Chủ Nhật, 12 tháng 11, 2017

20121112. BÌNH LUẬN APEC 2017

ĐIỂM BÁO MẠNG
VIỆT NAM NÊN LƯU Ý ĐIỀU GÌ QUA PHÁT BIỂU CỦA 2 ÔNG DONALD  TRUMP VÀ TẬP CẬN BÌNH

TS NGUYỄN CÔNG TRỤC/ GDVN 11-11-2017

Tiến sĩ Trần Công Trục, ảnh do tác giả cung cấp.
Chiều này 10/11/2017, tại Hội nghị thượng đỉnh Doanh nghiệp APEC (CEO Summit) tại Đà Nẵng, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã có bài phát biểu quan trọng.
Đại diện của 2 nền kinh tế lớn thứ nhất, thứ 2 thế giới đã đưa ra quan điểm chính thức, chiến lược cụ thể của mình đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
Do đó 2 bài phát biểu này có thể hàm chứa nhiều nội dung quan trọng mà chúng ta, một thành viên APEC và đối tác của cả 2 nước, cần nghiên cứu thấu đáo.
Chúng tôi xin chia sẻ một số bình luận, góc nhìn của mình cùng quý bạn đọc Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam về những gì chúng ta cần lưu ý và học hỏi.
Xu thế toàn cầu hóa và Tổ quốc trên hết
Cả hai nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc đều khẳng định về tầm quan trọng của tự do thương mại và hợp tác quốc tế, nhưng cách tiếp cận của mỗi người có sự khác biệt.
Tổng thống Donald Trump khẳng định:
"Tôi sẽ luôn đặt nước Mỹ lên hàng đầu, như cách mà tôi mong muốn tất cả các bạn trong hội trường này đặt Tổ quốc mình lên trên hết."
Điều đó cho thấy về tư duy chiến lược, nhà lãnh đạo này thực sự nhất quán, nhưng chiến thuật thì rất linh hoạt để tối đa hóa lợi ích cho quốc gia mình.
Về phần mình, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khẳng định:
"Trong vài thập kỷ trở lại đây, toàn cầu hóa kinh tế có những đóng góp rất lớn cho phát triển toàn cầu. Và đây là xu thế không thể đảo ngược.
Toàn cầu hóa cũng phải đối mặt với những điều chỉnh mới cả về dạng thức cũng như về bản chất.
Trong quá trình theo đuổi toàn cầu hóa, chúng ta cần làm sao để quá trình này mở hơn, bao trùm hơn, cân bằng hơn, mang lại lợi ích, sự bình đẳng hơn có lợi cho tất cả mọi người."
Chúng tôi cho rằng thông điệp này đặc biệt có ý nghĩa với các quốc gia châu Á - Thái Bình Dương, nhất là Việt Nam chúng ta đang nằm trong vòng cạnh tranh ảnh hưởng của các siêu cường.
2 lần nhấn mạnh thông điệp Tổ quốc là trên hết của ngài Donald Trump khiến chúng tôi phải trăn trở nhìn lại:
Phải chăng lâu nay người ta đã quen với lối sống dựa dẫm, ỷ lại, trong các liên minh, khối kinh tế, thị trường chung, trong các tổ chức, hiệp hội, cộng đồng mọc lên “như nấm” sau Chiến tranh Thế giới II và suốt cả thời kỳ Chiến tranh Lạnh mà sao nhãng tinh thần độc lập, tự cường?
Phải chăng "thế giới phẳng" có thể xóa nhòa biên giới, chủ quyền quốc gia, văn hóa dân tộc?
Chính bởi nếp nghĩ ấy, quán tính tư duy ấy nên không ít người bất ngờ khi Anh rời khỏi EU, hay ngài Donald Trump rút Hoa Kỳ khỏi TPP với khẩu hiệu tranh cử: nước Mỹ trên hết!
Chúng tôi không ngạc nhiên vì hiện tượng đó. Bởi lẽ, đó là diễn biến logic của đời sống kinh tế, xã hội loài người đang trong tình trạng có sự chênh lệch quá lớn;
Điều này khiến cho lực lượng sản xuất xã hội tụt hậu so với quan hệ sản xuất mới được hình thành không hoàn toàn phù hợp với quy luật phát triển của các phương thức sản xuất, nếu xét theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Vì vậy đối với Việt Nam, phát biểu này của Tổng thống Donald Trump có ý nghĩa gợi mở rất lớn về cách tiếp cận "xu thế không thể đảo ngược" mà Chủ tịch Tập Cận Bình nêu ra, hay sự công bằng trong thương mại mà ngài Tổng thống Mỹ đề xướng;
Đó là phải giữ cho được độc lập ngay từ trong tư duy, suy nghĩ và luôn đặt Tổ quốc lên trên hết trong mọi quan hệ bang giao, hợp tác.
Chúng tôi hoan nghênh và đặc biệt chia sẻ về những lời phát biểu thẳng thắn, rõ ràng và đầy tâm huyết của Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch nước Tập Cận Bình.
Cả 2 ông dường như đều có chung mục tiêu là mong muốn thúc đẩy nền kinh tế vì lợi ích chung của khu vực, mang lại lợi ích, sự bình đẳng hơn có lợi cho tất cả mọi người.
Hợp tác bình đẳng, cùng có lợi
Đây là thông điệp thứ hai từ bài phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump mà chúng tôi thiết nghĩ, nó rất hữu ích đối với Việt Nam mình, và chúng ta phải nghiên cứu thấu đáo.
Tại sao chúng tôi lại đặt vấn đề như vậy, trong khi "hợp tác bình đẳng, cùng có lợi" dường như đã trở thành câu cửa miệng?
Ngài Donald Trump tuyên bố tại Đà Nẵng:
"Từ hôm nay trở đi, chúng ta sẽ cạnh tranh một cách công bằng và bình đẳng. Chúng tôi sẽ không để nước Mỹ bị lợi dụng thêm nữa.
Tôi sẽ luôn đặt nước Mỹ lên hàng đầu, như cách mà tôi mong muốn tất cả các bạn trong hội trường này đặt Tổ quốc mình lên trên hết.
Mỹ sẵn sàng phối hợp với từng lãnh đạo trong hội trường này hôm nay để đạt được thương mại cùng có lợi mang lại lợi ích cho cả nước bạn lẫn nước tôi.
Đó là thông điệp mà tôi muốn truyền tải ở đây.
Tôi sẽ ký các thỏa thuận thương mại song phương với bất cứ quốc gia Ấn Độ - Thái Bình Dương nào muốn trở thành đối tác của Mỹ và sẽ tuân thủ nguyên tắc thương mại công bằng và có đi có lại.
Điều chúng tôi không tiếp tục làm là tham gia vào những thỏa thuận lớn trói tay nước Mỹ, ảnh hưởng đến chủ quyền, cũng như khiến việc thực thi điều đó một cách có ý nghĩa trở nên bất khả thi trong thực tế.
Thay vào đó, chúng tôi sẽ thương thảo trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi. Chúng tôi sẽ tôn trọng độc lập và chủ quyền của các bạn.
Chúng tôi muốn các bạn mạnh mẽ, thịnh vượng và tự tin, giữ vững bản sắc lịch sử và vươn tới tương lai.
Đó là cách chúng ta cùng thịnh vượng và tăng trưởng, trong mối quan hệ đối tác với giá trị thực tế và lâu bền."
Thông điệp này cũng hoàn toàn rõ ràng và nhất quán kể từ khi ngài tỉ phú Donald Trump tranh cử Tổng thống, đắc cử và điều hành nước Mỹ.
Có nhiều tranh cãi xung quanh quan điểm này, ngay từ chính lòng xã hội Mỹ. Còn thực tế thay đổi thế nào từ khi ngài Donald Trump làm chủ Nhà Trắng? Tổng thống Hoa Kỳ cho biết:
"Một tinh thần lạc quan mới đang lan tỏa khắp đất nước chúng tôi. Tăng trưởng kinh tế đạt 3,2% và đang tiếp tục tăng lên.
Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp nhất trong 17 năm qua. Thị trường chứng khoán đang ở mức cao chưa từng có."
Như vậy, nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đang thay đổi luật chơi và cuộc chơi. Đương nhiên các đồng minh và đối tác của Mỹ cũng không thể không thay đổi.
Hoa Kỳ dưới thời Donald Trump sẽ không lo chuyện "bao đồng", đồng minh hay đối tác cũng đều phải sòng phẳng.
Hãy nhìn những "món quà" là các hợp đồng trị giá hàng tỉ USD lãnh đạo Trung Quốc, Nhật Bản, một số quốc gia Đông Nam Á mang sang Mỹ khi gặp ông Donald Trump là có thể thấy.
Do đó, điều này đặc biệt có ý nghĩa với Việt Nam trong việc xác định rõ những lợi ích chung khi hợp tác với Hoa Kỳ.
Chỉ có trên nền tảng chung lợi ích, hợp tác mới bền vững.
Một điều khác chúng tôi cho rằng người Việt ta có thể học, nên học và cần học ở ngài Donald Trump, chính là lấy hiệu quả làm thước đo, chứ không phải những thứ viển vông.
Chúng tôi rất vui mừng, tâm đắc với phát biểu dưới đây của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đà Nẵng:
"Chúng tôi sẽ hội nhập và tiếp tục mở cửa nền kinh tế với chất lượng cao hơn, hợp tác với các nước tạo động lực phát triển thông qua sáng kiến Vành đai và Con đường;
Tiếp tục đàm phán hiệp định tự do thương mại với các đối tác; tạo ra mạng lưới thuận lợi hóa thương mại trên phạm vi toàn cầu."
Trung Quốc vừa là láng giềng, vừa là đối tác thương mại vô cùng quan trọng của Việt Nam.
Chúng tôi hy vọng rằng, Trung Quốc dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ sớm cùng Việt Nam đàm phán thiết lập cơ chế giao lưu thương mại chính ngạch cho các mặt hàng nông lâm sản, thủy hải sản, khoáng sản và thủ công mỹ nghệ của Việt Nam được tiếp cận thị trường Trung Quốc.
Đây chính là cách hợp tác bình đẳng, cùng có lợi và tạo đà cho các hợp tác bình đẳng, cùng có lợi trong các lĩnh vực khác.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu tại Đà Nẵng hôm qua 10/11, ảnh: VOV
Chủ tịch cũng biết đấy, với cách giao dịch tiểu ngạch như hiện nay, chỉ cần các địa phương bên kia biên giới ngừng nhập khẩu một mặt hàng nào đó, thì người sản xuất Việt Nam lao đao.
Tất nhiên, về phần mình, chúng tôi cũng phải có chiến lược đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, minh bạch nguồn gốc các sản phẩm xuất khẩu.
Vành đai và con đường là một chiến lược lớn, chúng tôi nghĩ rằng Trung Quốc cũng mong muốn Việt Nam tham gia sáng kiến này.
Chúng tôi đánh giá rất cao sự giúp đỡ chí tình của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Trung Quốc trước kia, cũng như hoạt động hợp tác hữu nghị hiện nay.
Tuy nhiên, để hợp tác thực sự bình đẳng, cùng có lợi và bền vững lâu dài trong hợp tác kinh tế - thương mại Việt - Trung, chúng tôi hy vọng rằng nếu có các dự án hợp tác xây dựng cơ sở hạ tầng trong khuôn khổ sáng kiến này thì:
Chất lượng - hiệu quả sẽ luôn là thước đo các dự án cơ sở hạ tầng sử dụng vốn từ các định chế tài chính Vành đai và con đường, đồng thời mang lại công ăn việc làm cho lao động các địa phương, sử dụng nguyên vật liệu tại chỗ, cạnh tranh công bằng trong đấu thầu dự án.
Môi trường hòa bình - ổn định và thượng tôn pháp luật là lợi ích chung cần bảo vệ
Chúng tôi tâm đắc với kết luận bài phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, rằng:
"Chúng ta sẽ tiếp tục cùng nhau xây dựng một thế giới hòa bình, sạch đẹp, an toàn và thịnh vượng chung. Trung Quốc luôn coi trọng hòa bình và coi đây là giá trị quan trọng nhất.
Chúng tôi cam kết tạo ra sự phát triển hòa bình ổn định ở khu vực Châu Á -Thái Bình Dương, tạo ra khuôn khổ hợp tác quốc tế bình đẳng, cùng có lợi.
Người dân trong khu vực cần được luôn luôn sống trong môi trường hòa bình ổn định. Chúng ta cần sự hợp tác, hành động hiệu quả để tạo ra tương lai tốt đẹp hơn cho khu vực chúng ta."
Chúng tôi càng tâm đắc và trân trọng cam kết của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump trong bài phát biểu tại Đà Nẵng hôm qua:
"Chúng ta phải tôn trọng các nguyên tắc đã đem lại lợi ích cho tất cả chúng ta, như tôn trọng thượng tôn pháp luật, các quyền cá nhân, tự do hàng hải và trên không, bao gồm các tuyến vận chuyển mở.
Ba nguyên tắc này tạo ra sự ổn định và xây dựng lòng tin, an ninh, và thịnh vượng giữa các quốc gia có cùng chí hướng."
Thiết nghĩ những nguyên tắc ngài Donald Trump nêu ra cũng chính là phương tiện phù hợp nhất, hiệu quả nhất để thực hiện mục tiêu mà ngài Tập Cận Bình đặt ra, chúng tôi vừa dẫn lại.
Hoa Kỳ và Trung Quốc là hai siêu cường có ảnh hưởng toàn cầu, hợp tác và cạnh tranh giữa hai quốc gia này ảnh hưởng rất lớn đến phần còn lại của thế giới, nhất là châu Á - Thái Bình Dương.
Do đó chúng tôi rất hy vọng hai nhà lãnh đạo sẽ luôn luôn lấy hòa bình - ổn định và thượng tôn pháp luật quốc tế làm trọng, để mang lại hòa bình, ổn định, cùng phát triển phồn vinh cho khu vực.
Tài liệu tham khảo:
Phát biểu của Tổng thống Hợp chúng quốc Hoa Kỳ Donald Trump:
Phát biểu của Chủ tịch nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Tập Cận Bình:
Tiến sĩ Trần Công Trục
VOI MỸ VÀO CỬA HÀNG ĐỒ SỨ
NGUYỄN QUANG DY/ viet-studies / BVN 12-11-2017


