Thứ Tư, 26 tháng 2, 2020

20200226. BÀN VỀ KHUYẾT TẬT CỦA 'BÀN TAY VÔ HÌNH'

ĐIỂM BÁO MẠNG

 'BÀN TAY VÔ HÌNH' KHUYẾT TẬT

ĐOÀN HƯNG QUỐC/ BVN   24-2-2020

 Image result for bàn tay vô hình

Từ thập niên 80, Hoa Kỳ để bàn tay vô hình (the invisible hand) thúc đẩy tính cạnh tranh và luật đào thải của thị trường tự do mà không bị ràng buộc bởi giám sát nhà nước.
Sang thập niên 90, nước Mỹ lại dẫn đầu toàn cầu hóa bằng cách hối thúc hạ thấp hay hủy bỏ hàng rào quan thuế tạo thuận lợi cho mậu dịch quốc tế (international trade), đồng thời kêu gọi mở rộng các cánh cửa tài chánh, tạo thuận lợi cho những nguồn tiền khổng lồ lưu chuyển xuyên quốc gia, nhằm hỗ trợ cho đầu tư và thương mại. Mô hình này được thế giới tán thưởng nên được gọi là Đồng Thuận Washington (Washington Consensus).
Cuộc đại khủng hoảng tài chánh 2007-2008 đã làm lung lay hình ảnh đó.
Những kinh tế gia lỗi lạc nhất không ngờ rằng thị trường tự do đã không tự điều tiết (efficient market theory) để bảo đảm giá cả hợp lý và đào thải một thiểu số tham lợi. Ngược lại, gần như toàn bộ các chuyên viên tài chánh với bằng cấp danh giá từ Harvard, MIT, LSU, … cùng những ngân hàng quốc tế với hàng trăm năm kinh nghiệm đều cùng một lúc tối mặt lao vào các đầu tư đầy rủi ro trong bong bóng địa ốc như tự sát tập thể. Nếu nhà nước không can thiệp mà để mặc cho luật đào thải thì toàn bộ hệ thống ngân hàng Tây phương sẽ sụp đổ, dẫn đến hàng trăm ngàn công ty lớn nhỏ bị đóng cửa, hàng chục triệu người mất công ăn việc làm, và một cuộc Đại Khủng Hoảng ngang bằng năm 1929.

Cuộc đại khủng hoảng tài chánh 2007-2008 còn làm nổi bật khuyết điểm của toàn cầu hóa, tuy mang đến nhiều lợi ích nay lại trở thành gánh nặng vì tính chất dây chuyền trong mậu dịch quốc tế. Nhiều nước đang phát triển chịu vạ lây do thiếu vốn hay không xuất cảng được vào thị trường tiêu thụ khổng lồ của Âu-Mỹ, khiến tâm lý chống Tây Phương bùng phát, nhất là ở Nam Mỹ (xin so sánh tình trạng năm 2008 với dây chuyền sản xuất hiện thời bị gián đoạn do dịch Corona ở Trung Quốc). Các quốc gia thuộc nhóm BRIC (Brazil-Russia-India-China) cho rằng đã đến lúc những nước đang trỗi dậy nắm đầu tàu kinh tế thế giới thay thế sự lụn bại của Âu-Mỹ. Bắc Kinh tung ra một khối kích cầu khổng lồ trị giá trên 500 triệu USD, tuy sau này sinh ra hậu hoạn về tín dụng, nhưng cũng đã làm bàn đạp giúp nền kinh tế Hoa Lục tăng vọt lên hàng thứ 2, trở thành một đối thủ địa chính trị tranh giành vị trí cường quốc hàng đầu với Hoa Kỳ.
Trong khi Trung Quốc lớn mạnh thì cuộc đại khủng hoảng 2007-2008 lại làm nổi bật những bất mãn tiềm tàng trong tầng lớp trung lưu-công nhân ở Mỹ suốt 30 năm thu nhập không hề tăng mà còn lo sợ bị mất việc.
Toàn cầu hóa gây thiệt hại nặng nề cho giới trung lưu Tây phương, trong khi lại mang nhiều lợi lộc cho tầng lớp tinh hoa (elites). Bàn tay vô hình không với đủ dài theo toàn cầu hóa để điều chỉnh tình trạng mất công ăn việc làm và mất cân đối trong cán cân mậu dịch. Căm giận hơn nữa khi giới ưu tú và các ngân hàng suýt làm sụp đổ nền kinh tế Hoa Kỳ năm 2008 thì lại được nhà nước nâng đỡ không hề bị tù tội, trong lúc dân chúng gánh chịu hậu quả bị mất nhà và mất việc thì… ráng chịu.
Những nguồn tiền khổng lồ di chuyển xuyên quốc gia theo làn sóng tự do hóa tiền tệ (financial liberalization) tuy dẫn đến phát triển, nhưng đồng thời liên tục thổi nên những bong bóng ở Mexico (1994), Đông Á (1997), Nga (1998), Nam Mỹ (2000), Hoa Kỳ (2007-09) và Âu Châu (2010-12). Mặt khác các nước đang phát triển lại theo chính sách kềm hãm tiền tệ (financial repression) nhằm hỗ trợ xuất cảng thu vào những khoảng dự trữ ngoại tệ khổng lồ; số tiền này chảy ngược dòng từ nước nghèo sang cho nước giàu vay mượn dẫn đến tình trạng mất thăng bằng lạ lùng mà không bị cơ chế quốc tế nào thanh tra.
Cho nên bước sang thập niên thứ 3 của thế kỷ thứ 21, nổi lên tiếng kêu đòi mở rộng vai trò của nhà nước để giám sát các bất cập của thị trường tự do, của mậu dịch toàn cầu, của tài chánh quốc tế và của tình trạng chênh lệch giàu nghèo ngày càng tăng. Những giải pháp được đưa ra gồm: (1) Mô hình tư bản ở Hoa Kỳ cần tăng cường tính cạnh tranh - Donald Trump; (2) Tư bản được duy trì nhưng phải thay đổi tận gốc rễ - Elizabeth Warren; (3) Loại bỏ tư bản thay vào đó mô hình dân chủ xã hội - Bernie Sander; và (4) Tư bản và toàn cầu hóa hiện đang tốt rồi nên chỉ cần sửa đổi chút ít - Joe Biden và Michael Bloomberg.
Đây là những cách nhìn khác nhau sẽ được phân tích trong các bài sau.
Đ.H.Q.
Tác giả gửi BVN

RA LỆNH CHO... THỊ TRƯỜNG

TBKTSG 23-2-2020

(TBKTSG) - Trong một hội nghị của ngành nông nghiệp tổ chức hôm 13-2, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường liên tục nhấn mạnh về vấn đề giảm giá thịt heo. Ông kêu gọi, đề nghị các doanh nghiệp lớn cùng nhau giảm giá, kéo mức giá xuống ít nhất ở mức 75.000 đồng/ki lô gam. “Nếu các doanh nghiệp không thực hiện, trong tuần tiếp theo, bộ sẽ chuyển sang việc yêu cầu các doanh nghiệp phải thực hiện giảm giá. Nếu vẫn cố tình neo giá heo ở mức cao, bộ sẽ rà soát kiểm tra, căn cứ vào các luật định cũng như quy định trong công tác phòng chống dịch bệnh để yêu cầu doanh nghiệp giảm giá thịt heo xuống ở mức hợp lý”, ông Cường nói.

Ảnh: TTXVN
Ba ngày sau, yêu cầu của ông Cường được các doanh nghiệp thực hiện. Giá heo hơi tại các doanh nghiệp lớn giảm về mức 73.000-75.000 đồng/ki lô gam, phần nào làm dịu cơn sốt giá kéo dài nhiều tháng qua. Tuy nhiên, xét về mối quan hệ giữa Nhà nước và thị trường, đề nghị giảm giá có phần cưỡng ép từ phía Nhà nước đang can thiệp quá sâu vào sự vận hành của kinh tế thị trường mà cung - cầu mới là hai yếu tố duy nhất xác định giá cả.
Nhìn lại lịch sử điều tiết nền kinh tế, không ít lần Nhà nước can thiệp vào thị trường bằng mệnh lệnh hoặc văn bản hành chính như sự việc kể trên. Chẳng hạn, Thông tư 80/2014/TT-BGTVT về vận tải hành khách trên đường thủy nội địa quy định doanh nghiệp chỉ được áp dụng giá vé mới sau 15 ngày kể từ khi công bố kể cả khi giảm giá, phải đóng cửa bán vé tối thiểu 15 phút trước khi phương tiện xuất bến, không được bán vé vượt số lượng hành khách; quyết định xử phạt hành chính các doanh nghiệp vận tải không giảm giá cước taxi theo giá giảm xăng dầu hồi năm 2016; hay mới đây là mệnh lệnh xử phạt, tước giấy phép các nhà thuốc tăng giá bán khẩu trang. Tất cả các mặt hàng, dịch vụ kể trên đều không thuộc diện bình ổn giá theo Luật Giá.
Phải thừa nhận rằng không có một thị trường tự do thuần túy, bàn tay vô hình dù hoạt động tự do đến mấy vẫn chịu sự tác động của “bàn tay nhà nước” theo cách này hoặc cách khác. Tuy nhiên, can thiệp vào thị trường bằng ra mệnh lệnh có thể làm méo mó thị trường, khiến doanh nghiệp mất động lực cạnh tranh lành mạnh và làm xa rời mục tiêu xây dựng nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường mà Chính phủ đề ra.
Không phải ngẫu nhiên mà Mỹ, EU và nhiều nước phát triển khác vẫn chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đầy đủ. Đó là bởi Nhà nước hiện nay vẫn đang còn xu hướng kiểm soát thay vì điều tiết và kiến tạo phát triển. Thay bằng ra lệnh cho thị trường, cơ quan quản lý có thể gián tiếp điều tiết giá cả bằng cách tăng cung, khuyến khích sản xuất, lưu thông và kìm cầu bằng cách tuyên truyền người dân không nên tích trữ, gom hàng. Đặc biệt là buộc các doanh nghiệp niêm yết giá, bán đúng giá niêm yết và đóng thuế đầy đủ để xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh. Quan trọng hơn, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, cắt giảm chi phí kinh doanh, cải cách hành chính, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, điều chỉnh mức thuế, phí hợp lý...
Cũng không loại trừ khả năng có sự liên kết giữa các doanh nghiệp để cạnh tranh không lành mạnh, thao túng giá. Nhưng bất cập này không thể được giải quyết bằng cách ra các mệnh lệnh xử phạt mà cần một hệ thống luật pháp về cạnh tranh hoàn chỉnh, phù hợp với tình hình thực tiễn, có thế mới khiến doanh nghiệp, người dân tâm phục khẩu phục và yên tâm đầu tư.
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)