Nam thật sự rất kém, vì phần lớn cán bộ đảng viên đều chỉ tối ngày bận lo hội họp và báo cáo (Maiacopxki có bài thơ “Những người cộng sản loạn họp”, năm 1920), họ không muốn, không ham hoặc không có thì giờ đọc sách. Nếu có học thêm thì họ chỉ học nghị quyết chứa đầy rẫy các thứ giáo điều cũ kỹ xa rời thực tế cuộc sống, nên thường chỉ học thụ động, vừa học vừa ngáp, để trả nợ quỷ thần. “Quan khí” (dùng đúng chữ hơn, có thể gọi “quan phong”) lại càng tệ hại hơn, vì phần lớn muốn thăng chức giữ ghế kiếm nhiều tiền đều phải nói khác ý mình, sống kiểu hai mặt, đưa đón nịnh bợ, thậm chí phải hối lộ cấp trên để chạy chức chạy quyền. Quan trí và quan khí kém sinh ra nạn sử dụng bằng giả (dùng phôi bằng giả, đóng dấu giả) hoặc bằng thật nhưng “học giả” (nhờ người học thuê, lo lót tiền bạc cho thầy, mua bằng …), mà người ta cho rằng có thể chiếm đến 70-80% trong số những cán bộ lãnh đạo cấp cao. Sự kiện Đại học Đông Đô bán bằng giả rộn lên trong những ngày gần đây là một thí dụ hết sức hùng hồn. Không ít trường hợp học thật, có bằng thật luôn, nhưng lại được đào tạo từ một vài nước xã hội chủ nghĩa mà kiến thức nếu không giáo điều thì cũng lạc hậu. Cuốn sách có tên “Kinh tế chính trị học Mác-Lênin” chẳng hạn, vốn được giảng dạy trong các trường thuộc bậc đại học (phổ thông hoặc chính trị), phải nói thẳng là không còn xài được trong điều kiện nền kinh tế vận động theo hướng thị trường…
Tôi có ông bạn nhà báo, kể lại, anh ta gặp một ông đã nguyên là Thường trực Ban Bí thư trung ương. Trong lúc hàn huyên, bạn tôi hỏi ông này có theo dõi thông tin trên các mạng xã hội không, thì ông cho biết hằng ngày chỉ đọc báo Nhân Dân và xem tivi thôi. Tôi nghe vậy kêu trời, luận rằng nếu ông ta nói thật thì có nghĩa ông quá kém, trong thời đại bùng nổ thông tin mà ông kém năng động như vậy thì làm sao đủ kiến thức để điều khiển các cấp dưới và quản lý điều hành xã hội (vốn từng bước thay đổi, diễn biến rất nhanh); còn nếu như ông ta nói dối (có đọc báo mạng mà giấu) thì lại là quá hèn! (cần gì phải nói dối?). Lúc đó, vừa xảy ra vụ Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức, Hà Nội) chừng vài tuần, công an huy động đại quân tấn công vào cánh đồng Sênh giết chết cụ Lê Đình Kình làm xôn xao dư luận, hỏi ông có nhận định thế nào không thì ông giơ hai tay lên nói: “Cho tôi xin”. Có nghĩa là ông “mũ ni che tai”, vô cảm và vô trách nhiệm, tuyệt đối tuân thủ theo chủ nghĩa sống chết mặc bây, hay còn gọi là “mặc kệ nó” (mackeno). Ông là đại thần trong triều, mà quan trí và quan khí của ông như vậy, thử hỏi những kẻ cấp dưới làm việc xung quanh ông lúc ông còn đang cầm quyền là thế nào?
Một lần khác, có dịp trò chuyện với một cô có bằng tiến sĩ, giữ chức Phó giám đốc một nhà xuất bản (hiện đã lên Giám đốc), cô hỏi tôi đạo Cao Đài có khác với đạo Hòa Hảo không. Một anh Tổng biên tập một nhà xuất bản khác, khi người ta đưa tập bản thảo có tên là “Đạo uyển” tới để duyệt xin giấy phép xuất bản, anh ta hỏi một nhân viên cấp dưới “Đạo uyển là đạo gì?”, vì tưởng “Uyển” là tên của một tôn giáo (như đạo Khoai, đạo Dừa…)!
Tôi không có thói quen hoặc lấy làm hứng khởi biếm nhẽ chỗ dốt của người khác, dù người đó là ai, trái lại hết sức thông cảm với họ, vì cho rằng hiện trạng quan trí-quan khí kém cỏi như vài thí dụ kể trên không phải do chính bản thân họ, mà chủ yếu do thể chế chính trị độc tài toàn trị mang tính giáo điều và chính sách ngu dân tạo nên. Nó có gốc tận từ bên Liên Xô (cũ) và nhất là bên Tàu, mà các nhà lãnh đạo chính trị Việt Nam đã có thời kỳ cho du nhập vào để làm phương tiện trị dân theo đường lối tập thể hóa trấn áp dân chủ và quét sạch chủ nghĩa cá nhân.
Như chúng ta đều biết, trong suốt thời kỳ Mao Trạch Đông cầm quyền, lời nói của Mao luôn được coi là thiên kinh địa nghĩa. Trong thời kỳ Đại cách mạng văn hóa, ở Trung Quốc lưu hành rộng rãi một cuốn sách nhỏ loại bỏ túi, gọi là Mao Chủ tịch ngữ lục, mà cán bộ tuyên huấn hoặc các chính trị viên Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh cũng có người dùng làm sách cẩm nang, coi là khuôn vàng thước ngọc phải noi theo.
Để hiểu thế nào là chủ nghĩa giáo điều, tưởng cũng nên nhắc lại một định nghĩa lấy từ trong bộ từ điển triết học cũ của Liên Xô (cũ), được biên soạn đồng thời với thời kỳ Mao Trạch Đông làm cách mạng văn hóa, ở mục GIÁO ĐIỀU, CHỦ NGHĨA GIÁO ĐIỀU: “Giáo điều là một nguyên lý mà người ta tiếp thu một cách mù quáng, bằng sự tín ngưỡng, không có phê phán, không chú ý đến những điều kiện ứng dụng nó. Chủ nghĩa giáo điều là đặc điểm của tất cả những hệ thống lý luận bảo vệ cái lỗi thời, cũ kỹ, phản động và chống lại cái mới, cái tiến bộ…” (Từ điển triết học, NXB Sự Thật, Hà Nội, 1960, tr. 312). Nếu hiểu theo nghĩa này, thì Việt Nam trong suốt nhiều chục năm nay vẫn tiếp tục còn giáo điều lắm lắm, tuy mức độ có phần nhạt bớt do thực tế sinh động của cuộc sống bắt buộc phải thay đổi.
