Thứ Hai, 9 tháng 12, 2019

20191209. BẤT ỔN Ở TÂN CƯƠNG VỚI TẬP CẬN BÌNH

ĐIỂM BÁO MẠNG

BẤT ỔN TÂN CƯƠNG PHỦ BÓNG LÊN 'SÁNG KIẾN VANH ĐAI VÀ CON ĐƯỜNG'

WEI SHAN /NCQT/ BVN 8-12-2019


Tân Cương là cầu nối giữa Trung Quốc với các thị trường Trung Á, Trung Đông và Châu Âu, biến nơi này thành trung tâm của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Đây là trung tâm hậu cần lớn nhất trong số các nước BRI. Trong số sáu hành lang kinh tế BRI đã được lên kế hoạch, ba hành lang sẽ đi qua Tân Cương, bao gồm Hành lang kinh tế Trung Quốc – Pakistan nối Kashgar ở Tân Cương với cảng Gwadar ở Pakistan. Một trung tâm phân phối cũng đang được phát triển tại Khorgos trên biên giới giữa Tân Cương và Kazakhstan.
Bắc Kinh hy vọng rằng Tân Cương có thể đóng vai trò như một trung tâm vận chuyển và trung tâm về thương mại, hậu cần và văn hóa của khu vực. Trong năm 2017, khoảng 66 tỷ USD đã được đầu tư vào cơ sở hạ tầng tại Tân Cương – tăng 50% so với năm trước. Đường bộ và đường sắt cao tốc đã được xây dựng để kết nối khu vực này với các khu vực khác của Trung Quốc.
Chính phủ đã thúc đẩy hợp tác thương mại và tài chính giữa Tân Cương và các nước tham gia BRI. Thương mại với các quốc gia BRI chiếm hơn 80% tổng thương mại của Tân Cương. Về phát triển tài chính, khu vực này dự kiến sẽ trở thành một trung tâm thanh toán đồng Nhân dân tệ xuyên biên giới.
Tuy nhiên, tỉnh này là một trong những khu vực bất ổn nhất ở Trung Quốc. Căng thẳng và bạo lực sắc tộc đã tồn tại từ lâu ở Tân Cương, tạo ra sự bất định cho các dự án BRI. Chính quyền cũ của Hồ Cẩm Đào và Ôn Gia Bảo đã thử nghiệm chiến lược “phát triển trước tiên”, với hy vọng rằng các điều kiện kinh tế được cải thiện sẽ giúp người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ (Uyghur) chấp nhận sự cai trị của Trung Quốc. Hàng trăm tỷ nhân dân tệ đã được đổ vào vùng biên giới phía tây xa xôi này, tạo ra sự gia tăng mạnh cho GDP của Tân Cương.
Nhưng các chương trình phát triển đã không thể xoa dịu nỗi bất bình của người Duy Ngô Nhĩ. Một lý do là tăng trưởng kinh tế không làm giảm bất bình đẳng thu nhập giữa các nhóm sắc tộc. Khảo sát Tình hình Lao động Trung Quốc năm 2012 chỉ ra rằng thu nhập bình quân đầu người hàng năm của người Hán ở Tân Cương là 28.900 NDT (khoảng 4.120 USD), trong khi thu nhập trung bình của người Duy Ngô Nhĩ là 12.800 NDT (khoảng 1.830 USD). Mức này cũng thấp hơn nhiều so với các sắc tộc thiểu số khác ở Trung Quốc.
Các dự án phát triển của Bắc Kinh tại Tân Cương phụ thuộc rất nhiều vào các doanh nghiệp nhà nước lớn vốn thích thuê công nhân người Hán vì kỹ năng ngôn ngữ và chuyên môn của họ. Người Duy Ngô Nhĩ tin rằng những dự án này đã đưa thêm nhiều người Hán vào khu vực và những người này đã giành lấy cơ hội việc làm và trở nên giàu, với phí tổn được đẩy sang cho họ.
Một nguồn gây bất bình khác là các chính sách tôn giáo mang  tính đàn áp trong khu vực. Chính phủ đã kiên quyết kiểm soát các hoạt động tôn giáo như nghiên cứu Kinh Qur’an, ăn chay và đội mũ của người Hồi giáo. Những hạn chế khắc nghiệt đối với Hồi giáo đã làm cực đoan hóa nhiều người Duy Ngô Nhĩ và trong một chừng mực nào đó đã khuyến khích sự trỗi dậy của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan ở Tân Cương.
Một dòng tư tưởng chính làm nền tảng cho phong trào nổi dậy của người Duy Ngô Nhĩ là chủ nghĩa dân tộc, bắt nguồn từ chủ nghĩa Liên Thổ (Pan-Turkism) vào những năm 1930. Các nhà lãnh đạo người Duy Ngô Nhĩ như Rebiya Kadeer đã sử dụng chủ nghĩa Liên Thổ như một phương tiện huy động chủ nghĩa dân tộc, dựa trên mối liên hệ lịch sử và ngôn ngữ của khu vực này với các quốc gia sử dụng ngữ hệ Thổ Nhĩ Kỳ (Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Uzbekistan – ND). Chủ nghĩa Wahhabi, một học thuyết Hồi giáo bảo thủ, đã lan truyền tới miền Nam Tân Cương kể từ những năm 1980, càng làm cực đoan hóa các thế hệ bất đồng chính kiến trẻ. Một số người trong số họ thậm chí còn bị ảnh hưởng bởi Chủ nghĩa Hồi giáo (Islamism). Có báo cáo cho thấy khoảng 30 người Duy Ngô Nhĩ từ Tân Cương đã được đào tạo tại các trại huấn luyện chiến binh đặt tại Pakistan trước khi họ được triển khai tới Syria.
Để đảm bảo Tân Cương là một trung tâm kết nối đáng tin cậy cho BRI, đặc biệt là sau một loạt các vụ bạo lực và tấn công khủng bố từ năm 2013 đến 2014, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã áp dụng cách tiếp cận song song, kết hợp đàn áp nặng tay với các chính sách kinh tế và xã hội. Camera giám sát được tìm thấy trên tất cả các đường phố và thậm chí bên ngoài nhà ở của người dân. Cảnh sát đã được triển khai để tiến hành kiểm tra điện thoại di động ngẫu nhiên để tìm các nội dung đáng ngờ, và các quan chức địa phương đã được giao xuống sinh sống ngắn hạn trong nhà của người dân Duy Ngô Nhĩ. Họ mang theo những món quà nhỏ cho gia đình như thịt hoặc tiền mặt và theo dõi chặt chẽ các hoạt động hàng ngày của gia đình. Các trại cải tạo được cho là đang giam giữ hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ là kết quả của những chính sách cứng rắn nêu trên.
Các chính sách kinh tế xã hội đã tập trung vào việc làm và giáo dục. Một số nguồn tin cho biết hơn một nửa số sinh viên tốt nghiệp đại học người Duy Ngô Nhĩ đang thất nghiệp. Thanh niên thất nghiệp là những “ứng viên” chính tham gia các phong trào nổi dậy. Các doanh nghiệp nhà nước ở Tân Cương hiện được yêu cầu tuyển dụng ít nhất 70 phần trăm nhân viên mới là người địa phương, trong đó ít nhất 25 phần trăm là người dân tộc thiểu số. Nhà nước chọn các doanh nghiệp từ các tỉnh khác để đầu tư vào Tân Cương với trọng tâm là tạo việc làm. Nỗ lực phát triển du lịch cũng nhằm thu hút thanh niên dân tộc thiểu số ở nông thôn tìm kiếm việc làm trong lĩnh vực dịch vụ.
Nhưng một rào cản lâu nay đối với người Duy Ngô Nhĩ trên thị trường việc làm là kỹ năng tiếng Quan thoại của họ – một điều kiện tiên quyết quan trọng đối với nhiều nhà tuyển dụng người Hán. Chính sách giáo dục mới đã chú trọng nhiều hơn vào giáo dục song ngữ. Từ năm 2017, miền Nam Tân Cương bắt đầu cung cấp giáo dục mẫu giáo, tiểu học và trung học miễn phí cho học sinh.
Liệu các chính sách song song này có mang lại sự ổn định cho Tân Cương hay không vẫn còn là một câu hỏi lớn. Nhiều chính sách trong đó là các chiến lược mang tính cưỡng chế. Dạy tiếng phổ thông được thúc đẩy như là một phần của kế hoạch rộng lớn hơn nhằm mục đích đồng hóa người Duy Ngô Nhĩ vào văn hóa Trung Quốc – điều có nguy cơ xóa sổ nền văn hóa của người Duy Ngô Nhĩ. Các trại cải tạo được sử dụng để “thúc đẩy” việc làm bằng cách buộc các trại viên phải làm việc tại các khu công nghiệp gần đó. Cũng không có dấu hiệu nào cho thấy những hạn chế đối với Hồi giáo sẽ được nới lỏng. Những chính sách như vậy có khả năng gây ra sự kháng cự lớn hơn và sự chỉ trích quốc tế mạnh mẽ.
Tân Cương có thể vẫn tiếp tục là nguồn gốc gây bất định cho BRI khi mà tình trạng bất ổn xã hội khiến các doanh nghiệp không mặn mà với khu vực này. Một nhà sản xuất gia vị Ấn Độ đã hoãn việc mở rộng kinh doanh tại Tân Cương vì căng thẳng sắc tộc và các thủ tục an ninh quá mức. Sự lên án của quốc tế đã tăng lên khi tình trạng đàn áp ngày một tồi tệ. Mặc dù Trung Quốc tìm cách tăng cường kết nối toàn cầu thông qua BRI, các chính sách của họ ở Tân Cương lại có thể khiến nước này trở nên cách xa hơn với nhiều nơi trên thế giới.
Ghi chú: Tác giả Wei Shan là Nghiên cứu viên chính tại Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS).
PHAN NGUYÊN dịch

BỘ TÀI LIỆU RÒ RỈ VÀ NHỮNG BÍ MẬT Ở TÂN CƯƠNG
NGUYỄN THẢO CHI/ LK/ BVN 6-12-2019
Hơn 400 trang tài liệu nội bộ của chính phủ Trung Quốc vừa bị rò rỉ. Cộng đồng quốc tế dậy sóng. Dưới đây là những điều bạn cần biết.
Trung Quốc công bố họ đã bắt giữ 13 nghìn “phần tử khủng bố” ở Tân Cương, nhưng chưa từng tiết lộ số người bị giữ trong các trung tâm mà họ gọi là trường đào tạo và dạy nghề. Ảnh: Reuters.
Diễn biến mới nhất
Hai tuần trước, The New York Times công bố hơn 400 trang tài liệu nội bộ của chính phủ Trung Quốc liên quan đến việc Bắc Kinh bắt giữ hàng loạt người Duy Ngô Nhĩ (Uighur), người Kazakhstan và các nhóm thiểu số Hồi giáo khác ở vùng viễn Tây của Tân Cương.
Bộ tài liệu bao gồm gần 200 trang diễn văn nội bộ của các quan chức Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), trong đó hơn một nửa là của chính Chủ tịch nước kiêm Tổng bí thư Tập Cận Bình.
Ngoài ra còn có các chỉ thị và báo cáo về việc kiểm soát các trại tập trung (161 trang) và 44 trang tường thuật những cuộc điều tra nội bộ đối với các cán bộ địa phương.
Người cung cấp tài liệu là một thành viên trong Đảng Cộng sản TQ, yêu cầu giấu tên. Người này hy vọng rằng các nhà lãnh đạo đảng, bao gồm cả ông Tập, sẽ phải chịu trách nhiệm cho tội ác của họ.
Báo chí và các nhà hoạt động quốc tế tăng cường sức ép lên chính quyền khi các tài liệu này xác nhận nhiều phân tích trước đây về cái gọi là “Hệ thống cải tạo dành cho người Duy Ngô Nhĩ”. Đáng chú ý hơn, các tài liệu này cho thấy Tập Cận Bình tham gia ở mức độ cao trong việc thúc đẩy chiến dịch đàn áp ở Tân Cương.
Chính quyền Trung Quốc phản đối các cáo buộc. Họ khẳng định: không có trại tập trung và chỉ có các trung tâm giáo dục và dạy nghề; quyền con người trong các trung tâm này được bảo vệ; và cái gọi là “tài liệu rò rỉ” đó chỉ là giả mạo.

Những tiết lộ quan trọng
Bộ tài liệu này cung cấp những thông tin quan trọng về cuộc đàn áp ở Tân Cương. Thứ nhất, quan điểm rõ ràng của Trung Quốc và chính ông Tập Cận Bình rằng người Duy Ngô Nhĩ có liên hệ với các lực lượng khủng bố.
Thứ hai, các trại tập trung được lập nên để giáo dục những người bị cho là có tiếp xúc với tư tưởng xấu, với quan điểm “bắt nhầm còn hơn bỏ sót”.
Thứ ba, có những bất đồng trong nội bộ đảng về chính sách này, nhưng những người này sẽ bị cho là chống đối và có nguy cơ bị trừng phạt.
Trung Quốc bắt đầu gia tăng đàn áp tại Tân Cương sau các vụ bạo động nghiêm trọng xảy ra vào tháng Tư năm 2014. Điển hình là vụ tấn công bằng dao tại một ga tàu ở Côn Minh (Vân Nam) làm 31 người chết và vụ đánh bom tại một khu chợ ở Urumqi, thủ đô Tân Cương.
Một trong số bài phát biểu bị lộ là của Chủ tịch Tập khi ông này đến thăm một đơn vị cảnh sát tại Tân Cương ngay sau biến cố này. Ông nói rằng họ phải thể hiện thái độ “tuyệt đối không khoan nhượng” trong việc tiêu diệt “những kẻ cực đoan”, sử dụng các “công cụ của chế độ độc tài”.
Các tài liệu còn cho thấy xu hướng gần đây của ĐCSTQ là mô tả “các phần tử cực đoan” cũng như những người có tôn giáo bằng những từ ngữ dành cho các bệnh lây nhiễm hoặc chất gây nghiện.
Những bài phát biểu của ông Tập cho thấy sự lo ngại về mối liên hệ ngầm giữa bạo lực ở Tân Cương với các lực lượng Hồi giáo cực đoan ở nước láng giềng Afghanistan các chiến trường ở Iraq và Syria. Sự lo ngại này khiến ông Tập đưa ra lời kêu gọi về một cuộc chiến chống khủng bố của toàn dân.
Chính ông Tập tuyên bố rằng những người bị “nhiễm bệnh” bởi “chủ nghĩa cực đoan” sẽ phải trải qua một khoảng thời gian “điều trị đau đớn”, nhằm tránh nguy cơ “lương tâm bị hủy diệt, mất nhân tính và giết người không chớp mắt”.
Những cảnh báo về sự can thiệp mạnh tay của nhà nước không chỉ là lời nói suông, mà còn có hướng dẫn cụ thể các chính sách áp dụng trong thực tế.
Cụ thể, một phần trong bộ tài liệu bị lộ là những hướng dẫn chi tiết để các quan chức địa phương trả lời các câu hỏi thường gặp của những đứa trẻ có người thân bị đưa đến các trại cải tạo. Lời giải thích theo mẫu sẽ là vì những người này bị ảnh hưởng nghiêm trọng của các “thế lực xấu”, vì thế phải đưa đến “các trường học tập trung” (concentrated schools) để tránh những hậu quả tới cộng đồng.
Câu 4. Nếu chỉ là đi học, tại sao người thân của cháu không được về nhà?
Có vẻ cháu vẫn chưa hiểu cách vận hành của trường học tập trung. Thông thường, cháu sẽ về nhà vào kì nghỉ đông hoặc nghỉ hè, không có vấn đề gì cả. Nhưng nếu cháu bất cẩn để nhiễm một virus như SARS, cháu sẽ phải trải qua điều trị cách ly, vì đó là bệnh lây nhiễm. Nếu cháu chưa hết hẳn bệnh mà đã về nhà thì cháu sẽ lây bệnh cho cả gia đình.
(Trích đoạn trong phần trả lời mẫu cho một câu hỏi thường gặp của con em người bị giam giữ. Nguồn: NYTimes)
Và vì thế, trẻ em nên “biết ơn nhà nước” vì việc giam giữ các thành viên gia đình của họ.
Các tài liệu và báo cáo bị rò rỉ cũng cho thấy mức độ bất đồng và sự do dự ngày càng lớn ở các cấp thấp hơn trong ĐCSTQ.
Các tài liệu của nội bộ đảng ghi nhận có khoảng 12.000 cuộc điều tra trong năm 2017 nhắm vào các đảng viên ở Tân Cương vì những vi phạm của họ trong cuộc chiến chống lại “chủ nghĩa ly khai và chủ nghĩa cực đoan”. Điển hình là trường hợp của Wang Yongzhi, một quan chức ảng Cộng sản Trung Quốc, người đứng đầu huyện Yarkand ở miền viễn Nam Tân Cương. Ông này vì lo ngại việc giam giữ hàng loạt sẽ tác động tiêu cực đến các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội nên đã phá luật và thả hàng ngàn tù nhân. Ông Wang bị cách chức năm 2017 vì đã “thách thức” chính sách của đảng.
Những “ô vuông” ở Tân Cương
Khoảng hơn một triệu người Hồi giáo đã bị giam giữ tuỳ tiện trong hàng trăm trại tập trung ở tỉnh Tân Cương, vùng tự trị của người thiểu số Duy Ngô Nhĩ ở phía Tây Bắc Trung Quốc. Phần lớn những người bị bắt chưa từng có tiền án tiền sự. Bên ngoài các trại tập trung, hơn 11 triệu người Duy Ngô Nhĩ khác cũng trải qua sự áp bức của chính quyền Trung Quốc trong cả thập kỉ qua. Các tổ chức nhân quyền cho rằng, tội lỗi duy nhất của họ là theo đạo Hồi.
Các vòng tròn cam đánh dấu vị trí 27 trại cải tạo đã được xác minh. Tổng số trại tập trung có thể lên đến hàng nghìn. Ảnh: CFR.
Thông tin về các trại tập trung rất hạn chế. Tuy nhiên, những người đã trốn thoát đã nói về điều kiện không khác gì nhà tù, với máy quay và micro theo dõi từng hành động. Họ bị ép phải tuyên thệ trung thành với lý tưởng của ĐCSTQ và từ bỏ đạo Hồi. Một số người kể rằng họ bị tra tấn, bị lạm dụng tình dục và chứng kiến người khác tự tử.
Chính quyền Trung Quốc kiểm soát gắt gao Tân Cương bằng công nghệ. Dưới thời của Chen Quanguo, lãnh đạo cao nhất của đảng tại vùng này, thành phố và làng mạc bị chia thành những ô vuông gồm khoảng 500 người. Mỗi ô vuông như thế có một đồn cảnh sát.
Người dân ở Tân Cương cũng bắt buộc phải cung cấp dữ liệu sinh học cho chính quyền thông qua một chương trình gọi là “Sức khoẻ cho mọi người” (Physical for All). Sau khi được tổng hợp thành dữ liệu lớn, họ dùng thuật toán để phát hiện những người “đáng ngờ”. Năm 2017,  có khoảng 15 nghìn người phải vào trại cải tạo bảy ngày do thuật toán đó, theo báo cáo của Hiệp hội Nhà báo Điều tra Quốc tế (ICIJ).
Một trạm gác tại vùng ngoại ô Hotan, nơi được cho là gần một trại cải tạo. Ảnh: Greg Baker/Agence France-Presse – Getty Images
Cộng đồng nhân quyền quốc tế đã lên án mạnh mẽ các hành động của Trung Quốc tại Tân Cương. Liên Hợp Quốc yêu cầu được vào các trại tập trung. Liên minh Châu Âu kêu gọi Trung Quốc tôn trọng tự do tín ngưỡng và thay đổi chính sách. Mỹ mới đây thông báo áp dụng chính sách visa hạn chế đối với quan chức Trung Quốc cho đến khi nước này chấm dứt đàn áp ở Tân Cương. Các quốc gia Hồi giáo trên thế giới thì im lặng. Nguyên nhân được cho là vì e ngại ảnh hưởng quan hệ kinh tế với Trung Quốc.
N.T.C.
Tổng hợp từ các nguồn:
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)