ĐIỂM BÁO MẠNG
- Quốc tế: Không, Phần Lan không phải là “thiên đường của tư bản”
- Trong nước: Chính sách quốc phòng Việt Nam mang tính chất hòa bình, tự vệ (GD 21/12/2019)-NXP-Trụ sở Tiếp công dân Trung ương lập báo cáo đề xuất với Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ thành lập đoàn thanh tra để thanh tra toàn diện dự án vườn rau Lộc Hưng (BVN 21/12/2019)-Đề nghị tử hình ông Nguyễn Bắc Son (GD 20/12/2019)- Thủ tướng chỉ thị các cơ quan không dùng ngân sách chúc Tết, tặng quà lãnh đạo (GD 20/12/2019)-Dân số Việt Nam đã hơn 96 triệu người (GD 20/12/2019)-Số người cao tuổi không nơi nương tựa, rối loạn tâm thần đang gia tăng (GD 20/12/2019)-Phụ nữ ở TP.HCM lười đẻ con nhất nước (VNN 19-12-19)-Lười học, ngại học lý luận chính trị - căn bệnh nguy hiểm (QĐND 19-12-19)-Phó Chủ nhiệm UBKT không có bằng THPT: "Tôi học giỏi' (ĐV 19-12-19)-Trào lưu xây chùa, sư thầy biến chất: Vì đâu? (ĐV 19-12-19)-Luật sư nêu đích danh kẻ có dấu hiệu phạm tội trong vụ án Hồ Duy Hải! (BVN 21/12/2019)-Vụ án Hồ Duy Hải: Những dấu hiệu phạm tội của Nguyễn Văn Nghị (BVN 18/12/2019)-Ông Nguyễn Đức Kiên: ‘Công việc tại tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng sẽ rất nặng’ (N Đưa Tin 17-12-19)-
- Kinh tế: Thủ tướng ban hành quy chế phối hợp quản lý nhập khẩu phế liệu (GD 21/12/2019)-Mức giá tối đa với đất ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là 162 triệu đồng/m2 (GD 21/12/2019)-Doanh nghiệp tư nhân góp ý về kinh tế thị trường (KTSG 20/12/2019)- Diễn đàn DNTN-Rửa 31 tuyến đường chính có giúp giảm ô nhiễm không khí? (KTSG 20/12/2019)-TPHCM khởi công nhà máy xử lý rác nguy hại công suất 500 tấn/ngày (KTSG 20/12/2019)-Startup Việt xoay xở tìm lối vào thị trường châu Âu (KTSG 20/12/2019)-Apple, Amazon và Google "bắt tay" giành thị trường thiết bị nhà thông minh (KTSG 20/12/2019)-Vinamilk hoàn tất việc nâng tỷ lệ sở hữu tại sữa Mộc Châu lên 75% (KTSG 20/12/2019)-Bạc Liêu thổi hồn vào sản phẩm du lịch (KTSG 20/12/2019)-Tiếp tục nâng cấp Cổng dịch vụ công bảo đảm kết nối, tích hợp (GD 20/12/2019)-Nghiên cứu nội dung phản ánh của báo chí về hạ tầng hàng không (GD 20/12/2019)-Cao điểm chống buôn lậu, hàng giả dịp Tết nguyên đán Canh Tý (GD 20/12/2019)-Moody’s hạ triển vọng tín nhiệm của Việt Nam (BVN 20/12/2019)-Giáng sinh buồn của Boeing (KTSG 2012/2019)-
- Giáo dục: Làm không nổi một bộ sách giáo khoa, Bộ Giáo dục đang buông bỏ trách nhiệm! (GD 21/12/2019)-Ai gây khổ cực cho thầy trò cả nước suốt chục năm qua? (GD 21/12/2019)-Tọa đàm giới thiệu sách GK 'Cánh diều'-Giáo viên với vốn từ ngữ Hán Việt (GD 21/12/2019)- đề tài cần!-Thu nhập tăng thêm cho giáo viên, không để nơi ít nơi nhiều (GD 21/12/2019)-Đây là thuốc chữa dạy thêm trái quy định (GD 21/12/2019)-Huyện Hướng Hóa sẽ làm rõ việc Hiệu trưởng vay tiền giáo viên trậm trả (GD 21/12/2019)- chậm trả?