Thứ Bảy, 24 tháng 6, 2017

20160624. VÌ SAO CÓ 'ĐƯỜNG ĐẮT NHẤT HÀNH TINH' Ở VIỆT NAM ?

ĐIỂM BÁO MẠNG
GIẤC MƠ VIỆT VỀ NHỮNG CON ĐƯỜNG RẺ NHẤT HÀNH TINH

TSKH ĐẶNG HÙNG VÕ/ TVN 23-6-2017

đường đắt nhất hành tinh,Ô Chợ Dừa - Hoàng Cầu,Hà Nội,Luật đất đai,Bội chi ngân sách,Nợ công,Đặng Hùng Võ
Dự án đường vành đai 1 (Hà Nội), liên tiếp lập kỷ lục "tuyến đường đắt nhất Việt Nam". Năm 2006, đoạn Kim Liên - Ô Chợ Dừa dài 1,1 km có chi phí 700 triệu đồng/m. Năm 2012, đoạn Ô Chợ Dừa - Hoàng Cầu chiều dài 547 m có mức chi phí 1,4 tỷ đồng/m. Năm 2015, đoạn Hoàng Cầu đến nút giao Láng Hạ - Giảng Võ sẽ lập kỷ lục mới khi chi phí làm mỗi mét đường lên tới 2,5 tỷ đồng. (Đồ họa: Nguyễn Phượng/Kiến thức).
Chúng ta sẽ có bao nhiêu tiền nữa để phát triển hạ tầng giao thông theo cách như vậy ở Hà Nội. Đây cũng chính là nguyên nhân làm ra tình trạng bội chi ngân sách, nợ công cao, và dần dần sẽ tới tình trạng “kiệt sức” trong phát triển.
Gần đây, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp Hà Nội vừa trình UBND thành phố thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư dự án xây dựng tuyến đường Hoàng Cầu - Voi Phục dài hơn 2,2 Km mà phải chi tới 7.800 tỷ đồng, tức là có giá 3,5 tỷ đồng trên mỗi mét đường, tạo nên một kỷ lục mới về con đường đắt nhất hành tinh, xô đổ 2 kỷ lục đã lập của con đường Ô Chợ Dừa - Hoàng Cầu (đắt gấp đôi) và con đường Kim Liên - Ô Chợ Dừa (đắt gấp 3). 
Vậy làm gì để kỷ lục làm đường ở Việt Nam không đi về hướng đắt nhất hành tinh mà đi về hướng rẻ nhất hành tinh?Tuần Việt Nam xin giới thiệu góc nhìn của Gs. Đặng Hùng Võ.
Những con đường đắt nhất hành tinh luôn gây bức xúc trong dân khi lần họp Quốc hội nào dân ta cũng luôn thấy những nét buồn trong thảo luận về đầu tư công lãng phí, bội chi ngân sách, nợ công sắp quá ngưỡng. Trong khi đó, giá làm đường ở Việt Nam cao hơn cả ở Hoa Kỳ và Trung Hoa, những nền kinh tế đứng đầu thế giới. Hơn nữa, giá làm đường ở Hà Nội có xu hướng tăng ngày càng cao, giá “hôm nay” đã cao hơn giá "trước đó" 2 lần và cao hơn giá “trước đó nữa” 3 lần. 
Nguyên nhân của tình trạng làm đường giá cao vời vợi như vậy được cho là kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở nội đô quá lớn, thường chiếm tới hơn 80% giá trị con đường. Cứ như vậy, có lẽ kỷ lục giá đường đắt nhất hành tinh ở Hà Nội sẽ liên tiếp bị phá, mà không có cách nào làm giảm được và trong tương lai cũng không có cách nào thu hồi kinh phí đã đầu tư khi đưa vào sử dụng. 
Sự kiện dự án mở rộng đoạn đường Hoàng Cầu - Voi phục dài hơn 2,2 km với tổng kinh phí lên tới 7.800 tỷ đồng đã được đưa lên hầu hết mặt các báo như một tin rất “nóng”, tạo nên một cảm giác vừa quen mà vừa lạ. Quen vì kiểu sự kiện này ở Hà Nội cũng không phải lần đầu công chúng nhìn thấy, nhưng lại cũng lạ vì chẳng ở đâu giống như ở Hà Nội.Trên mạng xã hội thì có rất nhiều bình luận khác nhau, gần như một nửa là phản đối và một nửa là ủng hộ với nhiều góc nhìn khác nhau.