Chí khí hèn kém của dân cộng với chí khí bại hoại của quan, hợp chung lại thành “dân khí” Việt Nam trong hiện tại. Còn dân trí thì là nói gộp chung cho cả dân lẫn quan, nhưng dân trí nói chung khá hơn quan trí nhiều, vì dân học tập thật sự, ít cần sử dụng bằng giả như các cán bộ đảng viên trong tầng lớp lãnh đạo; dân có thể đang bị tiêm nhiễm nhiều thói xấu của giới lãnh đạo nhưng vẫn còn trong chừng mực có thể ngăn chặn lại được nếu sớm cảnh báo và mau chóng sửa đổi ngay đường lối giáo dục.
Muốn thay đổi hiện trạng dân trí và dân khí để xây dựng đất nước hiệu quả hơn, thiết nghĩ, cái công thức “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” (Mở mang dân trí, chấn hưng dân khí, chú trọng dân sinh) do cụ Phan Châu Trinh phát biểu một thế kỷ trước đây vẫn còn thích hợp để đem ra áp dụng.
Đại khái, cần bãi bỏ chính sách ngu dân qua việc ép buộc phải học phổ biến chủ nghĩa Mác-Lênin trong các trường đại học và trung học chuyên nghiệp (chỉ giữ lại bộ phận triết học Mác-Lênin như một phần của bộ môn lịch sử triết học thế giới). Phê phán chủ nghĩa giáo điều kiểu Liên Xô cũ và kiểu Mao Trạch Đông. Chống tệ sùng bái cá nhân và “giải thiêng” một vài nhân vật chính trị thuộc thế hệ tiền bối.
Về đường lối xây dựng chính trị-kinh tế-văn hóa-xã hội, cần bãi bỏ phương pháp lãnh đạo-chỉ đạo bằng các bản nghị quyết và các bản kế hoạch 5 năm đầy tính giáo điều, rập khuôn theo kiểu Liên Xô, Trung Quốc, trên thực tế là chưa bao giờ được thực hành đúng, và vì những thứ này trước nay đều làm cho sự vận hành của bộ máy hành chính trở nên xơ cứng không đạt hiệu quả thiết thực. Thay vào đó, chỉ cần những chính sách lớn cơ bản đúng là được, linh động thay đổi tùy theo tình hình thực tế của mỗi lúc mỗi thời.
Bãi bỏ một số đoàn thể vô dụng và có hại cho dân trí-dân khí như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ… Thay vào đó là những tổ chức có tính định hướng và giáo dục, tương tự như hiệu đoàn nhà trường hoặc tổ chức Hướng đạo trước đây.
Thực hiện một cách thực chất dân chủ hóa rộng rãi đời sống xã hội như những điều đã được ghi trong Hiến pháp Việt Nam 2013, đặc biệt về các quyền tự do dân chủ, như tự do bầu cử ứng cử, tự do báo chí, lập hội, biểu tình… Cho phép thành lập báo chí và nhà xuất bản tư nhân hoạt động trong khuôn khổ của Luật Báo chí và Luật Xuất bản (có sửa đổi, bổ sung theo hướng tiến bộ hơn). Khuyến khích xuất bản nhiều loại sách trong tủ sách tinh hoa nhân loại về chính trị, văn hóa… (như phần nhiều các sách của nhà xuất bản Tri Thức trong thời kỳ ông Chu Hảo làm giám đốc).
Với sự phân tích khách quan về dân trí, quan trí và dân khí cùng vài gợi ý đề nghị sơ lược như trên, các nhà đương cuộc có trách nhiệm hiện nay tất yếu đang phải đứng trước một trong hai lựa chọn quyết định mang tính lịch sử: Hoặc quý vị cứ tiếp tục ngu dân và làm thui chột dân khí bằng tất cả những gì cũ kỹ đã làm từ trước tới nay (như trấn áp dân chủ…) để tiếp tục giữ được chính quyền nhưng dân tộc thì bị lụn bại; hoặc quyết tâm chuyển hướng sang phương châm “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”, mà trong tình hình hiện nay, “chấn dân khí” là vô cùng quan trọng, để đất nước Việt Nam trở nên hùng cường có thể sánh vai cùng các bè bạn năm châu trên thế giới.
26.12.2020
T.V.C.
Nguồn:
http://viet-studies.net/kinhte/TranVanChanh_HienTrangDanTri.html
TÓM LƯỢC CÁC BIẾN CỐ QUAN TRỌNG XẨY RA TRONG NĂM 2020
ĐỖ KIM THÊM /TD 29-12-2020
Tháng 1: Đại dịch Corona khởi phát, Cháy rừng ở Úc và Brexit
Một loại virus mới bắt đầu lây lan ở Vũ Hán, Trung Quốc. Tháng 12 năm 2019, nhà chức trách thông báo có những ca nhiễm đầu tiên cùng lúc với căn bệnh phổi mà nguyên nhân chưa được xác minh. Ngày 6 tháng 1, có 59 trường hợp mắc bệnh, sau này gọi chung là Covid-19 được công bố chính thức.
Lần đầu tiên, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lo đối phó với loại virus mới Corona, SarsCoV-2. Từ giữa tháng Giêng, các quốc gia khác cũng biết các trường hợp đầu tiên. Đức xác nhận trường hợp Covid-19 đầu tiên vào ngày 28 tháng 1.
Theo bản tin của Đại học Johns Hopkins ở Baltimore, kể từ khi đại dịch bắt đầu cho đến ngày 25/12, số lượng các ca lây nhiễm virus corona trên toàn thế giới lên đến hơn 80 triệu người, số người chết ước khoảng 1,75 triệu. Số liệu này tương đối vì có các trường hợp không được báo cáo hoặc cập nhật thường xuyên. Với gần 20 triệu người nhiễm và hơn 340.000 người chết, Hoa Kỳ là bị ảnh hưởng trầm trọng nhất.
Cháy rừng ở Úc
Cháy rừng là tai hoạ thường xuyên trong mùa hè. Trong tháng Giêng và tháng Hai, các đám cháy bùng phát nghiêm trọng đặc biệt. Tháng 3, ngọn lửa làm 33 người thiệt mạng và tàn phá tổng cộng hơn 12 triệu ha đất. Các chuyên gia ước tính, hơn một tỷ động vật đã chết, trong đó có nhiều loài sinh vật đang bị đe dọa tuyệt chủng.
Brexit
Sau một thời gian dài tranh chấp, Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu vào ngày 31/1. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển tiếp, tư cách thành viên của Anh trong Liên minh Châu Âu vẫn có hiệu lực cho đến cuối năm. Vì vậy, Vương quốc Anh vẫn hoạt động trong thị trường chung và liên minh thuế quan.