-Mặt trái khi kiểm tra chung đề của Phòng, đề của Sở (GD 21/12/2019)-Giáo viên trường Nguyễn Văn Quyên vẫn phải trực Tết không được trả lương (GD 21/12/2019)-Xây dựng giáo dục thông minh là nhiệm vụ quan trọng của Thành phố Hồ Chí Minh (GD 21/12/2019)-Đề thi của Phòng, Sở tạo ra nhiều bất công giữa các trường (GD 21/12/2019)-Hàng ngàn sinh viên bỏ học, vì đâu nên nỗi? (GD 20/12/2019)- Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng: Tôi có người thầy, suốt 3 năm đại học chỉ hỏi, không dạy! (GD 20/12/2019)-Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng bàn về người thầy trong thời đại mới (1) (GD 19/12/2019)-Tư duy sáng tạo và tư duy phản biện (TVN 20/12/2019)-Tô Thị Diễm Quyên-
- Phản biện: Làm không nổi một bộ sách giáo khoa, Bộ Giáo dục đang buông bỏ trách nhiệm! (GD 21/12/2019)-Thanh Sơn-Miệng nhà quan có… lưỡi! (GD 21/12/2019)-Xuân Dương-Cho một người vừa chết, cho một người mỏi mòn (BVN 20/12/2019)-Tuấn Khanh-Tẩy chay nhiệt điện than và bài toán nan giải (TVN 18/12/2019)-Lương Bằng-Giáo viên Hà Nội “ngậm cay, nuốt đắng”, Công đoàn Giáo dục ở đâu? (GD 18/12/2019)-Xuân Dương-Giấc mơ Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại phát triển? (BVN 18/12/2019)-Trần Thị Sánh-Tiếng Việt và chữ Việt với vận mệnh Dân tộc (BVN 17/12/2019)-Hà Sĩ Phu- Thuốc Hối hận (GD 16/12/2019)-Xuân Dương-Triển vọng đối tác chiến lược Việt-Mỹ (BVN 16/12/2019)-Nguyễn Quang Dy-Công Đoàn trong Luật Lao Động mới có thật sự độc lập? (BVN 16/12/2019)-Ca Dao-Thân phụ Tiến sĩ Phạm Chí Dũng mong muốn vận động để con trai cụ được trả tự do (BVN 16/12/2019)- Nguyễn Tường Thụy-Tiếng kêu cứu của Lê Anh Hùng từ Trại tâm thần – “trại tù trá hình” (BVN 16/12/2019)-Ngô Thị Hồng Lâm-
- Thư giãn: Lùng dừa trăm tuổi 10 năm, vợ chồng lão nông cất nhà độc nhất miền Tây (VNN 21/12/2019)-Ngắm “bán tải 3 bánh” Honda AirBlade của dân chơi Bình Định (VNN 21/12/2019)- Tăng ít nhất 10 năm tuổi thọ nếu bạn duy trì 8 hành động đơn giản (VNN 19/12/2019)-
BÀN VỀ NGƯỜI THẦY TRONG THỜI ĐẠI MỚI
VŨ NGỌC HOÀNG/ GDVN 20-12-2019
(Tấn Tài lược ghi)
Từ xưa tới nay công việc khai hóa văn minh cho dân tộc và xây dựng nhân cách cho bao lớp người luôn là công việc vĩ đại nhất, gắn với vai trò vô cùng quan trọng của người thầy.
Máy tính không thể thay thế người thầy (*)
Những năm gần đây, với sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ thông tin, đã xuất hiện ý kiến cho rằng, vai trò của người thầy sẽ không còn quan trọng như trước nữa do công nghệ thông tin sẽ thay thế dần.
 |
| Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng bàn về người thầy trong thời đại ngày nay. Ảnh: Thùy Linh |
Ý kiến đó cũng có lý do, vì công nghệ thông tin sẽ làm chức năng truyền thụ kiến thức là công việc chủ yếu của người thầy trước đây.