Ca sĩ Mai Khôi và bảng "Hòa Bình Đái trên Trump"
trên đường Trump đi ở Hà Nội
Khi Tổng thống Donald Trump bước lên máy bay Air Force One để đến thăm năm thủ đô Châu Á trong 11 ngày (như một kỷ lục), những người trong cuộc cũng như các nhà quan sát bên ngoài chắc đều cảm thấy hồi hộp như đang xem con voi lớn vào cửa hàng đồ sứ. Ông Trump sẽ đọc diễn văn (được chuẩn bị) tại diễn đàn APEC, nhưng ông cũng có thể phát biểu tùy hứng (ngoài chuẩn bị) tại các cuộc gặp song phương khác. Liệu ông Trump có thể nói hay làm gì để làm yên lòng các lãnh đạo Châu Á đang lo ngại, hay sẽ làm cho họ lo ngại hơn? Tại sao ông Trump đến Manila dự Thượng đỉnh ASEAN nhưng lại không dự Thượng đỉnh Đông Á? Tại sao cô Ivanka không đi Châu Á cùng với ông, và tại sao bà Melania không đến Việt Nam? Tại sao trong đoàn tùy tùng đông đảo không có Mark Zuckerberg (của Facebook), Tim Cook (của Apple) và Satya Nadella (của Microsoft)? Liệu chuyến thăm dài nhất của một Tổng thống Mỹ sẽ thành công như người ta mong đợi, hay chỉ là một dịp để “học hỏi kinh nghiệm”?

Bối cảnh bất ổn

Sau gần một năm cầm quyền, chính quyền Trump vẫn chưa định hình được chính sách châu Á và Biển Đông. Có thể do chia rẽ giữa các phe trong chính quyền, hay do ông Trump cam kết vì “America First” nên bỏ rơi châu Á (rút khỏi TPP). Tình trạng lộn xộn “trống đánh xuôi kèn thổi ngược” làm các nước châu Á nhận được những tín hiệu trái ngược về cách Mỹ tiếp cận Trung Quốc. Trong khi Steve Bannon (chief advisor), Robert Lighthizer (trade representative), và Peter Navarro (director of trade council) thích đe dọa chiến tranh thương mại, thì Jared Kushner (senior advisor) muốn tiếp cận mềm dẻo với Bắc Kinh, còn John Kelly (Chief of Staff) cho rằng Trung Quốc không phải là đối thủ cạnh tranh, mà chỉ là “một cường quốc khác”. Có người nói rằng Nhà Trắng đã biến thành trung tâm “đào tạo người lớn”.
Trong khi đó, James Mattis và Rex Tillerson muốn đề cập đến một tầm nhìn truyền thống hơn về vai trò của Mỹ ở châu Á, dựa trên quan hệ đồng minh do Mỹ lãnh đạo, theo ý tưởng về một “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở”. Năm 2007, ông Shinzo Abe đã đề xuất ý tưởng này nhằm liên kết bốn cường quốc Châu Á-Thái Bình Dương là Mỹ, Nhật, Ấn Độ, và Úc. Mười năm sau tại APEC Summit 2017, ông Trump có cơ hội nói rõ hơn về một tầm nhìn toàn diện về một “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở ” mà các cố vấn chủ chốt của ông đề xuất. Theo McMaster, “chuyến đi này là một cơ hội tốt để chứng tỏ sự cam kết của Mỹ và chính quyền Trump đối với khu vực Ấn độ-Thái Bình Dương”. (What China Wants From Trump, Mira Rapp-Hopper, Foreign Affairs, November 7, 2017).
Sự trỗi dậy hung hãn của Trung Quốc (cả về quân sự và kinh tế) cùng với tầm nhìn “America first” của Trump, đang đe dọa an ninh khu vực và lợi ích sống còn của các nước nhỏ hơn tại Biển Đông. Môi trường địa chính trị bất ổn này chính là bối cảnh thúc đẩy Ấn Độ “xoay trục” sang phía Đông và sẵn sàng tham gia “Đối thoại Chiến lược Bốn bên” (QSD) như ông Shinzo Abe đã đề xướng. Đáng tiếc lúc đó người Nhật chưa sẵn sàng ủng hộ việc sửa đổi hiến pháp (điều 9) để tái vũ trang, và người Úc (dưới thời Thủ tướng Kevin Rudd) đã quyết định rút khỏi cơ chế đối thoại này vì lo sợ Trung Quốc phản ứng. Nhưng các nước càng sợ và lùi bước thì Trung Quốc càng lấn tới. Sắp tới đây, Trung Quốc sẽ đưa tàu nạo vét khổng lồ (Tiankong dredger) đến Hoàng Sa để tiếp tục thay đổi thực địa, thách thức Mỹ và đồng minh.
Gần đây, chính quyền Trump càng bê bối do Robert Mueller tăng cường điều tra sự dính líu của Nga vào tranh cử năm 2016, nên họ cần một thành tích ngoại giao. Người Việt Nam vẫn lo ngại ông Trump có thể mặc cả với Trung Quốc để đối phó với Bắc Triều Tiên, làm phương hại đến lợi ích an ninh tại Biển Đông. Từ lâu, Bắc Kinh vẫn gạ gẫm Washington về “quan hệ nước lớn kiểu mới” theo mô hình quan hệ G-2. Các nhà ngoại giao Trung Quốc đã vận động hành lang để tiếp cận trung tâm quyền lực Nhà Trắng qua quan hệ gia đình. Theo Bill Hayton (BBC), “Chính quyền Trump chứng tỏ rằng họ hoặc không hiểu hoặc không quan tâm đến bạn bè và đối tác tiềm năng ở Đông Nam Á để bảo vệ họ trước Trung Quốc”. (The Week Donald Trump Lost the South China Sea, Bill Hayton, Foreign Policy, July 31, 2017).

Ám ảnh Bắc Triều Tiên

Chắc Bắc Triều Tiên sẽ ám ảnh đầu óc ông Trump trong suốt chuyến đi Châu Á dài ngày, đặc biệt là tại Tokyo, Soul, và Beijing. Theo Michael Green (Phó Chủ tịch CSIS), “một trong những mục tiêu chính của chuyến đi là để gây sức ép với Bắc Triều Tiên”. (Press Briefing on President Trump’s Trip to Asia, CSIS, 1/11/2017). Tuy đó là việc “cấp thiết”, nhưng những lợi ích lớn hơn của Mỹ ở Châu Á sẽ trường tồn và vượt ra ngoài cuộc khủng hoảng tên lửa Bắc Triều Tiên hiện nay cũng như chế độ Kim Jong-un tại Bình Nhưỡng. Sẽ là một sai lầm và tai họa, nếu ông Trump bị ám ảnh thái quá bởi mối đe dọa của Bắc Triều Tiên (như bị blackmail) mà coi nhẹ nguy cơ lớn hơn từ Trung Quốc, và khủng hoảng an ninh tại Biển Đông.
Có ba kịch bản về chiến tranh. Thứ nhất là bảo vệ nước Mỹ và đồng minh khi bị tấn công. Thứ hai là ngăn chặn Bắc Triều Tiên định tấn công Mỹ. Thứ ba là một cuộc chiến tranh phòng ngừa (preventive war). McMaster đã tuyên bố Mỹ sẵn sàng chiến tranh nếu ngoại giao thất bại, và Washington đã điều ba nhóm tàu sân bay tới khu vực. Nhưng Tổng thống Trump sẽ giải thích lập trường này thế nào? Liệu ông có thể đề cập đến chiến tranh phòng ngừa khi Nhật và Hàn Quốc chưa sẵn sàng tham gia? Trong khi đó Bắc Triều Tiên vẫn theo đuổi chiến lược “tách đôi” bằng đe dọa làm Washington sợ bị tấn công nên không dám bảo vệ Nhật và Hàn Quốc. Chiến lược hù dọa “bên miệng hố chiến tranh” này nhằm làm Mỹ mất thăng bằng.
Có lẽ thành công của chuyến thăm là Tổng thống Mỹ đã có mặt tại Châu Á. Người ta nói rằng ở Châu Á, chỉ cần có mặt là đã thành công (tới 80%). Còn ông ấy làm gì là chuyện khác, vì chưa biết chắc sẽ thế nào (much in doubt). Trong khi tại Tokyo, Seoul, và Beijing, việc đối phó với Bắc Triều Tiên là quan tâm chính, thì tại Đà Nẵng và Hà Nội quan tâm chính chắc là Biển Đông và tầm nhìn của ông Trump về “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở” (để thay thế chính sách “Xoay trục sang Châu Á” của ông Obama). Nhiều người ở khu vực đang nóng lòng đợi xem ông Trump sẽ đưa ra tầm nhìn mới để “xoay trục” thế nào. Tại Tokyo, chắc ông Trump đã tham khảo ông Abe vì tầm nhìn này là ý tưởng của ông ấy.
Nhưng người ta vẫn chưa rõ ý tưởng về một “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở” là một chiến lược nhất quán để “xoay trục” hay chỉ là một khẩu hiệu. Vì ông chủ Nhà Trắng là một người tính khí thất thường khó đoán (unpredictable), nên “trục người lớn” phải làm nhiệm vụ “kiềm chế” và điều hành, nhưng tùy từng vấn đề và tùy lúc (như một sàn chứng khoán). Dường như họ vẫn chưa thuyết phục được ông chủ Nhà Trắng phải quan tâm đến Trung Quốc (là cái gốc) nhiều hơn Bắc Triều Tiên (là cái ngọn), và chưa thuyết phục được ông Trump dự Thượng đỉnh Đông Á (là nơi thảo luận vấn đề Biển Đông). Hy vọng họ thuyết phục được ông Trump mặc áo do nước chủ nhà phát để chụp ảnh kỷ niệm.

Tại các cửa hàng đồ sứ

Tại Tokyo, nơi chuyến thăm châu Á bắt đầu, ông Trump đã khẳng định vai trò của Mỹ, “không ai, không nhà độc tài nào, không quốc gia nào được coi nhẹ quyết tâm của Mỹ”. Trump cũng khẳng định vai trò của Nhật là một “đối tác quý giá” và “đồng minh cốt yếu” của Mỹ. Đặc biệt Trump khẳng định cam kết của Mỹ và liên minh Mỹ-Nhật đối với “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương”. Trump cuối cùng đã thấy sự cần thiết phải hợp tác an ninh Mỹ-Nhật, làm cho hiệp ước an ninh chung giữa hai nước “đột nhiên sống lại” như một “yếu tố sống còn” trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Trump nói, “Tôi tin là chưa bao giờ quan hệ chặt chẽ như vậy…”, “Mỹ và Nhật gắn kết 100%…”, “Tôi phấn khích đến thăm Nhật trước tiên”. Và cuối cùng, để bày tỏ tình cảm thân mật, ông Abe đã tặng ông Trump món quà lưu niệm là cái mũ bóng chày với dòng chữ đầy ẩn dụ, “Donald and Shinzo: Make Alliance Even Greater”. (Japan Knows How to Pet the Donald, Orville Schell, Foreign Policy, November 7, 2017).
Nếu tại Tokyo, ông Abe đã vận dụng tối đa “ngoại giao cá nhân” (personal diplomacy) ngay từ khi ông Trump mới đắc cử, để lấy lòng một tổng thống có tính khí thất thường, và tranh thủ “trục người lớn” trong Nhà Trắng, thì tại Beijing ông Tập cũng không chịu thua kém, nhưng với một phong cách ngoại giao khác (và động cơ khác). Tại đây, ông vua bất động sản Mỹ đang “thực tập” làm tổng thống gặp lại hoàng đế Trung Hoa vừa đăng quang. Hai nguyên thủ đứng đầu hai đế chế mạnh nhất hành tinh, là một “cặp đôi kỳ quặc” (không hoàn hảo). Dường như họ là hai người máy thuộc hai thế hệ khác nhau, được lập trình và chạy bằng hai hệ điều hành khác nhau. Điều nguy hiểm là họ đang tranh giành ngôi bá chủ thế giới.
Còn Việt Nam thì sao? Cách đây hơn nửa thế kỷ, người dân Đà Nẵng đã ngơ ngác chào đón những người lính Mỹ đầu tiên đổ bộ lên bãi biển Non Nước (China beach). Tuần này, người dân Đà Nẵng lại ngơ ngác chào đón một cuộc đổ bộ khác của gần 10.000 khách quý đến dự APEC. Có người nói Đà Nẵng phải trải qua hai cơn bão liên tiếp: bão Damrey và bão APEC. Hậu quả của bão Damrey tại miền Trung đã rõ (27 người chết), nhưng kết quả của APEC vẫn còn chưa rõ. Thượng đỉnh APEC giống như một gánh xiếc khổng lồ với 21 diễn viên là nguyên thủ các quốc gia thành viên (trong đó có 7 siêu sao) chiếm tổng cộng 39% dân số thế giới, 59% GDP toàn cầu, và 48% thương mại quốc tế. Việt Nam đã tham gia APEC gần 20 năm nay, nhưng kinh tế Việt Nam vẫn tụt hậu. APEC và ASEAN không phải là cứu cánh.
Ông Trump sẽ là siêu sao số một tại APEC Đà Nẵng. Việt Nam là nước Đông Nam Á đầu tiên Trump đến thăm, và ông ấy là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Việt Nam trong năm đầu. Sang năm 2018, lần đầu tiên tàu sân bay Mỹ sẽ đến thăm Cam Ranh như một cử chỉ “tượng trưng” cho hợp tác quốc phòng, và một dấu hiệu (lần đầu tiên) Việt Nam hết rụt rè (nhưng vẫn chưa hết đu dây). Sau khi Philippines (dưới thời Duterte) xoay trục sang Trung Quốc thì Việt Nam bỗng nhiên trở thành đối tác chính của Mỹ, như một nước ở “tuyến đầu” để đối phó với bành trướng quân sự của Trung Quốc tại Biển Đông. Hy vọng tầm nhìn chiến lược của Hà Nội song trùng với tầm nhìn mới của Washington về “khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở”. Tuy người Việt cần học hỏi người Nhật về ngoại giao cá nhân để lấy lòng ông Trump (và các cố vấn chủ chốt), nhưng đừng ngộ nhận mà quên bài học xương máu trong quá khứ. Giữa ông Tập và ông Trump không ai đáng tin hơn ai (ngoài tin vào chính mình).

Mỹ lại xoay trục

Theo CSIS, có ba trụ cột để Mỹ xoay trục sang Châu Á. Trụ cột thứ nhất là về an ninh (như “sáng kiến an ninh hàng hải” để nâng cao năng lực). Trụ cột thứ hai là về kinh tế. Sau khi ông Trump quyết định rút khỏi TPP, trụ cột này đã mất, không có gì thay thế. Trụ cột thứ ba rộng lớn hơn, tập trung vào Đông Nam Á, bao gồm ASEAN và Thượng đỉnh Đông Á. Ông Trump không dự Thượng đỉnh Đông Á sẽ làm phương hại động lực ngoại giao tại đây. Michael Green cho rằng ông Trump đã từng lắng nghe ông Abe tại Mar-a-Lago. Hy vọng sau chuyến đi này, chính quyền Trump sẽ bắt đầu điều chỉnh chính sách Châu Á.
Gía trị của chuyến đi Châu Á lần này là giúp Tổng thống hiểu tại sao Châu Á lại quan trọng như vậy. Hy vọng đây là điều ông Trump đang nhận ra. Cách đây khoảng hai tuần, Ngoại trưởng Rex Tillerson đã đến CSIS nói chuyện. Ông đã dùng thuật ngữ “kinh tế chụp giật” (predator economics) để nói về cách người Trung Quốc đang triển khai các dự án hạ tầng rất lớn (cho “Một Vành đai, Một Con đường”) với những thỏa thuận tài chính làm phương hại các quy chuẩn quốc tế. Đã đến lúc Mỹ phải có chiến lược đối phó với Trung Quốc về kinh tế. Nếu ông Trump không quay lại với TPP thì phải có một chiến lược mới thay thế.
Theo Michael Green, trong chính quyền Mỹ có ba quan điểm khác nhau tranh luận về chính sách đối với Trung Quốc. Quan điểm thứ nhất về cơ bản ủng hộ thuyết “bẫy Thucydide” của Graham Allison (trong đó có Jared Kushner). Quan điểm thứ hai cho rằng Mỹ nên liên kết với các đồng minh và đối tác hàng hải khác như Nhật, Ấn Độ, Úc (trong đó có Rex Tillerson & McMaster). Quan điểm thứ ba cho rằng Mỹ nên chơi với Trung Quốc theo kiểu quan hệ nước lớn (G-2). Hiện nay, quan điểm thứ ba đã suy yếu, trong khi quan điểm thứ hai đang thắng thế, với cộng đồng chính sách đối ngoại ủng hộ tầm nhìn “Indo-Pacific”.
Có lẽ vì vậy mà ngoại trưởng Rex Tillerson đã đề cập đến “khu vực Indo-Pacific tự do và cởi mở” nhằm đối phó với trật tự mới do Trung Quốc thao túng (Sino-centric order). Mỹ cần ủng hộ Nhật khôi phục lại một liên minh khu vực không chính thức (informal regional grouping) gồm bốn nước dân chủ (Mỹ, Nhật, Ấn Độ, Úc). Đây là ý tưởng mà Shinzo Abe đã đề xướng từ năm 2007 (nhưng đã bị chết yểu). Một trong những lý do Shinzo Abe đã vận dụng tối đa ngoại giao cá nhân để lấy lòng Donald Trump (và tranh thủ “trục người lớn”) vì ông lo ngại Washington có thể đi đêm với Bắc Kinh vì động cơ “America first”. (US Allies Fear Trump Will Pull a Nixon in China, Andrew Browne, Wall Street Journal, November 7, 2017).

Việt Nam cần làm gì

Lúc này Việt Nam có hai việc quan trọng nhất phải làm ngay. Thứ nhất (về đối nội) Việt Nam phải đổi mới thể chế toàn diện (cả về kinh tế, chính trị và dân chủ hóa). Càng để lâu càng phải trả giá đắt hơn. Đừng chờ và theo đuôi Trung Quốc. Trước sau Trung Quốc cũng sẽ phải đổi mới. Nhưng để đến lúc đó ta mới đổi mới thì chắc quá muộn. Thứ hai (về đối ngoại) Việt Nam cần thúc đẩy và tham gia một liên minh chiến lược (ngoài ASEAN) gồm các đối tác chiến lược có chung lợi ích an ninh tập thể (về kinh tế, chính trị và quốc phòng). Để giữ độc lập và chủ quyền quốc gia, không một nước thành viên nào trong ASEAN (hay cả khối ASEAN) có đủ khả năng đương đầu với Trung Quốc một mình (nhất là tại Biển Đông).
Về cách thức, phải làm hai việc nói trên một cách cấp bách nhưng thận trọng. Nếu trì hoãn đổi mới, tiến hành “quá chậm và quá ít” (too little too late) sẽ thành vô nghĩa. Nhưng nếu vội vàng muốn đốt cháy giai đoạn và không theo quy luật khách quan, thì cũng thất bại. Chủ đề đổi mới thể chế toàn diện đã được bàn nhiều rồi và hiện nay đã có những đề cương đổi mới được soạn thảo công phu (như báo cáo “Việt Nam 2035”). Vì vậy lúc này không cần trao đổi vấn đề đó, mà cần tập trung bàn xem làm thế nào để có một liên minh chiến lược như vậy. Đây là một liên minh “trên thực tế” (de facto) để phòng vệ, chứ không nhằm chống ai.
Định hướng hợp tác chiến lược Việt-Mỹ được phản ánh trong Bản Ghi nhớ (MOU) về hợp tác quốc phòng song phương (2011) và Tuyên bố về Tầm nhìn chung cho Quan hệ Quốc phòng (2015). Tuy hầu hết quan hệ hợp tác quốc phòng giữa hai nước tập trung vào các lĩnh vực “phi truyền thống”, nhưng ngày càng có ý nghĩa chiến lược, đặc biệt là “Sáng kiến An ninh Hàng hải” (Maritime Security Initiative) giúp Việt Nam nâng cao năng lực hải quân. Cuối 5/2017, Mỹ đã chuyển giao cho Việt Nam chiến hạm Morgenthau (Coast Guard cutter, Hamilton class, đặt tên lại là CBS-8020) và 6 tàu tuần tra tốc độ cao. Đây là chiếc tàu tuần tra lớn nhất của Việt Nam hiện nay (trọng tải 3200 tấn). Ngoài ra, Nhật Bản cũng đã chuyển giao cho lực lượng cảnh sát biển Việt Nam 4 tàu tuần tra DN-2000 (trọng tải 2500 tấn).
Vì tam giác chiến lược Mỹ-Trung-Việt ngày càng bất ổn và nội bộ ASEAN ngày càng bị Trung Quốc phân hóa, Việt Nam cần đẩy mạnh quan hệ hợp tác chiến lược với các cường quốc ngoài ASEAN (như Mỹ, Nhật, Ấn, Úc) đang hình thành một tứ giác mới. Trong chuyến thăm Việt Nam (5/2016) ông Obama đã tuyên bố bỏ cấm vận bán vũ khí sát thương, mở ra cơ hội mới cho hợp tác chiến lược Mỹ-Việt. Trong chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (5/2017) và bộ trưởng quốc phòng Ngô Xuân Lịch (8/2017) hai bên đã có những thỏa thuận hợp tác chiến lược quan trọng, bao gồm việc tàu sân bay Mỹ sẽ đến thăm cảng quốc tế Cam Ranh (2018). Vì vậy, APEC Summit 2017 là một dịp tốt để ông Trump cam kết hợp tác chiến lược tại Biển Đông, làm tiền đề cho đối tác chiến lược “trên thực tế” (de facto).

Lời cuối

Liệu APEC 2017 sẽ qua đi như “cuộc tình một đêm”, như một gánh xiếc lớn vừa xong một tuần lưu diễn, hay sẽ được ghi nhớ như một bước ngoặt quan trọng tại Việt Nam? Liệu ông Trump sẽ được ghi nhớ như một con voi lớn vào cửa hàng đồ sứ (với khẩu hiệu “America First”), hay như một người bạn lớn đáng tin, góp phần làm cho đất nước này tốt đẹp hơn, và làm cho Biển Đông bớt nguy hiểm hơn cho ASEAN? Liệu môi trường Đà Nẵng (và miền Trung) có tốt hơn như một nơi đáng sống, để người Việt khỏi phải di cư, và để loài voọc Sơn Trà khỏi bị tuyệt chủng? Nếu những điều đó không diễn ra thì câu chuyện APEC cũng như câu chuyện “Indo-Pacicfic vision” của ông Trump cũng chỉ là một giai thoại hão huyền chóng quên.
10/11/2017
N.Q.D.
__________

Tham khảo

1. Press Briefing on President Trump’s Trip to Asia, CSIS, November 1, 2017.
2. Shinzo Abe’s Strategic Diamond, Rory Medcalf, Diplomat, January 15, 2013.
3. Trump Goes to China, Richard N. Haass, Project Syndicate, November 6, 2017.
4. The Week Donald Trump Lost South China Sea, Bill Hayton, Foreign Policy, July 31, 2017.
5. What China Wants From Trump, Mira Rapp-Hopper, Foreign Affairs, November 7, 2017.
6. Japan Knows How to Pet the Donald, Orville Schell, Foreign Policy, November 7, 2017.
7. US Allies Fear Trump Will Pull a Nixon in China, Andrew Browne, WSJ, November 7, 2017.
Tác giả gửi cho viet-studies ngày 10-11-17

BÀI HỌC APEC: PHẢI TỰ CỨU LẤY MÌNH TRƯỚC !

BÙI TÍN/VOA/ BVN 11-11-2017

clip_image002
Dọn dẹp phố cổ Hội An sau bão Damrey, 8 tháng 11.
Tuần lễ APEC đang được tiến hành ở Đà Nẵng - Hội An.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, báo chí và ban Tuyên giáo Đảng ở trong nước tỏ ra vui mừng, lạc quan về cuộc họp quốc tế hiếm có này.
Nào là cuộc họp này nâng cao vị trí, uy tín quốc tế của nước CHXH chủ nghĩa Việt Nam, chứng tỏ Việt Nam đang hội nhập sâu sắc với khu vực và thế giới, mở rộng cửa giao lưu với bạn bè khắp nơi, mở ra cơ hội mới cho tự do, phát triển, Việt Nam sẽ tăng cường đáng kể các mối quan hệ nhiều mặt và sẽ nhận được những làn sóng viện trợ và đầu tư lớn hơn trước của thế giới.
Xin chớ vội hý hửng rồi vỡ mộng.
Quả thật ít khi Việt Nam có đông khách quốc tế như lần này, lại là những nguyên thủ lớn nhất. Tổng thống Hoa Kỳ D.Trump, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nga V.Putin, Thủ tướng Nhật Bản S.Abe, Thủ tướng Canada J.Trudeau, bà Aung Sau Syu Ky lãnh đạo Myanmar, Thủ tướng Úc M.Turbill, Tổng thống Chilê M.Bachelet, Thủ tướng Malaysia N.Razak, Tổng thống Mehicô P.Nido, nữ Thủ tướng New Zealand J.Ardern (37 tuổi, là nhà lãnh đạo trẻ nhất cuộc họp này; trong khi ông D. Trump là người cao tuổi nhất -72 tuổi, chưa kể ông Trọng chưa đến cuộc họp còn cao tuổi hơn - 73 tuổi).
Dự họp còn có vài trăm nhà kinh doanh nổi tiếng của thế giới và Việt Nam, trong đó có một số bản tham luận về nhiều đề tài liên quan đến kinh doanh và phát triển.
Đã có những báo hiệu chẳng lành. Ngày 7/11 - ngày kỷ niệm tròn 1 thế kỷ của cách mạng tháng Mười Nga - Tổng thống Hoa Kỳ, Donald Trump, công bố ngày này là ngày “Tưởng niệm Nạn nhân của chủ nghĩa cộng sản trên toàn thế giới”, ngay vào lúc Tổng thống Hoa Kỳ đến gần nước cộng sản Bắc Triều Tiên và đặt chân lên đất Trung Quốc và Việt Nam, 2 quốc gia cộng sản. Một sự ngẫu nhiên không vui vẻ với nước đang mở hội đón APEC 2017.
Báo Hoa Kỳ, Pháp, Đức… nhân ngày này cũng đăng ảnh V/I. Lenin, với chú thích gọn “Đây là kẻ sáng lập ra chủ thuyết toàn trị”. Trung Quốc và Việt Nam là hai nước được cả thế giới nhận diện là đang một mực theo chế độ độc Đảng toàn trị, hai chính quyền cộng sản độc đoán lẻ loi còn sống sót trơ trọi sau khi Liên Xô và phe xã hội chủ nghĩa tan biến do bản chất phản dân chủ, phản nhân dân.
Tôi đã chăm chú nghe các tham luận của các nhà lãnh đạo kinh tế và doanh nhân Việt Nam tại cuộc họp thượng đỉnh doanh nghiệp mấy ngày qua ở Hội trường lớn Đà Nẵng APEC, do truyền hình VTC1 truyền đi, quả là mất thì giờ!
Nào là phải vực nông nghiệp dậy, coi là một trọng điểm của nền kinh tế, xây dựng những đơn vị sản xuất nông nghiệp quy mô lớn năng xuất cao, tạo ra hàng xuất khẩu có số lượng và chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh với khu vực và thế giới. Nói thì hay vậy. Nhưng với cái xiềng xích “đất đai ruộng đồng là thuộc quyền sở hữu toàn dân do Nhà nước (cộng sản) thay mặt quản lý”, biến đảng ủy các cấp thành chủ sở hữu trên thực tế, muốn thu hồi bao nhiêu lúc nào cũng được, với đền bù rẻ mạt, người nông dân vốn là chủ sở hữu bỗng trở thành bần cố nông làm công cho ông địa chủ lớn là đảng toàn trị, thì nông nghiệp làm sao mà khởi sắc nổi! Không một nhà kinh tế hay doanh nghiệp nào dám nói đến cái thảm cảnh của nông nghiệp, nông thôn và nông dân này. Chuyên gia nông nghiệp Võ Tòng Xuân gắn bó với vựa lúa đồng bằng sông Cửu Long đã có lần nói lên bế tắc do quan hệ sản xuất quái đản trên đây đã kìm hãm sức sản xuất nông nghiệp ra sao.
Đã có một số tham luận nêu lên vai trò của các nhà kinh doanh trẻ, có sức nghĩ, sức làm, sức trẻ sẽ làm cho nền kinh tế tư nhân khởi sắc mạnh mẽ như Bill Gates, như Jack Ma. Nhưng có ai nói đến cái xiềng xích trói chặt tay các doanh nghiệp tư nhân khi Đảng một mực giữ phương châm lấy “sở hữu quốc doanh làm chủ đạo”, nêu bật sự không bình đẳng trong kinh doanh, coi quốc doanh là con đẻ, tư nhân là con ghẻ, ưu tiên mọi thứ cho quốc doanh, từ các dự án to lớn, béo bở, đến ưu tiên tuyệt đối về cấp vốn không hạn chế từ Ngân hàng Nhà nước với tiền lãi thấp nhất, với cả sự dễ dãi về xét duyệt dự án, sự ưu đãi ghi trong luật cho các tập đoàn quốc doanh cá mập. Chính do đó mà các nhà kinh doanh tư nhân thân cô thế cô bị bóp chết, phá sản hàng loạt, kể cả các nhà kinh doanh có ý chí, kinh nghiệm, tiền vốn khá, trong khi các tập đoàn quốc doanh chỉ phá của, lỗ lã hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng do tham nhũng tràn lan, ở mọi cấp, gắn liền với các phe cánh quan chức cao nhất. Số ít nhà kinh doanh tư nhân thành đạt phần lớn là sân sau của các phe nhóm quyền cao chức trọng, cũng được coi như các doanh nhân quốc doanh trá hình được ưu đãi, được chia ít lợi lộc không sạch sẽ.
Nhiều đại biểu nói đến một nền kinh tế Việt Nam dựa vào trí thức, trí tuệ, sản xuất các sản phẩm kỹ thuật tinh vi, mũi nhọn, nền sản xuất theo kỹ thuật số, mua bán qua hệ thống internet nhanh nhậy, đón đầu nhảy vọt vào giữa thế kỷ XXI, đuổi kịp các nền kinh tế tiền tiến nhất… nhưng đây chỉ là giấc mơ hão huyền.
Vì điều kiện trước hết cho mơ ước đó là cuộc cải cách giáo dục sâu rộng từ mẫu giáo đến đại học và sau đại học, sớm dạy toán, lý, hóa, kỹ thuật số cao cấp từ bậc trung học, dạy kỹ năng tự tìm tòi, thực nghiệm và sáng tạo. Muốn vậy phải đơn giản hóa một số bộ môn phụ, bỏ hẳn các môn Mác Lênin, lịch sử Đảng trong chương trình và trong các kỳ thi rất có hại, phí thời gian, chỉ nuôi dưỡng tư duy cứng nhắc, giáo điều, triệt tiêu óc sáng tạo, năng động khởi nghiệp.
Nói tóm lại muốn phát triển kinh tế, mời gọi hợp tác đầu tư quy mô lớn, không có con đường nào khác là đổi mới chế độ cai trị, thực hiện mô hình dân chủ - pháp quyền, xây dựng nếp sống bình đẳng, trả lại cho nông dân và mọi người lao động quyền sở hữu cá nhân về đất đai, tải sản do họ vốn có và sáng tạo ra, cải cách tận gốc nền giáo dục quá lạc hậu, giáo điều, nhồi sọ…, xây dựng một xã hội tự do, bình đẳng, cởi mở, kết bạn thân với các quốc gia dân chủ trên cơ sở bình đẳng cùng có lợi.
Tuy các nguyên thủ chưa phát biểu, có thể dự đoán qua và sau cuộc họp, Trung Quốc vẫn được lãnh đạo Việt Nam tôn sùng; về kinh tế Trung Quốc vẫn sẽ khống chế, vẫn xuất siêu cực lớn, rất có hại cho Việt Nam. Hoa Kỳ sẽ hạn chế gắt gao thậm chí đánh thuế cao hơn hàng nhập từ Việt Nam như hàng may mặc, giày dép, nông phẩm, hạn chế xuất siêu từ Việt Nam, làm cho khó khăn về kinh tế tài chính tăng thêm gấp bội.
Có thể dự đoán, cuộc họp APEC sẽ qua, nước đăng cai sẽ chi phí tiếp khách, quà cáp, tặng rất phẩm lớn, hàng nghìn tỷ đồng nhưng thu về không đáng kể. Chỉ được một số lời khen xã giao, lời tự khoe mẽ bẽ bàng vì không thực chất. Chỉ thiệt cho người dân đang bị lũ lụt gây khốn khổ thêm, thiệt cho đất nước kinh tế đang khó khăn, tài chính đang kiệt quệ, thu không bù chi, nay lại phải chi rất lớn vào dịp cuối năm trong một không khí đất trời và tâm tư xã hội đều u ám, ảm đạm.
Câu châm ngôn “Hãy tự cứu mình trước, ông trời sẽ giúp sau” - Aide toi, le Ciel aidera. “Trời” đây là các nước quanh ta, là thế giới, lúc này có ý nghĩa rất sâu sắc vậy.
B.T.
Tác giả gửi BVN.

NƯỚC MỸ SẼ KHÔNG LÀM THAY- BÀI HỌC TỪ APEC

JB NGUYỄN HỮU VINH/ BVN 11-11-2017

Kể từ những ngày bắt đầu đón các nguyên thủ quốc gia đến tham dự APEC, dân Việt bàn tán nhiều về các vấn đề liên quan đến việc Tổng thống Mỹ đến Việt Nam với đầy đủ mọi góc cạnh của nó từ những điều nhỏ nhất là cách ăn mặc, phương tiện, hành động và lời nói như thế nào. Những điều đó vẫn luôn mới, lạ và hút khách với những độc giả Việt Nam như chiêm ngưỡng một nhân vật đến từ một hành tinh xa xôi nào đó.

Chuyện lạ hút khách?

Đơn giản chỉ vì nó xa lạ với người dân Việt Nam, vốn luôn luôn “vững bước theo con đường mà Bác và Đảng đã chọn” mà hình tượng là con lừa bị che mắt cả hai bên để chỉ nhìn thấy bó cỏ treo phía trước mà kéo xe. Còn cái bó cỏ xanh non - thiên đường XHCN - thì mãi không thấy. Thậm chí cho đến lúc TBT Nguyễn Phú Trọng tuyên bố thẳng thừng là cái bó cỏ “Thiên đường XHCN” còn là xa vời lắm, đến cuối thế kỷ vẫn chưa thấy đâu. Vậy nhưng bầy cừu nhiễm độc niềm tin vẫn cứ cắm cúi kéo xe phục vụ Đảng ngồi chễm chệ trên lưng.
Họ thấy lạ là phải.
Những tờ báo quốc doanh chăm chú vào chiếc chuyên cơ chở Tổng thống Mỹ ra sao, đoàn tùy tùng bao nhiêu người, họ được đảm bảo an ninh như thế nào, được chiêu đãi món gì… Tất cả được khai thác như để chứng minh một điều: Chuyện quan chức cộng sản Việt Nam ra đường thì còi hụ dẫn đường, công an, cảnh sát đông như ruồi, xe cộ chạy tán loạn từng đoàn dài là chuyện bình thường, chưa nhằm nhò gì với Tổng thống Mỹ. Hoặc quan chức đi chỗ nọ, chỗ kia chỉ chăm chăm việc ăn gì, uống gì và ngủ ở đâu… chứ nội dung làm gì đâu quan trọng như quan chức Việt Nam.
Tuy nhiên, đem điều đó ra so sánh thì chỉ là chuyện so vôi với phấn.
Những hình ảnh mà người dân chứng kiến ở các nguyên thủ quốc gia đến Việt Nam là một thủ tướng Canada trẻ trung, mạnh khỏe và hết sức bình dân, ngồi trà đá vỉa hè với người dân như thường mà không sợ bị ám sát, không sợ bẩn hoặc sợ bị đánh giá thấp đi như quan chức cộng sản Việt Nam.
Nhưng…
Có lẽ một trong những điều được người dân Việt Nam quan tâm chia sẻ nhiều nhất là bài phát biểu của Tổng thống Mỹ Donal Trumph tại Diễn đàn APEC đang diễn ra tại Đà Nẵng.
Người ta chú ý không chỉ ở phong thái đĩnh đạc phát biểu hết sức tự nhiên một bài dài dằng dặc vậy mà không phải chúi mũi gằm mặt vào tờ giấy nhàu nát đút túi như giấy lau nồi của các lãnh đạo Việt Nam khi gặp các lãnh đạo nước ngoài.
Người ta cũng chú ý không chỉ ở lượng người thả những biểu tượng yêu thích rợp cả màn hình khi được live stream trực tiếp qua mạng xã hội ngược hẳn với những hình ảnh cảm xúc giận dữ, chế nhạo khi Tập Cận Bình phát biểu.
Điều mà người ta chú ý là những nội dung mà Tổng thống Mỹ Donal Trumph đã nói. Qua bài phát biểu chúng ta thấy gì?
Đó là sự phát biểu hết sức thẳng thắn về tình hình thế giới, tình hình nước Mỹ với những con số, hiện tượng đáng tự hào.
Đó là việc phát biểu ca ngợi những thành công của Singapore với những bước tiến kỳ diệu từ chỗ thu nhập đầu người chỉ 500 đô la nay đã trở thành một trong những nước văn minh, hiện đại công dân có thu nhập cao nhất thế giới.
Không chỉ có thế, Tổng thống Trumph còn không quên khen câu này: “Sự biến chuyển này đã thành hiện thực nhờ tầm nhìn của Chính phủ Lý Quang Diệu, một chính phủ được quản lý trung thực và tuân theo pháp luật”. Không rõ các nhà lãnh đạo Việt Nam ngồi dưới nghe câu này có biết xấu hổ mà giật mình?

Những bài học lịch sử cần nhắc lại

Điều mà nhiều người nhận thấy trong các chuyến gặp gỡ quan chức Cộng sản Việt Nam, các đời Tổng thống Bill Clinton và Barack Obama, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden lẩy Kiều luôn dùng để nhắc nhở, nói chuyện là các đề tài về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Báo chí Việt Nam không hoặc giả vờ không hiểu những ẩn ý của họ, ngược lại họ chỉ ôm mối “tự sướng” rằng thì là Truyện Kiều là nhất, là đi khắp thế giới…
Nhưng điều hài hước là các quan chức Việt Nam dù luôn tự hào là trí tuệ của Đảng vẫn á khẩu khi được nghe các câu Kiều từ miệng nguyên thủ ngoại quốc, kể cả Nguyễn Phú Trọng vốn tốt nghiệp khoa Ngữ Văn Đại học Tổng hợp Hà Nội.
Nhưng, lần này, Tổng thống Donal Trumph với tính cách ngang tàng, thẳng thắn đã không thèm “đàn gảy tai trâu” chi cho mệt ông thẳng ruột ngựa nhắc cho lãnh đạo Việt Nam rằng:
“Ở Mỹ - cũng giống như mọi quốc gia đã chiến thắng và bảo vệ chủ quyền của mình, chúng tôi hiểu rằng không có gì quý giá như quyền lợi đương nhiên của công dân, sự độc lập quý giá và sự tự do.
Lý tưởng đó đã dẫn dắt chúng tôi trong lịch sử nước Mỹ. Lý tưởng đó đã thôi thúc chúng tôi hy sinh và đổi mới. Và đó là lý do tại sao ngày nay, hàng trăm năm sau chiến thắng của chúng tôi trong Cách mạng Mỹ, chúng ta vẫn nhớ đến lời của lời nhà lập quốc và là Tổng thống thứ hai của nước Mỹ John Adams. Trước khi từ giã cõi đời, người yêu nước vĩ đại này được yêu cầu đưa ra suy nghĩ trong dịp kỷ niệm 50 năm tự do của Mỹ. Câu trả lời của ông là “độc lập vĩnh viễn”.
Và ông nhắc lại cho nhớ về lịch sử Việt Nam:
“Đó là tinh thần cháy bỏng trong lòng người yêu nước và mọi quốc gia. Nước chủ nhà Việt Nam không chỉ có tinh thần đó trong 200 năm mà là trong gần 2000 năm. Vào khoảng năm 40, Hai Bà Trưng đã đánh thức tinh thần của người dân vùng đất này. Đó là lần đầu tiên người dân Việt Nam đứng lên đấu tranh cho sự độc lập và niềm tự hào của các bạn.
Vì vậy, vì gia đình, vì đất nước, tự do, lịch sử và vì Chúa, hãy bảo vệ tổ quốc của các bạn, hiện giờ và mãi mãi về sau”.
Tôi không có điều kiện để chứng kiến xem các gương mặt lãnh đạo Việt Nam khi nghe những lời này sẽ đỏ lên, hay tái đi? Hay làn da vẫn cứ bì bì như da trâu?
Nhưng, tôi nghĩ rằng nếu là người có lòng tự trọng, tự tôn dân tộc thì có lẽ chính họ sẽ chui xuống đất sau những lời đó.
Bởi không ngượng làm sao được, khi mà cả cái Đảng Cộng sản từ TBT cho đến Bộ trưởng Quốc phòng đều cúi rạp mình trước các thế lực phương Bắc, mặc cho Tổ quốc bị xâm lăng, mặc cho đất nước bị chiếm đóng, mặc cho dân mình bị sát hại ngay trên lãnh thổ, lãnh hải của mình.
Mà cũng có thể là không, bởi cha ông có nói rằng “cùi không sợ lở”. Nếu họ biết ngượng, thì chính họ đã không ra mặt đàn áp, bắt bớ những người dân vô tội vốn giàu lòng yêu nước. Mà chính lòng yêu nước của họ đã có thời bị lạm dụng và khai thác triệt để cho cuộc chiến tương tàn Nam - Bắc.
Mà cũng rất có thể chưa chắc các lãnh đạo Việt Nam đã biết đến lịch sử dân tộc, đất nước mình. Hầu như họ chỉ biết lịch sử Đảng là chính.
Lời phát biểu của Tổng thống Mỹ Donal Trumph trên lãnh thổ Việt Nam, trước mặt quan chức, người dân Việt Nam về việc phải yêu Tổ quốc, đất nước của mình như một cú giáng thẳng thắn vào thói nô lệ và coi nhẹ sự độc lập, quyền lợi của Tổ Quốc mình trước ngoại bang mà đảng đang theo đuổi và thể hiện bấy lâu nay.
Không rõ đám an ninh và dư luận viên của Đảng có còn gào lên là “âm mưu của Đế quốc Mỹ xâm lược” nữa hay không?

Nước Mỹ sẽ không làm thay

Cũng những ngày APEC sắp họp, nhiều người hy vọng rằng trong cuộc họp này, những vấn đề về nhân quyền, về sự có mặt của các nguyên thủ quốc gia ở các nước tiến bộ đến Việt Nam sẽ lên tiếng bảo vệ quyền con người ở Việt Nam. Thậm chí, còn có người hy vọng rằng phu nhân Tổng thống Mỹ sẽ can thiệp cho trường hợp nọ, trường hợp kia như họ mong muốn.
Điều này cũng tương tự như những tư tưởng vẫn thường có trong dân chúng rằng Mỹ sẽ làm tất cả cho trật tự thế giới, ngăn chặn việc xâm lấn của Trung Cộng với các nước láng giềng…
Và họ cứ ngồi chờ đợi để rồi thất vọng.
Thế rồi, ngay tại Đà Nẵng, Tổng thống Mỹ đã tuyên bố như sau: “Từ hôm nay trở đi, chúng ta sẽ cạnh tranh một cách công bằng và bình đẳng. Chúng tôi sẽ không để nước Mỹ bị lợi dụng thêm nữa. Tôi sẽ luôn đặt nước Mỹ lên hàng đầu, như cách mà tôi mong muốn tất cả các bạn trong hội trường này đưa tổ quốc mình lên trên hết…”
Và: “Thay vào đó, chúng tôi sẽ thương thảo trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi. Chúng tôi sẽ tôn trọng độc lập và chủ quyền của các bạn. Chúng tôi muốn các bạn mạnh mẽ, thịnh vượng và tự tin, giữ vững bản sắc lịch sử và vươn tới tương lai”.
Có vẻ như nghe những lời này, Tổng thống Mỹ đang nói về kinh tế, thương mại. Tuy nhiên, cần hiểu rằng, quan điểm này không chỉ riêng vấn đề thương mại hoặc kinh tế của Mỹ mà cả các lĩnh vực chính trị, xã hội khác cũng tương tự.
Tất cả đặt lợi ích quốc gia của Mỹ lên hàng đầu, đơn giản vậy thôi.

Tư duy trông chờ và ỉ lại

Trong cuộc sống xã hội Việt Nam, ngày càng chứng minh một điều không thể chối cãi: Đảng Cộng sản đang là lực cản lớn nhất, nguy cơ lớn nhất cho dân tộc, cho đất nước trong tất cả mọi lĩnh vực đời sống từ kinh tế, xã hội, đạo đức cho đến việc bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ…
Trước đây, nhiều người bị hệ thống tuyên truyền làm cho ngộ độc nặng nề đến mức khiếp sợ và không dám mở miệng ngay cả khi chính mình là nạn nhân trực tiếp. Thế rồi thời đại công nghệ thông tin phát triển đến mức mọi ngõ ngách cuộc sống được phơi bày đầy đủ trước mắt họ và họ đã hiểu ra.
Thế nhưng, trong họ vẫn cứ có tư duy ỉ lại, trông chờ vào những người khác đấu tranh thay họ để rồi “đến một lúc nào đó” tự Đảng CS sụp đổ hoặc những sự đấu tranh của người khác thành công, họ sẽ được hưởng thành quả của một xã hội mới với trật tự mới. Còn hiện tại, họ chỉ chăm lo nịnh hót, chạy chọt, dựa dẫm vào thế lực tham nhũng, chức quyền để kiếm thật nhiều tiền nhằm vinh thân, phì gia.
Họ say mê với những nhà cửa, xe cộ và mọi thứ thỏa mãn cuộc sống hiện tại cho họ và gia đình mình, còn những sự việc xã hội khác, họ khoán cho tất cả những người dấn thân đấu tranh.
Để kết thúc bài viết này, xin kể một câu chuyện có thật như sau:
Sau phiên tòa xử án Anh Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh ngày 22/9/2017 một người bạn gặp tôi hỏi:
- Sao hôm trước ông không đi phiên tòa xử Ba Sàm?
- Tôi có đi chứ, nhưng vừa đến nơi chúng nó bắt tôi nhốt vào đồn Yên Hòa cả ngày không ra được.
- Hèn gì, bọn tôi ngồi cafe cứ bảo nhau những vụ này thì nhất định ông phải đi nhưng sao không thấy.
Thấy buồn cười, tôi hỏi lại:
- Vậy hôm đó ông đứng ở đâu?
- À, tôi không đi, tôi bận nhiều thứ làm ăn nên sao đi được.
- Ông không đi được sao tôi lại nhất định phải đi?
- Thì những người đấu tranh là phải có mặt những vụ như thế chứ, vừa để động viên tinh thần cho người bị xét xử vô luật pháp, vừa biểu thị tinh thần đấu tranh bất khuất chứ. Còn như tôi mà ra đó nó đập chết ngay. Cộng sản này nó khốn nạn và tàn bạo lắm ông ạ, không sụp đổ thì dân còn chết, còn làm nô lệ ông ạ, các ông cần cố gắng hơn nữa.
- Ông ra nó đập chết, vậy tôi thì nó đập không chết à? Tôi có phải làm bằng cao su đâu. Mà tại sao không phải tất cả mọi người cùng cố gắng mà chỉ bọn tôi hay bọn ông? Đây là trách nhiệm của 90 triệu thằng dân chứ đâu cho bọn nào đâu ông?
- Trách nhiệm thì chung. Nhưng các ông là những người đấu tranh thì phải thế.
- Vậy có ai khoán việc hay trả tiền cho những người đấu tranh phải thế để những người khác cứ ngồi theo dõi không? Ông có thuê họ đi đấu tranh phần của ông không?
- À, tôi còn bận kiếm tiền nuôi vợ con, gia đình mà ông…
Câu chuyện khá dài, chỉ kết thúc ở đây để hiểu rằng cái tư duy chỉ ngồi nhìn, nghe rồi yêu sách, trông chờ vẫn còn đang phổ biến tại Việt Nam.
Đó cũng chính là tư duy nô lệ, phụ thuộc và thụ động.
Và đã đến lúc, mọi người cần phải hiểu ra rằng làm trong sạch xã hội Việt Nam để đất nước tồn tại và phát triển là trách nhiệm của mọi công dân phải tự gắng sức mình nếu không muốn làm nô lệ.
Không thể trông chờ vào bất cứ một ai ra tay cứu giúp dân tộc, đất nước mình, kể cả Tổng thống Mỹ.
Ngày 11-11-2017
Kỷ niệm 6 năm ngày bị bắt vào Sở Công an Hà Nội, 6 Quang Trung, Hà Đông
N.H.V.
Tác giả gửi BVN.
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)