Nhưng mọi vấn đề sẽ được chung quyết như thế nào từ năm 2021 trở đi vẫn chưa rõ ràng. Các cuộc đàm phán về các điều khoản kế tục đã nhiều lần thất bại, đặc biệt là một hiệp định thương mại tự do, bao gồm vấn đề về cách giải quyết biên giới giữa Bắc Ireland và Ireland và quyền đánh bắt hải sản.
Tháng 2: Giết người nhập cư ở TP Hanau, Đức
Ngày 19/2, một người Đức cực đoan theo cánh hữu đã bắn chết 9 người nhập cư trong hai quán ở thành phố Hanau, tiểu bang Hessen. Sau đó, hung thủ giết mẹ và tự sát. Trong một lá thư thú tội và một đoạn video mà hung thủ 43 tuổi để lại đã tiết lộ động cơ thúc đẩy là phân biệt chủng tộc và tin theo thuyết âm mưu.
Về sau, theo một chuyên gia chẩn đoán là hung thủ bị hoang tưởng do bệnh tâm thần phân liệt. Để bày tỏ cảm thông đối với tang quyến, nhiều người tham gia cầu nguyện trong các buổi tưởng niệm. Trong các cuộc biểu tình, dân chúng lên tiếng yêu cầu chính quyền phải có các phản ứng mạnh bạo trước mối đe dọa do cánh hữu ở Đức.
Tháng 3: Biện pháp Lockdown đầu tiên
Từ giữa tháng Ba, phần lớn các sinh hoạt công cộng ở khắp nơi trên thế giới bị tê liệt do sự lây lan trầm trọng của Covid-19. Các quốc gia áp đặt các hạn chế đi lại và gặp gỡ. Các trường học, nhà trẻ và hầu hết các cửa hàng phải đóng cửa.
Nội biên và ngoại biên của Liên minh châu Âu bị đóng một phần hoặc hoàn toàn trong vài tuần. Quyền tự do đi lại giữa các nước bị hạn chế. Chính phủ đã công bố một gói viện trợ trị giá hàng tỷ đồng dành cho những cá nhân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng Corona.
Tháng 4: Số ca nhiễm mới giảm
Số người chết vẫn còn cao. Nhiều người bệnh chỉ chết sau khi nhập viện vì không có thuốc và không còn sức đề kháng với virus. Các chuyên gia lo rằng khi đóng cửa các trường học, xáo trộn giáo dục sẽ xảy ra, khi sinh hoạt công cộng bị tê liệt, nền kinh tế bị ảnh hưởng, đặc biệt nhất là các nhà hàng, quán ăn nhanh, các cơ sở hoạt động trong các lĩnh vực văn hóa, ngoại thương và du lịch.
Trong khi đó, ở một số thành phố, dân chúng biểu tình chống lại các biện pháp hạn chế tự do khi chính quyền nhân danh việc tìm cách ngăn chận Corona. Cuối tháng Tư, chính phủ các nơi bắt đầu cho nới lỏng các việc hạn chế, phát triển một ứng dụng cảnh báo Corona trên điện thoại (Warn- App), nhằm tạo điều kiện thông báo nhanh về tinh trạng những người tiếp xúc với người bị nhiễm.
Tháng 5: 75 năm ngày Thế chiến thứ hai kết thúc, vụ George Floyd ở Mỹ và thảm họa nhân đạo ở Yemen
Ngày 8 tháng 5 năm 1945, Thế chiến thứ hai ở Châu Âu kết thúc với sự đầu hàng vô điều kiện của quân đội Đức. Trên toàn thế giới, ngày 2 tháng 9 cũng được tưởng niệm là ngày kết thúc Thế chiến thứ hai, khi Đế quốc Nhật Bản đầu hàng. Hơn 60 triệu người đã trở thành nạn nhân của chiến tranh, riêng sáu triệu người Do Thái ở châu Âu đã bị Đức Quốc Xã sát hại.
Do trận đại dịch đang hoành hành, nhiều buổi lễ tưởng niệm phải bị hủy bỏ.Tuy nhiên, ở rất nhiều nơi, các nạn nhân được tưởng nhớ. Trong buổi lễ chính thức ở Berlin,Tổng thống Liên bang Đức FrankWalter Steinmeier nói: “Việc tưởng niệm không kết thúc. Không có sự cứu chuộc nào từ lịch sử của chúng ta”.
Vụ thảm sát George Floyd
Ngày 25 tháng 5, George Floyd, người Mỹ gốc Phi bị bắt ở Minneapolis và bị viên cảnh sát Derek Chauvin giết chết một cách dã man. Chauvin dùng đầu gối ép vào cổ của Floyd trong nhiều phút, mặc dù Floyd kêu la liên tục là không thở được. Các phim video ghi lại hành động này được lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội. Nhiều năm qua, đó không phải là một trường hợp cá biệt, nhiều người Mỹ da đen chết trong các vụ bạo hành của cảnh sát.
Từ tháng 5 năm 2020, hàng triệu người trên thế giới tham gia các cuộc biểu tình của phong trào dân quyền “Black Lives Matter” đòi chấm dứt bạo lực cảnh sát, phân biệt chủng tộc. Trong những tháng tiếp theo, châu Âu cũng hưởng ứng trào lưu này và có tranh luận về vấn đề này khá gay gặt.
Thảm họa nhân đạo ở Yemen
Do chiến tranh diễn ra tại Yemen, nên nguồn cung ứng thực phẩm càng trở nên nguy cấp hơn. Theo tường trình của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), có hơn ba triệu người ở Yemen đứng trước nạn đói nghiêm trọng.
Kể từ năm 2015, nội chiến xảy ra ở Yemen, được hỗ trợ bởi Ả Rập Xê-út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, quân đội của Tổng thống Abd Rabbo Mansur Hadi chiến đấu chống lại phiến quân Houthi thuộc tông phái Shiit do Iran hỗ trợ.
Phần lớn các cơ sở hạ tầng đã bị phá hủy, và các nỗ lực ngoại giao để giải quyết xung đột hầu như không có triển vọng. Do lũ lụt tái diễn, dịch châu chấu và đại dịch Corona, thảm họa nhân đạo ở Yemen trở nên trầm trọng hơn.
Tháng 6: Vụ Wirecard, Đức trợ giúp kích thích kinh tế và Luật An ninh Hồng Kông
Đầu tháng 6, Cơ quan Giám sát Tài chính Bafin, Đức, tố cáo Hội đồng Quản trị Wirecard có dấu hiệu nghi ngờ thao túng thị trường tài chính. Wirecard là doanh nghiệp được niêm yết ở thị trường chứng khoán, chuyên cung cấp dịch vụ thanh toán quốc tế.