Bình luận thì nhiều, cả về hình thức và nội dung, không giấy bút nào chuyển tải hết được. Điều quan trọng nhất phải làm là cần đưa ra các giải pháp phát triển hạ tầng có lý hơn, hợp lý hơn như các nơi khác đã làm thành công và thuyết phục được lãnh đạo Việt Nam nói chung, và Hà Nội nói riêng hãy quyết tâm vĩnh biệt cách phát triển hạ tầng vô lý hiện tại.
Những hệ lụy xấu
Cách thức phát triển hạ tầng như vậy tạo nên nhiều hệ lụy rất xấu. 
Thứ nhất, phát triển hạ tầng luôn tạo giá trị đất đai gần kề tăng lên rất nhiều, Luật Đất đai luôn đưa ra quy định rằng Nhà nước phải thu lại phần đáng kể giá trị tăng thêm trên đất mà không do chủ sử dụng đất tự đầu tư mang lại. Quy định như vậy nhưng Hà Nội chưa làm gì để thực hiện được quy định này. 
Thứ hai, xuất hiện sự bất công bằng trong thụ hưởng lợi ích do con đường lớn mới phát triển mang lại, tạo nên những bức xúc xã hội khó giải quyết. Một số người bị mất hoàn toàn đất để làm đường mà giá trị bồi thường, hỗ trợ, tái định cư không thỏa đáng. Một số người bị thu hồi một phần, phần còn lại được tiếp giáp mặt đường lớn cũng có thể vui hay buồn tùy theo phần diện tích còn lại rộng hay hẹp. 
Toàn xã hội thì chắc là buồn vì từ đây vẫn mọc lên những căn nhà siêu mỏng, siêu méo. Còn có một số người không mất tấc đất nào, đất cũ xa đường mà này lại được giáp mặt đường lớn. Một sự bất công nữa xẩy ra là không thể mang ngân sách do nhóm lớn đóng góp để chi cho lợi ích của nhóm nhỏ. Hơn nữa, người sử dụng hạ tầng lại không phải đóng góp gì để bù lại kinh phí mà Nhà nước đã bỏ ra để đầu tư phát triển hạ tầng.
Thứ ba, một dự án mà bồi thường, hỗ trợ, tái định cư quá lớn, liên quan tới nhiều người, trong nhiều hoàn cảnh đất đai khác nhau, thường gắn với nguy cơ tham nhũng rất cao. Cách tham nhũng thường gặp vẫn là giấy tờ chính thức thì mức bồi thường cao, nhưng thực hiện với dân lại thấp, nhất là đối với một nhóm dân không hiểu rõ pháp luật, tự đặt mình vào hoàn cảnh yếu thế, xin Ban bồi thường tăng thêm từng đồng cho mình. Cách nữa là tạo ra hồ sơ khống, có tên người bị thu hồi đất
nhưng người đó không còn ở đấy nữa.
Thứ tư, chúng ta sẽ có bao nhiêu tiền nữa để phát triển hạ tầng giao thông theo cách như vậy ở Hà Nội. Đây cũng chính là nguyên nhân làm ra tình trạng bội chi ngân sách, nợ công cao, và dần dần sẽ tới tình trạng “kiệt sức” trong phát triển.
VÌ SAO ĐÀ NẴNG-TP HỒ CHÍ MINH KHÔNG CÓ 'ĐƯỜNG ĐẮT NHẤT HÀNH TINH' ?
          
    TSKH ĐẶNG HÙNG VÕ/ TVN 24-6-2017

đường đắt nhất hành tinh
Cuối năm 2006, đường Kim Liên - Ô Chợ Dừa dài 1,1 km khánh thành sau 12 tháng thi công. Ảnh: Zing.vn
Kinh nghiệm
Ở Việt Nam, cũng đã có một số thành phố áp dụng một số cách thức tốt để giảm được chi phí phát triển hạ tầng giao thông đô thị.
Đà Nẵng là một ví dụ điển hình của cách thức phát triển đô thị dựa chủ yếu vào nguồn lực đất đai. Đối với mọi con đường, thành phố không chỉ thu hồi diện tích đất đủ để làm đường mà thu hồi rộng hơn sang 2 bên đường.
Từ đó, Thành phố quy hoạch đất 2 bên đường, đưa đất ra đấu giá để các nhà đầu tư phát triển không gian đô thị 2 bên đường theo đúng quy hoạch. Cách phát triển như vậy đã được Chính phủ quy định cụ thể tại Nghị định số 181/2004/NĐ-CP, nhưng mới được áp dụng triệt để tại Đà Nẵng.
Chỉ với cách thức như vậy, thành phố Đà Nẵng đã từ một đô thị nhỏ, kém phát triển đã sớm trở thành một đô thị phát triển theo hướng hiện đại, một thành phố nhận được bình chọn là thành phố đáng sống, người dân rất hài lòng, và đang trở thành trung tâm thu hút lớn ở Miền Trung. Tất nhiên, nhiều người cũng không thực sự ưng ý với cách thức thu hồi đất rộng hơn con đường, tạo nên nhóm bị thiệt hại do phát triển lớn hơn mức cần thiết.
TP.HCM cũng có cách thức phát triển hạ tầng khôn khéo. Thành phố thu hồi đất để mở rộng con đường hiện tại và thu hồi đất thuộc dải tiếp giáp mặt đường tương lai.
Trong hiện tại, dải đất tiếp giáp mặt đường tương lai lại là dải đất không tiếp giáp mặt đường, ở phía sau dải tiếp giáp mặt đường hiện tại. Như vậy, chi phí bồi thường, hỗ trợ sẽ thấp. Người sử dụng đất thuộc dải đất tiếp giáp mặt đường hiện tại sẽ được bố trí tái định cư tại chỗ, tại dải đất tiếp giáp mặt đường tương lai. Quá trình tái định cư tại chỗ như vậy cũng tạo cơ hội quy hoạch lại đất hai bên đường cho hợp lý với không gian đô thị mới. 
Như vậy, giải pháp của TP.HCM, mặc dù chưa tạo ra được tính bình đẳng thực sự, nhưng đã tạo được tính bình đẳng tốt hơn trong phát triển.
Thứ nữa, cách làm này đã tạo cơ hội quy hoạch phù hợp hơn đối với đất hai bên đường sau khi con đường đã được mở rộng, nâng cấp. Ở nhiều nước khác trên thế giới, nhất là tại một số nước có tốc độ đô thị hóa nhanh như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, v.v., người ta sử dụng cơ chế “Góp đất - Điều chỉnh lại đất đai” rất hiệu quả. 
Việc nâng cấp hạ tầng hiện có hay xây dựng hạ tầng mới ở một khu vực nào đó được đưa vào cơ chế “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Người dân góp một phần đất hiện có, Nhà nước trợ giúp bằng đất công, tiền từ ngân sách để thực hiện dự án nâng cấp hạ tầng và bố trí lại dân cư theo quy hoạch. Tỷ lệ đất đóng góp thường được tính theo tỷ lệ tăng giá đất sau khi hạ tầng được nâng cấp. Đất mà người dân tại chỗ đóng góp được sử dụng để phát triển hạ tầng, tái định cư tại chỗ theo quy hoạch (điều chỉnh lại đất đai) và đấu giá để có tiền thực hiện dự án.
Sau khi khảo sát hiện trạng, phương án quy hoạch đô thị gắn với việc góp đất và điều chỉnh lại đất đai được đưa ra lấy ý kiến của cộng đồng dân cư. Khi thu được ý kiến đồng thuận của đại đa số thành viên của cộng đồng dân cư thì phương án đó được Nhà nước phê duyệt. Đại đa số ý kiến ở đây thường được xác định ít nhất là 2/3 tổng số thành viên của cộng đồng. Các trường hợp không đồng thuận chỉ có hai lựa chọn, một là tự nguyện thực hiện theo phương án, hai là bị Nhà nước thu hồi đất bắt buộc.
Cơ chế “Góp đất - Điều chỉnh lại đất đai” đã được tha thiết kiến nghị đưa vào Luật Đất đai 2013 để áp dụng rộng rãi vào Việt Nam. Rất tiếc, khi đó kiến nghị này không được chấp nhận, lý do vì chỉ nên áp dụng hoặc cơ chế Nhà nước thu hồi đất bắt buộc (theo pháp luật hành chính) hoặc tự thỏa thuận theo thị trường (theo pháp luật dân sự), không thể áp dụng một cơ chế nửa hành chính, nửa dân sự.
Rất tiếc là trên thế giới người ta đã chứng minh được rằng Nhà nước và nhân dân cùng làm là một cơ chế tốt nhất, điều mà Đảng ta đã khẳng định về vai trò của nhân dân trong sự nghiệp cách mạng ngay từ khi mới thành lập. 
Đến đầu năm 2017, cơ chế này mới được đưa vào quy định rất sơ khai tại Nghị định số 01/2017/NĐ-CP. Kinh nghiệm lớn nhất của quốc tế là việc thu lại chi phí Nhà nước đã bỏ ra để đầu tư phát triển hạ tầng, dịch vụ công cộng tại đô thị thông qua thuế đánh vào bất động sản.
Đây không phải là thuế thuần túy đánh vào tài sản mà nội dung chủ yếu là đánh vào sự hiện diện của con người đang sử dụng bất động sản để ở, để hoạt động kinh doanh. Con người tồn tại ở đó thì phải sử dụng hạ tầng, sử dụng dịch vụ công cộng, và phải chi trả chi việc sử dụng đó. Thuế này thu được tại đô thị nào được sử dụng để tiếp tục phát triển hạ tầng, dịch vụ công cộng tại đô thị đó.
Đây chính là cách thức bền vững nhất để phát triển đô thị, tạo được công bằng và tiềm lực phát triển.
Làm gì cho Việt Nam tốt hơn?
Bài toán đô thị hóa nói chung, hay bài toán nâng cấp đô thị nói riêng là vấn đề lớn tại Việt Nam, nhất là tại Hà Nội. Phát triển hạ tầng bằng những cách quá đắt đỏ và thiếu công bằng, Nhà nước bỏ kinh phí lớn ra để đầu tư nhưng không có cách nào thu hồi lại được trong quá trình sử dụng.
Cứ như vậy thì cần bao nhiêu tiền nữa để nâng cấp các đô thị cũ và phát triển các đô thị mới.Vấn đề này chỉ có thể giải quyết tốt khi Nhà nước và nhân dân cùng làm, phát triển kinh tế phải là sự nghiệp của toàn dân.
Thứ nhất, cần cải cách hệ thống thuế sử dụng đất, thuế bất động sản theo hướng nâng cao tỷ suất thuế từng bước sao cho ngang với các nước muốn phát triển trên thế giới. Ở các nước tỷ suất thuế này là từ 1% tới 1,5% giá trị thị trường, ở ta mới chỉ là 0,03% giá trị tính theo bảng giá của Nhà nước. Họ tạo được tiềm lực phát triển đô thị; ta thì rơi vào cảnh nợ công cao và bội chi ngân sách, khi mà dòng người di cư vào các đô thị lớn quá mạnh.
Thứ hai, cần phải hạn chế lại đi tới bãi bỏ cả cơ chế Nhà nước thu hồi đất lẫn cơ chế nhà đầu tư tự thỏa thuận để nâng cấp và phát triển đô thị. Cơ chế Nhà nước thu hồi đất là trạng thái cực đoan mang tính tả khuynh gây khiếu kiện nhiều của những người mất đất. Cơ chế nhà đầu tư tự thỏa thuận lại là trạng thái cực đoan mang tính hữu khuynh gây tình trạng một bộ phận nhỏ đòi hỏi giá đất quá cao mà nhà đầu tư rơi vào tiến thoái lưỡng nan.
Các cơ chế này cần được thay thế bằng cơ chế "Góp đất - Điều chỉnh lại đất đai” mang tính trung dung, không tả - không hữu, giảm đáng kể chi phí đầu tư, có được công bằng, tạo được khung cảnh Nhà nước và nhân dân đồng thuận trong phát triển và trao quyền quyết định phát triển cho cộng đồng cư dân tại chỗ.
Thứ ba, kiểm soát tham nhũng chặt chẽ hơn trong quá trình phát triển đô thị với 3 yếu tố cốt yếu của quản trị công là công khai - minh bạch, có sự tham gia của người dân và trách nhiệm giải trình cao của cơ quan quản lý. Loại bỏ được các nguy cơ tham nhũng mới có cơ hội giảm được chi phí cho phát triển.
Việt Nam không phải là một nước giầu có.Tài nguyên thiên nhiên cũng có nhưng không phải là nhiều.Tìm ra cơ chế hợp lý cho đầu tư phát triển là nhiệm vụ quan trọng nhất. Một hình ảnh về kỷ lục con đường đắt nhất hành tinh ở Hà Nội liên tục bị xô đổ đang mang lại một cảm giác buồn chán. Một người bình thường cũng luôn có một giấc mơ bình thường về những con đường rẻ nhất hành tinh ở Việt Nam.
Cách làm thì đã có, đã được thử nghiệm, đã thành công ở khắp các nơi. Câu hỏi được đặt ra là tại sao các nhà quản lý đô thị ở ta không tiếp thu kinh nghiệm để làm hay không muốn làm?
Gs. TsKh. Đặng Hùng Võ
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)