Nhưng về cơ bản thì ý kiến trên không đúng. Vai trò của người thầy chẳng những không giảm đi mà ngược lại còn tăng lên vì giáo dục truyền thụ kiến thức sẽ chuyển sang giáo dục phát triển năng lực.
Mà phát triển năng lực thì quan trọng và khó hơn nhiều so với truyền thụ kiến thức. Và ngay cả công nghệ thông tin thì cũng vận hành theo những chương trình và nội dung do người thầy lập ra.
Ai cũng đã từng có những người thầy. Nhưng khái quát lại xem người thầy nên như thế nào thì không phải không có nhiều ý kiến khác nhau.
Người thầy ở bất cứ thời đại nào thì cũng đều có một số điểm giống nhau về cơ bản vì họ đều là người thầy, làm cái nghề đặc trưng là trồng người.
Đồng thời, trong mỗi thời đại, ở mỗi quốc gia, người thầy có những đặc điểm riêng không như các thời đại và quốc gia khác.
Những điểm chung nhất của người thầy ở mọi thời đại là gì? Trước tiên, họ phải là tấm gương về nhân cách, trung thực, nhân ái, tận tâm, có bản lĩnh bảo vệ chính kiến và chân lý, bên vực lẽ phải cho đời, không vướng bận tiền tài và danh vị.
Cũng chính vì lẽ ấy mà nhiều người ở các thế hệ khác nhau đã gọi Chu Văn An là người thầy của các thời đại, là thầy của những người thầy.
Kiến thức của người thầy đương nhiên là hết sức quan trọng nhưng rồi cũng có giới hạn và sẽ được bổ sung, thay thế bằng những kiến thức khác mới hơn, còn các giá trị về nhân cách mới là thứ bền lâu mãi.
Kiến thức của thầy để trang bị cho học trò, còn nhân cách của thầy thì tác dụng trực tiếp và mạnh mẽ vào sự nghiệp “trồng người”, truyền cảm các giá trị nhân văn sang nhân cách của học trò.
Chúng ta thường nhìn thấy không ít những người thầy tâm huyết với công việc dạy người, muốn góp phần nhiều nhất có thể cho việc hình thành và phát triển nhân cách (kiến thức, năng lực và phẩm chất) của người học, luôn mong muốn học sinh trưởng thành.
Những người thầy lớn có ước muốn học trò sẽ vượt mình và vượt sách. Nói chung người thầy nào cũng cố gắng rèn luyện phẩm chất, nâng cao kiến thức và năng lực giảng dạy, giữ hình ảnh người thầy trong lòng học sinh.
Trong quan hệ với học trò, người thầy thường và cần đứng ở vị trí cao thượng, trong sáng, vị tha, khoan dung, và nghiêm khắc, tìm thấy niềm vui thật sự mỗi khi nhận thấy học trò tiến bộ.
Đó là một số đặc điểm chung nhất của người thầy. Và đương nhiên là chưa đủ và không phải ai cũng được như thế.
Người thầy nay và xưa có gì khác nhau?
Còn những đặc điểm khác nhau giữa người thầy ngày nay và các thời đại trước? Trước tiên, cần trao đổi về một số đặc điểm của thời đại ngày nay vì chính nó là lý do, nguyên nhân và cơ sở làm cho người thầy phải khác trước.
Rồi trên cơ sở khoa học, thực tiễn đó, ta thử phác họa đặc điểm người thầy ngày nay.
Trong thời đại của kỷ nguyên thông tin, thế giới thay đổi rất nhanh, các thành tựu khoa học công nghệ và kiến thức do loài người tích góp lại đã nhiều vô kể và nâng cao chất lượng, thông tin nhiều chiều, cách tiếp cận đa dạng và đa phương thức.