Sau cuộc đột kích vào trụ sở chính của doanh nghiệp Wirecard ở Munich, các Kiểm toán viên pháp định từ chối chứng nhận bảng cân đối kế toán năm 2019 là trung thực. Cho đến nay, vấn đề chính là không ai tìm ra được dấu tích của 1,9 tỷ euro trong tài khoản ký thác ở Philippines.
Văn phòng Công tố Munich tiến hành điều tra các tài khoản giả mạo. Ảnh hưởng của vụ việc là nhiều người từ chức và bị bắt giữ và Cơ quan Giám sát Bafin cũng bị chỉ trích gắt gao. Một cựu thành viên của Hội đồng Quản trị Wirecard bị truy nã với lệnh truy nã quốc tế. Trong khi chờ đợi, một Ủy ban Điều tra sẽ làm sáng tỏ sự thất bại của các nhà chức trách.
Đức trợ giúp kích thích kinh tế
Ngày 29/6 chính phủ liên bang Đức đưa ra gói kích thích kinh tế với khối lượng 130 tỷ euro để “đảm bảo việc làm và đưa nền kinh tế phát triển trở lại”. Các điểm quan trọng được Hạ viện và Thượng viện thông qua là cắt giảm thuế VAT tạm thời cho đến cuối năm, chu cấp đặc biệt cho trẻ em và tài trợ cho chương trình khuyến khích mua ô tô điện.
Chính phủ cũng hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực y tế, các ngành công nghiệp và giao thông công cộng địa phương, nơi đang phải hứng chịu khủng hoảng Corona.
Luật An ninh Hồng Kông
Ngày 30 tháng 6, Trung Quốc đã thông qua Luật An ninh Quốc gia cho Hồng Kông. Đây là một bước thụt lùi đối với phong trào dân chủ, khi phản đối ảnh hưởng của Trung Quốc. Luật cho phép các nhà chức trách hành động chống lại phe đối lập, chẳng hạn khi Trung Quốc coi các hoạt động là lật đổ hoặc ly khai.
Josua Wang, nhà đấu tranh nổi danh nhất của phong trào bị kết án 3 năm rưởi tù vì phạm luật và bắt đầu thi hành án vào đầu tháng 12 trong khi các người cộng tác khác đang lần lượt tìm cách ra nước ngoài. Mỹ tìm cách áp lực về ngoại thương, trong khi Anh cáo buộc Trung Quốc là vi phạm luật quốc tế khi bội ước. Các tiếng nói đối lập chính thức tại Quốc hội Hồng Kông bị dập tắt.
Việc bắt giử các nhà đấu tranh cho phong trào dân chủ vẫn còn tiếp diền, gần đây nhất là Jimmy Lai, một đại doanh gia trong ngành xuất bản và truyền thông. Ngày 25/12 ông được đổi thành quy chế quản thúc tại gia sau khi đóng tiền bảo chứng cho toà án. Tình hình còn biến chuyển không thuận lợi cho giới đấu tranh. Trung Quồc càng ngày tỏ ra quyết liệt hơn và cộng động quốc tế ít quan tâm ủng hộ. vì ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng Corona.
Tháng 7: Nga trưng cầu dân ý, Liên minh Châu Âu cấp viện và Đức biểu quyết ngưng sản xuất than
Ngày 1/7, Nga bỏ phiếu về tu chỉnh hiến pháp. Theo Ủy ban Bầu cử Nga, 78% cử tri ủng hộ Hiến pháp mới, mục đích chính là hạn chế quyền của phe đối lập và mở rộng quyền lực của Tổng thống Vladimir Putin.
Theo kết quả của cuộc cải cách hiến pháp, Putin không phải rời nhiệm sở vào năm 2024 và có thể – giả sử hai lần thắng trong cuộc bầu cử – tiếp tục cầm quyền cho đến năm 2036. Ngoài ra, trong tương lai các cựu tổng thống sẽ được cấp một chức vụ suốt đời trong Hội đồng Liên bang, có nghĩa là, Putin sẽ tiếp tục được hưởng quyền đặc miễn trừ sau khi hết nhiệm kỳ.
Liên minh Châu Âu cấp viện
Ngày 20/7, theo quy định tuần tự, Đức sẽ đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch Hội đồng Liên minh châu Âu trong sáu tháng kể từ ngày 1/7. Cũng trong tháng này, 27 nguyên thủ quốc gia và chính phủ của Liên minh châu Âu quyết định thành lập Quỹ phát triển trị giá 750 tỷ euro để chống lại những hậu quả kinh tế của trận đại dịch Corona. Trong tổng số tiền tài trợ gồm có 390 tỷ euro tiền trợ cấp.
Trước đó, chính giới đã tranh cãi về việc liệu khoản viện trợ có nên được hoàn trả toàn bộ hay một phần không. Theo thỏa thuận cuối cùng, chỉ một phần phải được hoàn trả.
Đức biểu quyết ngưng sản xuất than
Tháng 7, sau Hạ viện, đến lượt Thương Viện Đức thông qua luật loại bỏ sản xuất nhiệt điện than, chậm nhất vào năm 2038. Trước hết, các nhà máy điện than non lâu đời nhất sẽ phải ngưng hoạt động. Các tiểu bang hiện vẫn đang khai thác than sẽ nhận được một khoản chu cấp đặc biệt tổng cộng 40 tỷ Euro để có thể đối phó với sự thay đổi cấu trúc trong những năm tới. Các nhà nhà máy điện nhận được hơn bốn tỷ Euro tiền bồi thường.
Tháng 8: Nổ ở Beirut và biểu tình ở Belarus
Ngày 4 tháng 8, một vụ nổ dữ dội đã xảy ra ở cảng Beirut, thủ đô Lebanon. Hơn 2.700 tấn amonium nitrate đã được lưu trữ ở đó trong khoảng thời gian sáu năm, mà không được bảo đảm an ninh đầy đủ và có lẽ là ngay gần với kho chứa pháo hoa hoặc đạn dược.
Vụ nổ đã phá hủy nhiều khu vực lớn của thành phố, khiến ít nhất 190 người thiệt mạng và hơn 6.000 người bị thương. Kết quả là, có một số nhân viên cảng và hải quan bị bắt để điều tra và có nhiều cuộc biểu tình phản đối chính phủ. Vài ngày sau, chính phủ từ chức và công bố các cuộc bầu cử mới. Tình hình chính trị ở Lebanon vốn đã bất ổn, cho dù cộng đồng quốc tế có những biện pháp viện trợ nhân đạo kịp thời.
Biểu tình ở Belarus
Ngày 9/8, Tổng thống đương nhiệm Aljaksandr Lukashenka thắng cử tổng thống ở Belarus. Đa số dân chúng và các nhà quan sát quốc tế nghi ngờ về kết quả dành cho Lukashenka. Liên minh châu Âu và Đức cũng không công nhận cuộc bầu cử vì gian lận rõ ràng.
Các cuộc biểu tình quần chúng chống lại chế độ vẫn tiếp tục. Chính quyền Lukashenka phản ứng bằng các vụ bắt giữ ồ ạt và táo bạo. Tính đến nay, trên toàn quốc, Cảnh sát giam giữ trái phép hơn 30.000 người chống đối.
Nguyện vọng chính của dân chúng là tổng thống phải từ chức, cho phép bầu cử tự do và thả hết các người còn bị giam giử. Nga công khai hổ trợ cho Lukashenka, nhưng thực tế cho thấy là có quá nhiều nguy cơ tiềm ẩn, nên tình hình chung rất khó ổn định.
Tháng 9: Trại tị nạn ở Moria bốc cháy và thỏa thuận ở Trung Đông
Ngày 9/ 9, trại tị nạn Moria trên đảo Lesbos của Hy Lạp đột nhiên bốc cháy. Nguyên nhân của việc đốt phá được nghi ngờ là do hàng ngàn người xin tị nạn không có quyền lưu trú. Sau đó, Đức thông báo muốn tiếp nhận hơn 1.500 người.
Vào cuối tháng 9, Ủy ban châu Âu trình bày một giải pháp mới cho vấn đề người tị nạn nhằm mang lại các cơ chế viện trợ chung trong Liên minh châu Âu, nhưng cũng để thống nhất các biện pháp trục xuất. Trong khi đó, trong năm nay, nhiều thuyền nhân từ Tây Phi cố gắng vượt bao nguy hiểm qua tuyến đường Địa Trung Hải để đến quần đảo Canary.
Theo một ước tình, trước khi đến cảng Lampedusa, có khoảng trên 12.000 người chết trên biển. Thực tế con số phải cao hơn. Vì nhiều lý do khác nhau, chính sách của Lịên Âu không hữu hiệu và không quyết tâm. lòng từ tâm của thế giới không còn như xưa và các tàu cứu vớt không hoạt động. Bi kịch tỵ nạn còn kéo dài.
Thỏa thuận hòa bình với Israel
Ngày 15/9, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Bahrain trở thành các quốc gia đầu tiên trong vùng vịnh ký hòa ước với Israel. Các bên kết ước cũng tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao.
Cuối cùng, vào tháng 10, các chính phủ ở Washington, Jerusalem và Khartoum đã tuyên bố cần có một hòa ước bình và bình thường hóa quan hệ giữa Sudan và Israel. Trước đây, Ai Cập và Jordan là các quốc gia Ả Rập duy nhất đã ký hòa ước với Israel.
Tháng 10: Đức kỷ niệm 30 năm thống nhất và khủng bố ở Pháp
Ngày 3/10, Đức kỷ niệm 30 năm thống nhất đất nước. Trong các cuộc thăm dò dư luận, đa số dân Đức đồng ý là có những lợi thế của việc thống nhất và sự chuyển đổi cấu trúc kể từ năm 1989/90. Những thách thức trong tương lai cũng còn là những đề tài được công luẩn thảo luận khá gay gắt.
Tại buổi lễ kỷ niệm ngày thống nhất được tổ chức ở Potsdam, Frank-Walter Steinmeier,Tổng thống Liên bang Đức, đã gợi ý xây một đài tưởng niệm cho cuộc cách mạng ôn hòa năm 1989.
Khủng bố ở Pháp
Ngày 16/10, một thanh niên 18 tuổi theo đạo Hồi chặt đầu giáo viên Samuel Paty trên đường phố tại Paris, Pháp. Trong giờ dạy về chủ đề tự do ngôn luận, Samuel Paty đã cho học sinh xem hình biếm hoạ của Đấng Mohammed. Sau khi án mạng xảy ra, khắp nước Pháp đã có nhiều cuộc biểu tình đòi tự do ngôn luận, tự do báo chí và chống khủng bố Hồi giáo.
Trong khi đó, ở các nước Hồi giáo diễn ra các cuộc biểu tình phản đối hình biếm hoạ của tạp chí “Charlie Hebdo” vẽ Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan. Các hành động khủng bố có động cơ Hồi giáo còn tiềp tục diễn ra. Ngày 29/10 một người Tunisia đã giết chết ba người trong một thánh lễ tại một nhà thờ ở Nice.
Tháng 11: Nhiều sự kiện xảy ra, đáng chú ý là bầu cử ở Mỹ
Ngày 3/11, Hoa Kỳ bầu tổng thống mới. Phải mất nhiều ngày để xác định Joe Biden và ứng cử viên Phó tổng thống Kamala Harris thuộc đảng Dân chủ thắng cử, không chỉ có được đa số phiếu bầu phổ thông mà còn của cử tri đoàn.
Tổng thống đương nhiệm Donald Trump từ chối thừa nhận kết quả và cáo buộc gian lận bầu cử. Trump kiện ở một số tiểu bang, tất cả đều không thành công vì không trưng dẫn được bằng chứng. Tại Hạ viện, đảng Dân chủ có được đa số trong khi tương lai của Thượng viện sẽ được quyết định trong ngày 5/1, vì phải chờ một cuộc bầu cử diễn ra ở Georgia.
Biện pháp Lockdown
Từ ngày 3/11, do số ca lây nhiễm tăng mạnh, Đức đóng cửa các khu vực sinh hoạt công cộng. Trên nguyên tắc, các cửa hàng, nhà trẻ và trường học vẫn mở cửa, nhưng các nhà hàng và cơ sở văn hóa phải đóng cửa.
Vào đầu tháng 12 có thêm các biện pháp hạn chế việc đi lại và gặp gỡ. Hàng ngàn người biểu tình chống lại các quyết định giới hạn này. Những người theo thuyết âm mưu và cực đoan cánh hữu cũng tham gia, đôi khi xảy ra bạo loạn trong các cuộc biểu tình vì người tham gia không tuân thủ các quy tắc cách ly và đeo khẩu trang.
Vắc xin ngăn ngừa virus corona
Ngày 9/11, doanh nghiệp dược BioNtech có trụ sở tại Mainz, Đức, thông báo rằng họ đã phối hợp với Pfizer của Mỹ, chết tạo được một loại vắc xin có hiệu quả ngăn ngừa virus corona lên đến 90%.
Trong thời gian sau đó, các hãng dược khác sẽ giới thiệu các loại vắc xin khác và lần lượt làm thủ thục xin phép đưa ra thị trường.
Đình chiến Nagorny-Karabakh
Ngày 10/11, tại khu vực Nagorny-Karabakh, một vùng núi ở Nam Caucasus, một cuộc xung đột giữa Armenia và Azerbaijan đã âm ỉ từ năm 1994 leo thang thành một cuộc chiến mở rộng, khiến cho khoảng 4.000 người thiệt mạng.
Dù là xung đột địa phương, nhưng ảnh hương có tầm quan trọng quốc tế: Theo báo chí, quân đội Azerbaijan đượcThổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ trong khi Nga, Pháp và Mỹ vận động cho một cuộc đình chiến.
Sau sáu tuần giao tranh, cả hai bên đồng ý ngừng bắn vào đêm 10/ 11. Theo thỏa thuận, Armenia mất quyền kiểm soát phần lớn các khu vực tranh chấp và hàng ngàn người phải di dời.
Ký kết RCEP
Sau tám năm đàm phán, ngày 15/11, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, (RCEP, Regional Comprehensive Economic Partnership) được ký kết. Đây là một loại hiệp định thương mại theo sáng kiến của Trung Quốc.
Ngoài Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand, còn có mười nước ASEAN tham gia. Tổng cộng hiệp định bao gồm khoảng hai tỷ người và chiếm một dung lượng khoảng một phần ba thương mại thế giới. Các nước tham gia cần có hai năm để phê chuẩn hiệp định.
Tranh chấp ngân sách Liên Âu – Ba Lan và Hungary
Tháng 11, Nghị viện châu Âu và hầu hết các quốc gia thành viên đồng ý về một cơ chế mới cho phép đình chỉ các khoản chi ngân sách cho các quốc gia thành viên, nếu vi phạm nguyên tắc nhà nước pháp quyền.
Ba Lan và Hungary đã phản ứng bằng cách phủ quyết chống lại kế hoạch tài chính của Liên minh châu Âu và gói viện trợ chống virus corona. Cuối cùng, vào ngày 10 tháng 12, một hội nghị thượng đỉnh chung quyết các tranh chấp tại Brussels.
Tháng 12: Biện pháp Lockdown mạnh hơn và chung quyết Brexit
Ngày 16/12, biện pháp Lockdown mạnh tay hơn được ban hành để ứng phó trước tình hình nghiêm trọng do số lượng bệnh nhiễm tăng lên. Chính quyền Đức quyết định phong toả các khu sinh hoạt công cộng, như các nhà hàng, quán ăn… bị đóng cửa, ngoại trừ các siêu thị và các tiệm thuốc vẫn mở cửa.
Các hạn chế tiếp xúc đối với các thành viên trong gia đình sẽ được nới lỏng trong kỳ nghỉ Giáng Sinh: Tối đa năm người từ hai hộ gia đình được phép gặp nhau tại các không gian công cộng. Lệnh cấm tụ tập được áp dụng trên toàn quốc tại một số nước châu Âu, trong đêm giao thừa và đầu năm mới. Ngày 10 /1 sẽ có các biện pháp mới.
Chung quyết Brexit
Sau bốn năm thương thuyết với quá nhiều khó khăn, cuối cùng, ngày 25/12 Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh đã đạt đuợc thỏa thuận qua một văn kiện dài 1250 trang, đang trình cho Quốc hội Anh và Liên Âu phê chuẩn.
Các thoả thuận chính về nguyên tắc là: Thương mại hàng hóa Anh sẽ vẫn được miễn thuế, nhưng kể từ đầu năm, các nhà xuất khẩu Anh phải chứng minh xuất xứ là các sản phẩm được sản xuất tại Anh và phải chứng minh về việc tuân thủ các quy tắc của Liên minh châu Âu về an toàn thực phẩm và các tiêu chuẩn sản phẩm.
Vương quốc Anh không phải áp dụng các tiêu chuẩn xã hội hoặc môi trường mới mà Liên minh châu Âu sẽ biểu quyết trong tương lai. Tuy nhiên, nếu Anh đạt được lợi thế cạnh tranh thông qua các tiêu chuẩn thấp hơn, Anh có thể có các biện pháp đối phó.
Đánh bắt thủy sản là một trong những vấn đề lớn nhất rong các cuộc đàm phán. Brussels và London đồng ý cắt giảm 25% quyền đánh bắt của ngư dân Liên minh châu Âu trong vòng 5 năm. Từ tháng 6 năm 2026, các cuộc đàm phán hàng năm về hạn ngạch khai thác sẽ được tổ chức.
Vương quốc Anh sẽ không còn tham gia chương trình trao đổi sinh viên Erasmus sau gần 34 năm.
Công dân Liên minh châu Âu muốn làm việc và sinh sống lâu dài tại Vương quốc Anh trong tương lai đều phải xin thị thực; ngược lại, quy định này cũng áp dụng với người dân Anh ở Liên minh châu Âu. Hai bên có thể xét đến việc xin phép lưu trú lâu hơn 90 ngày.
Tiêm chủng
Ngày 26/12, Liên Âu cho phép sử dụng vaccine do BioNTech và Pfizer của Đức và Mỹ bào chế, ngoài ra còn có AstraZeneca của Anh, Moderna của Mỹ. Liên Âu cần có 2 tỷ liều để tiêm chủng cho toàn dân trong năm 2021.
Ngày 11/12, Mỹ chấp thuận cho loại vaccine Pfizer & BioNTech đuợc đưa vào sử dụng và ngày 18/12/2020 vaccine Moderna cũng đuợc cấp phép. Tính đến ngày 27/12/, ước lượng có gần 2 triệu người Mỹ được tiêm chủng.
Vấn đề tiêm chủng cho những nước nghèo trên thế giới là một thách thức hầu như nan giải, vì hiện nay vẫn chưa có kế hoạch hay phương tiện tài chính nào để giải quyết.
NHỮNG SỰ KIỆN QUỐC TẾ NỔI BẬT NĂM 2020
VNN 31-12-2020
Báo VietNamNet điểm lại 10 sự kiện nóng nhất trong năm 2020 như sau:
1. Cuộc khủng hoảng toàn cầu mang tên Covid-19
Dịch Covid-19 bùng phát đầu tiên ở Vũ Hán, Trung Quốc và nhanh chóng lan ra khắp nơi. Tới cuối tháng 12/2020, dịch đã tấn công 218 quốc gia và vùng lãnh thổ, lây nhiễm cho hơn 81 triệu người với gần 1,8 triệu ca tử vong. Các chuyên gia ước tính, đại dịch đã đẩy thêm 88 triệu người vào cảnh cùng quẫn, khiến GDP toàn cầu mất ít nhất hơn 5.000 tỷ USD.
 |
| Các nhân viên y tế đang vận chuyển một bệnh nhân Covid-19 tại Lorient, Pháp. Ảnh: Reuters |
Một số nước ban đầu kiểm soát dịch thành công nhờ những biện pháp phong tỏa và giới hạn nghiêm ngặt, nhưng các làn sóng lây nhiễm mới tiếp tục càn quét nhiều nơi, khiến kinh tế thế giới đối mặt nguy cơ suy thoái kéo dài. Từ cuối 2020, các nước rục rịch xúc tiến tiêm phòng diện rộng vắc-xin, làm dấy lên hy vọng cuộc sống sẽ sớm trở lại bình thường vào 2021.
Nhìn lại cách đại dịch Covid-19 'chiếm đoạt' thế giới năm 2020
Những vấn đề thế giới nóng bỏng bị 'bóng ma' Covid-19 che phủ
Thế giới xoay vần thế nào sau đại dịch Covid-19?
2. Bầu cử tổng thống Mỹ gay cấn, xuất hiện nhiều bất ngờ
Diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang vật lộn ứng phó với Covid-19 và làn sóng biểu tình chống phân biệt chủng tộc lan rộng khắp nước, cuộc bầu cử ngày 3/11 còn được xem như cuộc trưng cầu dân ý về nhiệm kỳ lãnh đạo 4 năm qua của Tổng thống Donald Trump. Với tỉ lệ cử tri đi bầu và bỏ phiếu sớm cao kỷ lục kể từ 1908, quá trình kiểm phiếu trở nên rất căng thẳng.
 |
| Ông Joe Biden (trái) và ông Donald Trump |
Dù cử tri đoàn xác nhận ứng viên Dân chủ Joe Biden đã thắng cử, nhưng ông Trump nhất quyết không nhận thua. Ông Trump cáo buộc bầu cử có gian lận, đồng thời đâm đơn kiện ở nhiều bang chiến địa song đều thất bại. Ông Biden sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1/2021. Phó tướng cho ông, bà Kamala Harris, sẽ là nữ Phó tổng thống đầu tiên của nước Mỹ.
Toàn cảnh bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020
'Ngày phán quyết' đối với Tổng thống Trump
Những thách thức với ông Biden trong việc chuyển giao quyền lực
3. Mỹ - Trung Quốc căng thẳng trên mọi mặt trận
Năm 2020 chứng kiến quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng căng thẳng ở nhiều lĩnh vực, không chỉ về thương mại mà còn ở cả công nghệ, an ninh, ngoại giao, cách xử lý Covid-19 và truyền thông. Hai bên đã nỗ lực cải thiện thương chiến bằng cách ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn 1, nhưng đại dịch đã thổi bùng mâu thuẫn song phương.
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: Reuters |
Mâu thuẫn tới đỉnh điểm với việc Mỹ yêu cầu Trung Quốc đóng cửa lãnh sự quán ở Houston. Bắc Kinh trả đũa, yêu cầu Washington đóng lãnh sự quán ở Thành Đô. Cũng trong năm 2020, Mỹ thẳng thừng bác bỏ các yêu sách chủ quyền đơn phương của Trung Quốc đối với Biển Đông, tăng cường tàu chiến và máy bay tuần tra tự do hàng hải, hàng không ở vùng biển này.
Mỹ-Trung leo thang căng thẳng, chiến tranh lạnh 2.0 bùng nổ?
Quan hệ Mỹ-Trung, cuộc va đập các giá trị không dễ lắng dịu
Ngoại trưởng Trung Quốc kêu gọi Mỹ cài đặt lại quan hệ song phương
4. Biểu tình chống phân biệt chủng tộc dữ dội và kéo dài
Vụ người da màu George Floyd bị cảnh sát da đè chân lên cổ đến chết ngày 25/5, đã khiến các cuộc biểu tình chống phân biệt chủng tộc bùng nổ và lan khắp nước Mỹ. Dù những cảnh sát liên quan đã bị truy tố nhưng không ngăn được sự phẫn nộ của nhiều người. Biểu tình tiếp tục nổ ra, từ ôn hòa biến thành bạo loạn, cướp bóc và đốt phá.
 |
| Cuộc tuần hành phản đối nạn phân biệt chủng tộc và sự tàn bạo của cảnh sát ở đài tưởng niệm Lincoln và kéo tới Nhà Trắng hôm 7/6 thu hút đông người tham gia. Ảnh: AP |
Hàng chục thành phố của Mỹ phải áp đặt lệnh giới nghiêm ở mức độ chưa từng thấy. Làn sóng này sau đó vượt ra khỏi biên giới Mỹ, lan tới nhiều nước khác như Canada, Anh và Đức, khiến các nhà chức trách phải dốc sức cân bằng giữa việc cấp phép biểu tình và phòng chống Covid-19 lây lan do tụ tập đông người.
Hàng chục nghìn người biểu tình như đi hội trên khắp nước Mỹ
Truy tìm căn nguyên gây bạo loạn ở Mỹ sau cái chết của George Floyd
Lộ video George Floyd vật lộn với cảnh sát trước khi chết
5. Tân thủ tướng Nhật nắm quyền, đến Việt Nam đầu tiên
Sau khi ông Abe Shinzo từ chức vì lý do sức khỏe, ông Suga Yoshihide được chọn làm Thủ tướng mới của Nhật Bản vào tháng 9. Ông Suga, 71 tuổi, tuyên bố vẫn duy trì các chính sách kinh tế Abenomics của người tiền nhiệm, đồng thời thúc đẩy cải tổ, bao gồm bãi bỏ các quy định, số hóa và phá bỏ các rào cản quan liêu.
 |
| Thủ tướng Nhật Ảnh: Reuters |
Tân Thủ tướng Nhật Bản chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài của ông. Chuyến thăm của ông Suga diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa Việt Nam và Nhật Bản đang phát triển tốt đẹp, Nhật Bản tiếp tục là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Nhật Bản là đối tác cung cấp ODA hàng đầu cho Việt Nam, là nhà đầu tư lớn thứ hai và đối tác thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam.
Ông Suga Yoshihide được phê chuẩn làm Thủ tướng Nhật, kế nhiệm ông Abe
Thị trấn quê hương lột tả thách thức đón đợi tân thủ tướng Nhật
Lý do tân Thủ tướng Nhật chọn Việt Nam là điểm đến đầu tiên
6. Châu Á quay cuồng trong cơn đại hồng thủy
Năm 2020, thế giới tiếp tục phải trả giá đắt vì thời tiết khắc nghiệt. Hàng loạt thảm họa thiên nhiên đã xảy ra trong bối cảnh biến đổi khí hậu tiếp diễn. Sáu trong số 10 sự kiện lớn liên quan tới thời tiết đều xảy ra ở châu Á, với lũ lụt ở Trung Quốc và Ấn Độ gây thiệt hại hơn 40 tỷ USD, làm hàng trăm người thiệt mạng.
 |
| Lũ lụt nhấn chìm nhiều nhà cửa ở thị trấn Guzhen, thành phố Lu'an thuộc tỉnh An Huy, miền đông Trung Quốc. Ảnh: AP |
Trung Quốc đã trải qua hơn 20 trận lũ lụt từ đầu năm 2020. Mưa lớn đổ xuống 27 trong số 31 tỉnh của nước này, làm hơn 37 triệu người bị ảnh hưởng, khiến ít nhất 141 người chết hoặc mất tích, gây thiệt hại lên tới 32 tỷ USD. Tại Ấn Độ, chỉ trong vòng vài tháng, lũ lụt trầm trọng ở Ấn Độ đã cướp đi sinh mạng của 2.000 người, hàng triệu người mất nhà cửa và thiệt hại ước tính lên tới 10 tỷ USD.
Toàn cảnh lũ lụt khủng khiếp ở Trung Quốc nhìn từ trên cao
Trung Quốc gánh tổn thất khủng khiếp, cảnh báo mưa lũ tái diễn
Lũ lụt và lở đất hoành hành ở Ấn Độ, hàng trăm người chết
7. Bước thay đổi đáng chú ý của hiến pháp nước Nga
Với nhiệm kỳ hiện tại kết thúc vào năm 2024, Tổng thống Nga đương nhiệm Vladimir Putin có cơ hội cầm quyền đến 2036, nhờ những sửa đổi hiến pháp mới được người dân Nga bỏ phiếu nhất trí hồi đầu tháng 7 với tỷ lệ áp đảo. Trước đó, ông đã lãnh đạo nước Nga trong hơn thập niên, với vai trò tổng thống hoặc thủ tướng.
 |
| Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: AP |
Putin nói ông chưa quyết định có ứng cử nữa hay không. Tuy nhiên, nếu ông lại chạy đua vào Kremlin và giành chiến thắng trong các cuộc bầu cử tiếp theo, vào năm 2024 và năm 2030, thì ông sẽ nắm quyền lâu hơn so với bất kỳ người đứng đầu nước Nga nào từ thời Peter Đại đế, theo tạp chí Mỹ Politico. Vào thời điểm năm 2036, Putin 83 tuổi.
Nga phê chuẩn sửa đổi Hiến pháp cho phép Putin tái tranh cử
Cơ hội cầm quyền trọn đời của Putin
Điểm đặc biệt trong cuộc bỏ phiếu 7 ngày tại Nga
8. Nổ kinh hoàng ở Beirut, nhiều giấc mơ vỡ vụn
Hôm 4/8, một vụ nổ lớn đã xảy ra ở một nhà kho tại cảng của thành phố Beirut, Lebanon, làm hàng nghìn người thương vong. Phần lớn khu vực cảng bị san phẳng, nhiều cao ốc khắp Beirut bị hư hại, mặt đất rung chuyển. Viện Khoa học địa chất GFZ của Đức cho biết, vụ nổ tương đương với một trận động đất 3,5 độ Richter.
 |
| Cảnh hoang tàn tại bến cảng thành phố Beirut. Ảnh: AP |
Thống đốc Beirut Marwan Abboud nói với tờ Telegraph, khoảng 300.000 người dân đã trở thành người vô gia cư, do vụ nổ gây hư hại nhiều công trình trong thành phố. Theo AP, dù Lebanon từng nhiều lần rơi vào tình trạng bất ổn trong quá khứ, nhưng người dân nước này vẫn có thể duy trì cuộc sống của họ. Tuy nhiên, có vẻ như vụ nổ đã ‘quét sạch’ mọi thứ.
Nổ lớn ở thủ đô Lebanon, hàng nghìn người thương vong
Giấc mơ vỡ vụn của người dân Lebanon sau vụ nổ Beirut
Người dân Beirut kể lại cảnh tượng ‘tận thế’ sau vụ nổ
9. Mỹ-Iran liên tục ngấp nghé bờ vực xung đột
Quan hệ Mỹ-Iran căng thẳng trở lại trong năm nay, khởi đầu bằng vụ Tướng chỉ huy đặc nhiệm Quds Qassem Soleimani bị ám sát tại sân bay quốc tế gần thủ đô Baghdad, Iraq hồi đầu tháng 1. Tehran ngày 8/1 đã phát động hai đợt tấn công bằng tên lửa đạn đạo vào căn cứ không quân Ain al-Asad của Mỹ ở Iraq để trả đũa. Mối quan hệ giữa hai nước liên tục bị kéo căng với nhiều sự kiện đáng chú ý trong suốt cả năm.
 |
| Lính Iraq triển khai ở Đại sứ quán Mỹ tại Baghdad. Ảnh: AP |
Hôm 20/12, đại sứ quán Mỹ tại Baghdad, Iraq bị tấn công bằng nhiều quả tên lửa do một nhóm “ngoài vòng pháp luật” tiến hành. Hầu hết các quả tên lửa đều bị hệ thống phòng không của Mỹ phá hủy giữa không trung. Đại sứ quán Mỹ trong một tuyên bố sau đó nói rằng, vụ tấn công trên chỉ gây ra một số thiệt hại nhỏ về vật chất. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo trong một thông cáo đưa ra sau đó tố “các tay súng nổi dậy được Iran hậu thuẫn” đã tiến hành vụ tấn công trên.
Lầu Năm góc tiết lộ hậu quả không ngờ của vụ Iran tấn công trả thù Mỹ
Đại sứ quán Mỹ ở Iraq hứng 'mưa tên lửa'
Iran bác cáo buộc dính líu vụ tấn công đại sứ quán Mỹ ở Iraq
10. Nước Anh “ly hôn” Liên minh châu Âu
Nước Anh và Liên minh châu Âu (EU) đạt được thỏa thuận lịch sử hôm 24/12, sau nhiều tháng đàm phán giằng co, khi chỉ còn 7 ngày là kết thúc giai đoạn chuyển giao Brexit. Nội dung của thỏa thuận chưa được công bố chính thức, nhưng cả hai bên đều ca ngợi đây là kết quả tích cực và cho phép Anh rời liên minh cùng với những cam kết đảm bảo lợi ích tối đa có thể.
 |
| Ảnh: AP |
Tuy nhiên, với việc Anh chính thức rời khỏi EU, việc di chuyển tự do của người dân, hàng hóa, dịch vụ và vốn giữa quốc gia này và khối trên cũng sẽ chấm dứt. Liên minh châu Âu và Anh sẽ trở thành hai thị trường có không gian pháp lý và cách quản lý hoàn toàn riêng biệt. Như vậy sẽ tạo ra nhiều rào cản cho các hoạt động thương mại và dịch vụ.
Mỹ muốn tăng cường quan hệ sau khi Anh, EU đạt thỏa thuận lịch sử
Anh và EU nhất trí kéo dài đàm phán Brexit
Yếu tố mới ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ- Anh trong tiến trình Brexit
Báo VietNamNet
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét