Thứ Sáu, 23 tháng 2, 2018

20180223. KINH TẾ PHI CHÍNH THỨC VÀ TRÒ THAM NHŨNG VẶT

ĐIỂM BÁO MẠNG

KINH TẾ PHI CHÍNH THỨC VÀ TRÒ THAM NHŨNG VẶT

NGUYỄN KHẮC GIANG/ TVN 22-2-2018

Kinh tế phi chính thức,Tham nhũng vặt,Khởi nghiệp,Nạn phong bì,Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc,Phí bôi trơn
"Khủng hoảng" chỉ được giải quyết khi chúng tôi nghe theo lời gợi ý của quán ăn hàng xóm, rằng việc này không phong bì thì không xong. Tranh minh họa của Khều
Cách đây vài năm, theo làn sóng khởi nghiệp cafe rầm rộ lúc đó, tôi và một vài người bạn có mở một quán nhỏ tại một khu phố đông đúc ở Cầu Giấy, Hà Nội. Quán khai trương ổn thỏa được vài hôm, thì đến ngày thứ ba, công an khu vực đến và yêu cầu kiểm tra đủ các thể loại giấy tờ. Mọi việc có lẽ sẽ không có gì, nếu như việc kiểm tra được thực hiện liên tục sau đó, đi kèm với những lời đe dọa xử phạt và thậm chí là đóng cửa quán. "Khủng hoảng" chỉ được giải quyết khi chúng tôi nghe theo lời gợi ý của quán ăn hàng xóm, rằng việc này không phong bì thì không xong.
Có lẽ những ai đã từng "khởi nghiệp" như chúng tôi, từ các cửa hàng ăn, uống nhỏ cho đến các doanh nghiệp kinh doanh đều có những trải nghiệm riêng trong việc tiếp xúc với các đại diện công quyền. Khó có hộ kinh doanh nhỏ nào dám từ chối những khoản phí kiểu vậy, bởi dẫu bạn có chấp hành nghiêm chỉnh các quy định, thì vẫn có những cách gây sức ép. Khách hàng của bạn sẽ nghĩ sao nếu thấy công an thường xuyên kiểm tra hành chính? Hay chiếc xe dẹp trật tự của phường sẽ đỗ ngay trước cửa trong một thời gian dài? Đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn, họ vẫn thường rỉ tai nhau như vậy.
Trải nghiệm có thể khác nhau, nhưng thông điệp chính dường như là khá tương đồng: theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI), Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng (CPI) 2016 của Việt Nam xếp hạng 113/176 quốc gia và vùng lãnh thổ. Mặc dù đây là cải thiện lớn so với bị trí 123 vào năm 2012, chỉ số này cho thấy mức độ bi quan của doanh nghiệp và người dân vào tính liêm chính của bộ máy công quyền. Thậm chí theo xếp hạng mới nhất (2018) của tổ chức Heritage về tự do kinh tế, Việt Nam xếp thứ 141/180, thua cả các nước Lào và Cambodia, cũng như thấp hơn nhiều mức trung bình thế giới. 
Những thực tế đáng buồn đó giải thích phần nào cho lý do vì sao hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể của nước ta vẫn đang núp bóng trong khu vực kinh tế phi chính thức, mà không muốn đăng ký để trở thành doanh nghiệp. Nhiều trong số họ cho rằng trở thành doanh nghiệp khiến mình dễ trở thành "mục tiêu" rõ ràng hơn cho những khoản chi phí bôi trơn. Theo khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), trong năm 2016, trung bình có khoảng 66% doanh nghiệp tại một địa phương cho biết thường xuyên chi trả các khoản không chính thức. Trong đó, 9%-11% doanh nghiệp tham gia điều tra từ năm 2014-2016 cho biết các khoản chi cho riêng mục này chiếm tới hơn 10% tổng doanh thu của họ.  
Ngay trong khối doanh nghiệp FDI, có đến 45% doanh nghiệp thừa nhận đưa quà hoặc các khoản khác trong đợt thanh, kiểm tra trong năm 2016. Trong trường hợp đưa quà hay hối lộ, chỉ 8% doanh nghiệp cho biết bị cán bộ thanh, kiểm tra đòi hỏi. Tỉ lệ này nhỏ hơn 5 lần so với tỉ lệ doanh nghiệp chủ động đưa biếu (44%). 59% doanh nghiệp tin rằng hành vi này là phổ biến, “luật bất thành văn”, và chủ động đưa quà cáp dù không bị đòi hỏi.
Tất nhiên, điều này không có nghĩa là các hộ kinh doanh cá thể không phải tốn các khoản phí bôi trơn, như trường hợp quán cafe của tôi cho thấy. Nhưng với nhiều người, khoản chi phí này có thể chấp nhận được để công việc kinh doanh được yên ổn. Và trên thực tế, khoản "thu tô" mà họ phải nộp có thể đàm phán được nếu tình hình kinh doanh khó khăn. Trong khi nếu trở thành doanh nghiệp, chưa chắc họ đã được "miễn" các khoản phí phi chính thức, và còn bị ràng buộc vào hàng loạt các quy định liên quan đến thuế, lao động, kế toán,...vốn sẽ tốn nhiều chi phí hơn. Lúc đó, các hộ kinh doanh dễ bị rơi vào tình trạng "một cổ hai tròng".
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã lên tiếng khi cho rằng nền kinh tế thiếu hiệu quả và ngân sách thất thu vì quy mô lớn của khu vực phi chính thức.  Nhưng muốn làm giảm quy mô của khu vực này, thu hút các hộ kinh doanh cá thể tham gia nền kinh tế chính thức, thì trách nhiệm chính không thuộc về họ, mà là của bộ máy công quyền. Nhiệm vụ tiên quyết là cắt đứt hệ thống thuế "phi chính thức": những khoản phí bôi trơn khổng lồ - đáng lẽ sẽ là nguồn thu thuế của nhà nước - lại chảy vào túi riêng của một bộ phận cán bộ thoái hoá biến chất.
Đó sẽ là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn. Bởi thực tế, việc xử lý những đại án tham nhũng sẽ dễ hơn nhiều so với "tham nhũng vặt", vốn diễn ra thường xuyên và được các bên ngầm chấp nhận. Trên thực tế, sẽ khó để biết được giữa "đại án tham nhũng" và "tham nhũng vặt", cái nào sẽ nguy hiểm hơn cho sự ổn định của bộ máy nhà nước. "Đại án" gây thất thoát số tiền rất lớn cho ngân sách, bóp méo các mối quan hệ kinh tế thị trường; trong khi "tham nhũng vặt" là những hành vi tác động trực tiếp đến lợi ích của người dân, làm gia tăng bất mãn với bộ máy nhà nước. Khi sự không hài lòng tích lũy đến một điểm nào đó, nó dễ tạo ra nguy cơ đàn kiến giết chết một con voi. 
Chính vì vậy, sự liêm chính và quyết liệt không thể chỉ dừng lại ở chính quyền trung ương, mà cần phải được lan tỏa xuống bộ máy hành chính các cấp thấp hơn. Khi những kênh trực tiếp làm việc với người dân trở nên liêm chính và minh bạch hơn, tham nhũng vặt được loại trừ, thì việc làm giảm quy mô khu vực kinh tế phi chính thức mới có thể thực hiện. Mục tiêu đó, theo tôi, quan trọng hơn nhiều so với mốc có được 1 triệu doanh nghiệp hoạt động vào năm 2020.
Nguyễn Khắc Giang
CÁC BÀI LIÊN QUAN:

ỦY BAN QUẢN LÝ VỐN NHÀ NƯỚC HÌNH THÀNH THEO CÁCH 'BÒ TRƯỚC, CHUỒNG SAU' !

THIỀN LÂM/ Cali Today/ BVN 22-2-2018

Ủy ban Quản lý vốn nhà nước – một cơ quan được dư luận đặt cho biệt danh là “siêu ủy ban” và được báo chí nhà nước tung hô như một cơ chế mới mang tính “kiến tạo” – hóa ra lại hình thành theo một cách chẳng giống ai: “bò trước chuồng sau”.
Đề án thành lập Ủy ban Quản lý vốn nhà nước đã được soạn thảo từ lâu. Đến ngày 12/2/2018, một nhân sự chính là ông Nguyễn Hoàng Anh – cựu Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng – đã được Thủ tướng Phúc trao quyết định bổ nhiệm là Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước.
Nhưng sau một thời gian ngắn “lên đồng”, báo chí và giới chuyên gia nhà nước bắt đầu có vẻ như bị “hố”: toàn bộ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước chưa hề có, mà chỉ mới bắt đầu được xây dựng.
Vài tờ báo chữa thẹn khi phỏng vấn lãnh đạo của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước nhằm “quyết tâm hoàn thành quy chế chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước trong quý 1 năm 2018”.
Câu hỏi đặt ra là vì sao Chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc không thể chờ đến lúc hoàn thành quy chế hoạt động của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước, mà lại vội vã cho ra đời Ủy ban này đến thế?
Lại “thành tích” chăng?
Một chi tiết đáng mổ xẻ khác là tân Chủ tịch Nguyễn Hoàng Anh của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước không được dư luận đánh giá cao về mặt chuyên môn, thậm chí có chuyên gia nhà nước nhận xét trình độ quản lý tài chính của ông Nguyễn Hoàng Anh là “dưới mức trung bình”. Một trong những lý do chính mà dư luận nêu ra là ông Anh chỉ quen với công tác đảng, hơn nữa lại từ “vùng cao” nên không đủ trình độ để phụ trách “siêu ủy ban” có tổng giá trị vốn và tài sản đạt đến 5,4 triệu tỷ đồng, cùng 30 doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế.
Nhiều người cũng tự hỏi vì sao gần đây Tổng bí thư Trọng và Thủ tướng Phúc lại có sở thích chọn lãnh đạo “vùng cao” làm “đầu bò” cho những cơ quan và doanh nghiệp lớn thuộc khối trung ương.
Trước khi cựu Bí thư Cao Bằng Nguyễn Hoàng Anh được bổ nhiệm làm chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước, một Bí thư vùng cao khác là ông Trần Sỹ Thanh – cựu Bí thư tỉnh Lạng Sơn – đã được bổ nhiệm làm Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, chức vụ trước đây thuộc về ông Đinh La Thăng và là nhân vật vừa bị ông Trọng cho “xộ khám” cùng 13 năm tù giam.
Ủy ban quản lý vốn nhà nước sẽ giống SCIC – một tầng nấc trung gian mới theo cách “bình mới rượu cũ”? Ảnh: Cafef
Ông Trần Sỹ Thanh cũng bị một số dư luận đánh giá là người ít hoặc chẳng có chuyên môn gì về lĩnh vực dầu khí.
Người ta cũng còn nhớ “vùng cao” là xuất xứ của cựu Tổng bí thư Nông Đức Mạnh…
Có ít nhất một lý do để lý giải cho triết lý “bò trước, chuồng sau”: ông Trần Sỹ Thanh không chỉ được Chính phủ bổ nhiệm làm Chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, mà còn được Ban Bí thư đảng bổ nhiệm làm Phó trưởng ban Kinh tế trung ương theo cơ chế kiêm nhiệm – một cơ chế mà “đảng nắm hết”, hoặc từ giờ trở đi “đảng không làm thay mà đảng làm luôn”.
Cứ theo cách trên thì trong thời gian tới, ông Nguyễn Hoàng Anh cũng có thể được Ban Bí thư cho “kiêm” một chức vụ gì đó bên đảng, mà dễ nhất là Phó trưởng ban Kinh tế trung ương.
Khi có ý kiến cho rằng sẽ có sự chồng chéo giữa Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) và Uỷ ban Quản lý vốn nhà nước, một quan chức đã giải thích rằng SCIC có thể sẽ trực thuộc “siêu ủy ban” khi cơ quan này đi vào hoạt động.
Trong quá khứ, đã có ít nhất một lần một “siêu ủy ban quản lý vốn nhà nước” được hình thành: Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) được thành lập vào năm 2005. Vào lúc thành lập, SCIC đã được giới chức quản trị và báo chí nhà nước tung hô như một cơ quan sẽ giúp cho bộ máy quản trị tinh gọn và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn nhà nước.
Tuy nhiên, khoảng thời gian tồn tại hàng chục năm qua của SCIC cũng trùng với thời gian diễn ra phong trào tham nhũng ghê gớm nhất ở Việt Nam, tồn tại dưới “triều đại Nguyễn Tấn Dũng”. Cho đến những năm gần đây, rất nhiều dư luận xã hội đã cho rằng SCIC đã không làm gì khác ngoài việc lấy vốn nhà nước đi gửi ngân hàng để lấy lãi hoặc chỉ bỏ tiền vào những vụ việc mang màu sắc “trục lợi chính sách”. Trong khi đó, vốn nhà nước ở nhiều tập đoàn, tổng công ty vẫn đều đặn thất thoát (Vinashin, Vinalines…).
Với quá khứ quá sức hạn chế như vậy của SCIC, liệu Ủy ban quản lý vốn nhà nước sẽ làm được gì, hay lại chỉ mang đến một tầng nấc trung gian mới theo cách “bình mới rượu cũ”?
Cơ chế “bò trước, chuồng sau” như trên đã khiến lộ ra một lỗ hổng lớn về quản lý: “đảng nắm hết” có vẻ chỉ quan tâm chủ yếu đến nhân sự “cánh hẩu” chứ chưa cần biết Ủy ban Quản lý vốn nhà nước sẽ hoạt động ra sao cùng hiệu quả như thế nào.
T.L.
VNTB gửi BVN
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)