Người thầy nếu tiếp tục làm nhiệm vụ truyền thụ kiến thức như trước kia thì sẽ không còn phù hợp vì không biết sẽ cập nhật thế nào cho hết và truyền thụ bao nhiêu cho đủ, để làm gì và cất giữ ở đâu trong đầu óc của học trò.
Công nghệ thông tin sẽ thay thế căn bản chức năng truyền thụ kiến thức của người thầy.
Và khi ấy người thầy sẽ có nhiều thì giờ hơn để chủ yếu là hướng dẫn cho học sinh cách học, phương pháp tiếp cận, tự tìm kiếm kiến thức, cách phân tích và tổng hợp.
Giới thiệu giá trị cốt lõi nhất để làm ngọn hải đăng cho học sinh trong quá trình tự học, tự tìm kiến thức trong đại dương mênh mông của tri thức nhân loại.
Nếu như trước đây người thầy là người truyền thụ kiến thức cho học sinh, thì nay là người giúp cho học sinh cách học để phát triển năng lực tự mình.
Học sinh phải trở thành chính họ, với năng lực và nhận thức cao hơn. Chứ học sinh không phải là kết quả do ai nặn ra theo ý muốn chủ quan áp đặt của người “tạo mẫu”.
Và theo đó, người thầy là bạn đồng hành với học sinh trong quá trình đi tìm chân lý, chứ không phải là người nắm độc quyền chân lý và áp đặt cho học sinh, bắt phải thừa nhận và yêu cầu học sinh phải thuộc lòng, không được khác thầy, khác sách.
Người thầy cần giúp cho học sinh biết tự học, chuyển quá trình đào tạo sang tự đào tạo, có tư duy độc lập và bản lĩnh để bảo vệ các chân lý khoa học và chính kiến của mình;
Có thể khác thầy, khác sách, biết cách vượt thầy và vượt sách, chứ người thầy không phải là hình mẫu, thước đo và giới hạn để học sinh phải giống thầy, phấn đấu để gần bằng thầy.
Nếu vậy thì thế hệ sau sẽ không bằng thế hệ trước và cứ thế mà đứng đó hoặc thụt lùi.
Theo đó, người thầy phải có nhiều hiểu biết về khoa học giáo dục hiện đại, tâm lý học, là nhà giáo dục, nhà văn hóa và người nghệ sĩ.
Tôi có người thầy, suốt 3 năm đại học chỉ hỏi, không dạy!
Ngày tôi còn nhỏ, có lần hỏi một ông bác lớn tuổi nhờ ông chỉ đường giúp để đi đến một địa danh cần đến.
Ông bác không bảo phải rẽ trái, rẽ phải, hay đi thẳng, mà chỉ nói là tôi đang ở phía đông-nam, nơi cần đến là phía tây-bắc, còn đường đi cụ thể thì nằm ở phía dưới mũi (tức là miệng - vừa đi vừa hỏi đường). Đó là cách dạy về phương pháp.
 |
| Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng - Phó chủ tịch Hiệp hội các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam chia sẻ quan điểm về người thầy thời đại ngày nay. Ảnh: TT |
Một ông thầy nữa, suốt 3 năm cuối của đại học, trong các buổi hướng dẫn khoa học, ông không hề giảng cho chúng tôi bất kỳ kiến thức gì, mà chỉ đặt câu hỏi.
Ông hỏi để chúng tôi tự tìm câu trả lời và chẳng thấy ông nhận xét gì hay phản biện trực tiếp vào nội dung trả lời ấy mà ông lại tiếp tục hỏi.
Cứ thế, hỏi và hỏi… Nhưng đến cuối khóa học thì học trò nào cũng cảm thấy trưởng thành nhiều, tự tin hơn nhiều, kiến thức và phương pháp đều tốt hơn rất đáng kể. Thế là ông đã thành công!
Biết hỏi là biết học. Biết hỏi cũng là biết dạy. Hỏi những câu hỏi gì là cả một ý tưởng, một dự định, một tư duy và phương pháp tiếp cận.
Một ông thầy khác, khi viết cách giải bài toán lên bảng và bảo học trò chép lại đem về xem làm mẫu.
Một học sinh đứng lên thưa thầy cách giải ấy không phải tối ưu. Thầy hỏi, vậy theo em thì còn cách nào, em có thể viết lên bảng đi?
Học sinh ấy đứng dậy, bước lên bục và trình bày cách giải của mình. Người thầy giáo xuống ngồi phía dưới nhìn lên xem học trò giải toán.
Cuối bài ông xúc động khen người học trò giỏi sáng tạo và bảo cả lớp chép bài của bạn ấy về nghiên cứu (thay cho bài mẫu trước đó của ông).
Nhiều năm sau, số học sinh trong lớp ấy vẫn thường kể lại cho mọi người về việc đó với một sự trân trọng và tự hào về người thầy lớn của mình.
Cách đây đã lâu, khoảng 40 năm trước, một cán bộ văn hóa của Việt Nam đến chơi nhà một ông cán bộ văn hóa của Liên-xô (cũ).
Ông cán bộ Việt Nam ấy chứng kiến một chuyện rằng, cô con gái 16 tuổi của ông người Nga đó xin phép bố để đi chơi với bạn trai là người yêu và nói rằng đêm ấy cô sẽ ngủ lại bên chổ bạn trai, sáng mai mới về.
Ông bố đồng ý và chúc con đi chơi vui vẻ. Khi cô con gái đi rồi, ông cán bộ Việt Nam thắc mắc là tại sao ông người Nga đó lại đồng ý cho con đi chơi một cách dễ dàng vậy.
Ông bạn người Nga giải thích rằng, nếu ông cấm, không cho con gái đi chơi như vậy, thì từ ngày mai con ông sẽ nói dối, mà nói dối và vấn đề nhân cách, quan trọng hơn nhiều so với sinh hoạt, mặc dù chuyện sinh hoạt cũng cần uốn nắn.
Bạn tôi ở Đà Nẵng có đứa con gái 5 tuổi. Một hôm vào buổi chiều hai vợ chồng đưa cháu đi chơi ngoài phố chổ đông người có trò chơi cho trẻ em.
Tối hôm ấy về nhà cháu bé không ngủ được, cứ nằm khóc hoài. Bố mẹ đều không biết lý do vì sao. Hỏi mãi cháu mới chịu nói là tại lúc chiều có một bạn nhỏ bằng tuổi cháu đi xin tiền nhưng không thấy bố mẹ cho.
Cháu bé nhớ lại và thương bạn mà khóc. Lúc đó đã nửa đêm rồi. Anh chị ấy bàn nhau rồi lấy xe máy chở cháu ra chỗ chơi khi chiều để tìm cháu bé kia.
Tất nhiên là không thể gặp được. Anh chị ấy biết chắc chắn sẽ không gặp được cháu bé ăn xin kia nhưng vẫn chở con đi tìm.
Không gặp, anh chị ấy giải thích cho con là khi chiều sơ ý quá, xin lỗi con, từ ngày mai trở đi sẽ chú ý, khi nào gặp bạn ấy thì tặng quà cho bạn. Trở về nhà cháu không khóc nữa và ngủ đến sáng.
Anh bạn tôi giải thích, trong tâm hồn trẻ thơ có biểu hiện của tình nhân ái, đó là giá trị nhân văn, rất quý, cần được nuôi dưỡng thường xuyên chứ không nên để tắt đi... Tôi nghĩ anh bạn ấy quả là một nhà văn hóa, giáo dục.
Trong thực tế đời sống còn rất nhiều chuyện cụ thể kiểu như vậy, nói lên công việc và nhân cách cần có của nghề làm thầy.
Năng lực của từng cá nhân là rất quan trọng, nếu không có nó thì không thể có năng lực của một tập thể, một cộng đồng.
Không phải cứ có “tam ngu (thì) thành hiền” đâu. Nhưng mặt khác lại phải thấy rằng, bản chất và quy luật của thế giới ngày nay là “kết nối”.
Năng lực của một cộng đồng có thể là cấp số nhân, chứ không phải chỉ là phép cộng năng lực hiện thực của những cá nhân.
Biết cách tổ chức tốt thì sẽ (và mới) có sức mạnh đó. Vì vậy, người thầy ngày nay phải giúp và tổ chức cho học sinh biết cách làm việc nhóm, để từ đó mà chuẩn bị năng lực tổ chức công việc một cách hiệu quả cho học sinh.
Như đoạn đầu đã nói, dù không thể thay thế vai trò của người thầy, nhưng công nghệ thông tin thật quan trọng, đến mức nó sẽ làm thay đổi căn bản phương thức hoạt động của con người, kể cả hoạt động giáo dục.
Đồng thời, với quá trình ấy là những yêu cầu kết nối thông tin giữa các cộng đồng và trên toàn cầu.
Vì lẽ đó mà người thầy cần biết nhiều càng tốt về ngoại ngữ và công nghệ thông tin để có điều kiện giúp cho học sinh trong quá trình học tập.
Ken Robinson đã từng nhận định trong phần trình bày TED Talk tuyệt vời của ông và đã gây chấn động hệ thống giáo dục toàn cầu đó là "Trường học đã giết chết sự sáng tạo". Cả bộ máy giáo dục to lớn toàn cầu đã vận hành theo kiểu như thế và đã ăn sâu vào gốc rễ đến mức rất khó thay đổi.
Phần Lan là một quốc gia đã cởi trói cho giáo dục để phát triển việc học tập được diễn ra một cách chủ động và tự nhiên nhất. Tuy nhiên cũng có nhiều nhận định rằng, cách họ khai thác não bộ trẻ em vừa có lợi vừa bất lợi: sẽ khó có những đỉnh cao về kiến thức hàn lâm được hình thành, tính chuyên nghiệp giảm đi và vì thế những doanh nghiệp dẫn đầu thế giới sẽ sụt giảm.
Không biết có ngụy biện hay không nếu tôi dùng Nokia là một minh chứng cho thấy doanh nghiệp này đã từng làm mưa làm gió thị trường nhưng rồi cùng với việc dậm chân tại chỗ họ đã dần biến mất sau thương vụ bán lại cho Microsoft. Hoặc có thể nói Micrososft đã không thành công sau khi mua lại Nokia?
Với câu hỏi, tư duy phản biện và tư duy sáng tạo, vốn được xem là 2 trong 4 kỹ năng học tập quan trọng, đâu là trứng và đâu là gà?
 |
| Quan điểm dạy trẻ cách tư duy sáng tạo là dạy chúng cách thích nghi, làm thế nào để đổi mới để giải quyết vấn đề |
Với kinh nghiệm chuyên đi đào tạo về cả hai mảng này cho giáo viên tôi đã phát hiện ra rằng, bất cứ ai có tư duy phản biện tốt thì đều có khả năng sáng tạo tốt và ngược lại. Chính tư duy phản biện đã cho phép chúng ta phân tích và nhìn vấn đề ở nhiều góc khác nhau từ đó đưa ra nhiều giải pháp cho một vấn đề và phát sinh sự sáng tạo. Hai lĩnh vực này dường như luôn phải song hành, là hệ quả tất yếu của nhau và cần có nhau. Cũng như không ai trả lời được con gà hay quả trứng có trước thì tư duy phản biện và tư duy sáng tạo liên tục được sinh ra trong não chúng ta khi tư duy.
Ví dụ, bạn cầm lên một chiếc ly uống nước và hỏi: Làm thế nào tạo ra một chiếc ly với nhiều đặc điểm ưu việt. Não của bạn sẽ bắt đầu phải xuất hiện nhiều câu hỏi kiểu như, chiếc ly này dùng để làm gì? (không chỉ là uống nước đâu, người ta đựng súp nóng trong lý để bán cho học sinh dễ cầm hơn cái chén nhiều)
Vì sao nó có hình dạng như thế? Nếu không có đáy tròn miệng tròn thì có thể có những hình dáng thế nào? Tạo sao không làm cạnh ly và lòng ly hình vuông hay chữ nhật?...
Còn hàng trăm câu hỏi xuất hiện. Đó là lúc não bạn đang tư duy phản biện. Câu trả lời sẽ là sáng tạo và não bạn nghĩ ra nhiều câu hỏi cũng là sự sáng tạo.
Vậy thì không thể tách rời hai quá trình sáng tạo và phản biện như cách mà mọi người vẫn quan niệm.
Trẻ em tham gia vào quá trình học tập
Thế giới và ngành công nghiệp ngày nay đang thay đổi một cách nhanh chóng. (Thuật ngữ 4.0 được lạm dụng để chỉ giai đoạn này đến độ sinh ra dị ứng đối với một số tầng lớp hiểu biết). Vì thế cách chúng ta tiếp cận giáo dục cũng cần được thay đổi cho phù hợp. Điều này quá dễ hiểu nhưng thực ra lại không thể diễn ra một cách dễ dàng. Vậy, hãy bắt đầu bằng việc tăng hiệu năng tư duy cho não bộ chúng ta và bọn trẻ.Dạy cho trẻ cách tư duy thay vì cung cấp kiến thức như kiểu nạp dữ liệu vào folder như cách hơn một nửa thế giới đang làm.
Tăng thế nào và bắt đầu từ đâu?
Hãy bắt đầu bằng việc cho trẻ tham gia vào chính quá trình học tập của chính chúng thay vì chỉ bảo chúng ghi nhớ câu trả lời đúng. Ta yêu cầu chúng phải dành tâm trí và nhận thức để thắc mắc về vạn vật để đạt được sự thông hiểu sâu rộng chứ không chỉ là kiến thức nền tảng.
Sự tham gia này của bọn trẻ là vô cùng quan trọng vì nó châm ngòi cho trí tò mò sống lại. Trí tò mò của trẻ bị giết chết vào những lúc mà trẻ còn bực bội với cách dạy chỉ-có-một-câu-đúng ở trên lớp với hàng loạt bài tập về nhà mà đáp án có thể mượn của bạn để chép lại. (Chợt nhớ ngày xưa khi học bồi dưỡng thường xuyên tôi thường được yêu cầu chép lại nội dung từ 1 cuốn sách vào 1 cuốn sổ tay. Chính vì bất mãn với kiểu bồi dưỡng như vậy nên tôi đã quyết định lên Sở Giáo dục làm việc, nơi mà tôi có thể tạo tác động đến giáo viên chứ không ngồi thụ động chờ ai bảo gì làm nấy với những công việc vô nghĩa tệ hại như vậy)
Khi bạn thắp lên được trí tò mò của trẻ, bạn sẽ không cần phải ép trẻ học nữa vì khi đó chúng thật sự mong muốn được hiểu. Sẽ không còn cà rốt hay roi vọt mỗi khi ép trẻ học nữa vì chúng đã trở thành những cỗ máy tò mò bé nhỏ, ham học hỏi và tràn đầy sức mạnh. (Nguyên lý tạo động lực kiểu cây gậy và củ cà rốt vốn đã được chứng minh là sai lầm). Và kết quả của điều đó là, trẻ có khả năng suy nghĩ hoàn toàn dựa trên những gì chúng có được.
Tư duy và sáng tạo – con gà và quả trứng
Nhưng khi chúng ta nói “học cách tư duy” ở đây, thực chất nó là gì? Nó chính là một phần của sự sáng tạo.
Nhưng sáng tạo không phải là sự tự do trong tư duy. Sáng tạo là cách mà bạn tư duy khác biệt, tối ưu hóa hoạt động hoặc ý tưởng dồi dào. Hầu hết mọi sự đổi mới, lý luận chính trị hoặc đột phá khoa học, đã nảy sinh từ tư duy sáng tạo?
Từ Plato đến Einstein, từ nông nghiệp đến iPad, suy nghĩ sáng tạo, về bản chất, không có gì khác hơn là tạo ra các kết nối mới. Vậy những sáng tạo trong nghệ thuật và những thiết kế trong cuộc sống có gì khác nhau? Có đấy bạn ạ!
Điểm khác biệt giữa nghệ thuật và thiết kế chính là nghệ thuật là một biểu hiện, trong khi thiết kế giúp giải quyết một vấn đề.
Vì vậy, quan điểm dạy trẻ cách tư duy sáng tạo là dạy chúng cách thích nghi, làm thế nào để đổi mới để giải quyết vấn đề. Mà muốn giải quyết vấn đề tốt thì chúng ta phải phản biện với từng sáng tạo.
Vì vậy, trường học cần phải dạy tư duy sáng tạo. Nhưng đó chỉ là một nửa bởi vì nếu chỉ dạy tư duy sáng tạo thì bạn chỉ mở các kết nối mới, sau đó, nó cũng chỉ giữ cho suy nghĩ của bạn tập trung và ghi nhớ.
Đừng bao giờ tin vào một bộ não, đặc biệt là của riêng bạn, bởi vì mỗi một người trong chúng ta dễ bị thiên kiến nhận thức, định kiến và ảnh hưởng mù quáng của đặc quyền và tâm lý.
Chúng ta thích nghĩ về bản thân mình thực sự khá khách quan và thông minh. Nhưng sự thật không may là tất cả chúng ta, ở một mức độ nào đó, đều thiếu sót, thiếu hiểu biết và cuồng tín vào những ý tưởng của mình. Vì thế mới có những người luôn bám chấp lấy ý tưởng của mình mà không lắng nghe bất cứ sự phản biện nào. Thậm chí cũng chưa từng tự mình phản biện.
Vì thế ta cần học cách tư duy phản biện để tự phản biện, biết lắng nghe và nhìn nhận phản biện.
Những suy nghĩ phản biện dạy chúng ta là làm thế nào để đặt câu hỏi nghiêm túc và sâu sắc, làm thế nào để hình thành suy nghĩ hợp lý, suy nghĩ mạch lạc và lập luận có cơ sở và làm thế nào để xác định những điều nhảm nhí?
Nhưng có lẽ điều quan trọng nhất tư duy phản biện dạy chúng ta chính là hãy cứ sai đi vì cuộc đời cho phép. Những ý tưởng của chúng ta không phải thời điểm nào cũng là vĩ đại và bất biến. Hiểu và làm được điều đó sẽ giúp bạn không phải tổn thương và tổn thất khi ý tưởng bị đánh đập dã man và bị khai tử.
Và khi chúng ta được đào tạo thành những người có tư duy phản biện , điều đó thay đổi sâu sắc bởi vì chúng ta trở nên biết cách nhận thức về suy nghĩ của chính mình. Bộ não của chúng ta sẽ gia tăng tốc độ tư duy, chiều sâu tư duy và khối lượng tư duy.
Khi cả hai khía cạnh trong khả năng tư duy của chúng ta làm việc cùng nhau, những điều tuyệt vời nhất sẽ xảy ra!
Một trong những điều tuyệt vời nho nhỏ mà tư duy phản biện dành cho bạn đó là bạn sẽ dễ dàng phát hiện ra những điều dối trá và những hành động xuất phát từ mục đích xấu xa. Có những người che đậy rất giỏi nhưng những người có tư duy phản biện sẽ nhìn ra. Vì vậy bạn cũng sẽ bớt mua sắm những thứ mà thực ra bạn không cần.
Xin mở ngoặc, về lý thuyết là như thế tuy nhiên cũng có ngoại lệ và đó là chính tôi. Đã tìm hiểu và thực hành về tư duy phản biện khá nhiều nhưng tôi vẫn bị cái bệnh mua sắm vô tội vạ và quên mất thực hành phản biện khi đi shopping.
Tô Thị Diễm Quyên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét