Thứ Sáu, 25 tháng 11, 2016

20161125. BÀN VỀ TRIẾT LÝ 'TÔN SƯ TRỌNG ĐẠO'

ĐIỂM BÁO MẠNG
'THẦY LÀ  QUÝ NHƯNG CHÂN LÝ CÒN  QUÝ HƠN THẦY'
TRƯƠNG KHẮC TRÀ/ GD 20-11-2016
"Tôn sư trọng đạo" là truyền thống quý báu của dân tộc ta. (Ảnh: Báo Bắc Giang)
Hàng năm, cứ vào dịp 20/11 (Ngày Nhà Giáo Việt Nam), toàn xã hội đều hướng về các thầy cô giáo.

Với người Việt ta, đó là dịp để truyền thống “tôn sư trọng đạo” được lớp lớp học trò bày tỏ với những “người đưa đò”.
Tư tưởng ảnh hưởng của Nho giáo đã lỗi thời
Nhân đây, người viết cũng bày tỏ một góc nhìn về truyền thống tốt đẹp này.

“Tôn sư trọng đạo” là một truyền thống tốt đẹp, một triết lý sống thượng tôn tri thức của người Việt mà không phải dân tộc nào trên thế giới cũng sánh được.

Là người Việt Nam, ai cũng có thể cảm nhận được vẻ đẹp của đạo lý này. Tuy nhiên, để hiểu cho hết ý nghĩa sâu xa của nó cả ngày xưa và hôm nay thì không đơn giản chút nào.
Truyền thống Nho học sắp xếp thứ tự Quân, Sư, Phụ, trong đó Quân là vua, Sư là thầy, Phụ là cha.
Sự sắp xếp này đã “mặc định” cho người thầy một vị trí cao trong xã hội chỉ sau vua và xếp trên cả cha mẹ.

“Tôn sư” trong Nho giáo là khẳng định vị trí số một của người thầy trong giáo dục.
Đây là triết lý giáo dục lấy người thầy làm trung tâm, lời thầy là khuôn vàng thước ngọc.
Có thể coi đó là chân lý trong cách nhìn của Nho học.
Chính Nho giáo đã tạo ra một truyền thống học tập mang thói quen “thọ giáo” và “đàm đạo” chứ ít khi phản biện.Vậy, người thầy trong Nho giáo lấy gì để khẳng định mình là trung tâm?

Đó chính là buộc người học phải “trọng đạo”, đạo mà nhà Nho muốn nói đến không gì khác hơn ngoài “Lễ” và “Nhạc” của nhà Chu. Chính là lời dạy của cổ nhân đã được mặc định là đúng và đúng tuyệt đối.

Bởi vậy, sự học ngày xưa chỉ là học thuộc lòng những gì cổ nhân đã nói, làm theo những gì cổ nhân đã làm bất kể đúng sai, trọng lý thuyết nhẹ thực hành.

Ngót ngàn năm song hành với chế độ phong kiến Phương Đông, Nho giáo đã tạo ra được sự ảnh hưởng ghê gớm, hằn sâu vào tư duy của hàng chục thế hệ.

Đồng thời, làm dấy lên một sự thèm khát cao độ về cái sự học để được người đời công nhận là…“quân tử”!

Tiếc thay, chế độ phong kiến - Nho giáo đã hết vai trò lịch sử, đã lùi vào hậu trường nhưng tư tưởng giáo dục của nó vẫn hằn in trong cách nghĩ, cách học, cách làm giáo dục của người Việt trong thế kỷ XXI.

Ngày nay, “tôn sư trọng đạo” vẫn mang ý nghĩa tôn vinh người thầy và nghề dạy học, nhưng giáo dục ngày nay cơ bản đã khác xưa, mối quan hệ thầy trò cũng cũng phải vận động sao cho phù hợp với thời cuộc.
Vậy nên, “tôn sư trọng đạo” cũng cần có cái nhìn hiện đại hơn.
Cái nhìn hiện đại hơn

Triết gia Arixtot từng nói rằng: “Thầy là quý nhưng chân lý còn quý hơn thầy”.
Nói như vậy, không phải ở Phương Tây không có truyền thống "tôn sư trọng đạo", không coi trọng người thầy, mà ở đây Phương Tây đề cao sự phản biện.Vì câu nói này mà ông đã đoạn tuyệt với người thầy vĩ đại - Platon. Quan điểm của Arixtot như một phát đại bác nã vào thành trì Nho giáo.
Lịch sử giáo dục thế giới đã chứng minh luận điểm của Arixtot vô cùng tiến bộ, nó mở ra một triết lý giáo dục mới mẻ và hiện đại.
Sau này, chính Fukuzawa Yukichi đã vận dụng để đưa Nhật Bản trở thành quốc gia có nền giáo dục tiên tiến nhất thế giới.

Mặc dù vậy, trong bất cứ thời đại nào, bản thân mệnh đề “tôn sư trọng đạo” luôn hàm chứa một ý nghĩa sâu sắc.
Trước hết, đó là sự tiếp nối truyền thống luôn coi nghề giáo là một nghề cao quý, người thầy luôn được coi trọng dù bất cứ trong hoàn cảnh nào.

Nếu “tôn sư” ngày xưa lấy người thầy làm trung tâm trong giáo dục thì ngày nay phải lấy người học làm trung tâm.
Người thầy phải gắn bó mật thiết với sự nghiệp trồng người, để nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài làm cho đất nước ngày càng giàu mạnh.
Giáo dục phải tạo ra sự sáng tạo, tiến bộ chứ không chỉ là những kiến thức mang tính hàn lâm, sao chép.

“Trọng đạo” ngày nay phải đào tạo ra con người có đạo đức, chân chính, ngay thẳng, dám đấu tranh với cái ác để bảo vệ lẽ phải.
Họ còn phải là những ngươi có trình độ chuyên môn cao gắn liền với thực tiễn và thậm chí giỏi hơn cả người thầy thì xã hội mới thực sự tiến bộ.
Sản phẩm của giáo dục và đào tạo trong thời đại ngày nay phải là con người của trí tuệ, con người của hội nhập, con người nhập thế để hành động, chứ không phải con người yếm thế chỉ coi trọng kinh sách, nhẹ thực hành.

Bởi chẳng ngẫu nhiên mà cử nhân Việt Nam thường thiếu kỹ năng mềm và hụt năng lực thực tiễn.

Cách đây hơn 1,5 thế kỷ, Nguyễn Trường Tộ - một nhà Nho lừng danh đã nhận ra điểm yếu của phương pháp giáo dục Nho giáo: “Ngày nay, cái mà nước mình quý trọng là Nho.
Mà Nho thì quý trọng ở nhiều văn chương, chữ nghĩa, lý thuyết. Nếu như bỏ cái công phu bền bỉ dùi mài chữ nghĩa văn chương mà học lấy cái phong phú vô vàn của tạo vật thì sẽ được biết bao điều quý báu”[1].

Với một dân tộc hiếu học như người Việt mình, cũng không phải ngẫu nhiên mà giáo dục đào tạo là “quốc sách hàng đầu”.
Và vì thế, ngày 20/11 hàng năm đã trở thành ngày hội lớn của lớp lớp các thế hệ người Việt nhằm tôn vinh người thầy và nghề dạy học cao quý.

Từ một đạo lý truyền thống của dân tộc, tôn sư trọng đạo đã mang một ý nghĩa cách mạng mới trong thời đại ngày nay gắn liền với tư tưởng trồng người của chủ tịch Hồ Chí Minh.

Nó không chỉ là đạo lý, tình cảm mà còn là sức mạnh, hành động cách mạng để đưa đất nước đi lên giàu mạnh. Đó chính là nét tươi mới của truyền thống “tôn sư trọng đạo” trong thời đại ngày nay.

Tài liệu tham khảo:

[1] Nguyễn Trường Tộ - Con người và di thảo, Trương Bá Cần, Nxb Tp.HCM 1988.
Trương Khắc Trà

'TÔN SƯ TRỌNG ĐẠO' HIỂU THẾ NÀO CHO ĐÚNG ?
TRẦN  TRÍ DŨNG/ GD 25-11-2016

 
Tôn sư trọng đạo là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. (Ảnh: Tuoitre.vn)
Trong bài viết "Thầy là quý nhưng chân lý còn quý hơn thầy", tác giả Trương Khắc Trà đề cập về triết lý đã thành truyền thống "Tôn sư trọng đạo" xuất phát từ quan điểm của Nho giáo và đã lỗi thời trong xã hội hiện đại ngày nay. 
Vì thế, khi đọc xong bài viết, tôi thấy cần trao đổi lại và làm rõ hơn về một thành ngữ đã trở thành quen thuộc trong xã hội Việt Nam ta.
"Tôn sư trọng đạo" trước hết là sự phản ánh một quan niệm truyền thống đã có từ ngàn đời nay của dân tộc Việt Nam. 

Theo đó, Sư ở đây được hiểu là thầy và Đạo được hiểu là học, là kiến thức, là chân lý mà thầy truyền giảng. "Tôn sư" là sự đề cao vai trò và vị trí của người thầy. 

Trong quan niệm truyền thống, đó cũng là thể hiện sự tôn kính trước học vấn của thầy, trước sự đức độ của thầy. 

"Trọng đạo" có nghĩa là đề cao việc học, xem việc học và kiến thức là quan trọng.
                
"Tôn sư trọng đạo" theo đó là sự phản ánh tinh thần đề cao vai trò người thầy giáo trong xã hội và sự hiếu học, coi trọng kiến thức của nhân dân. 
Tuy nhiên, trong cách tiếp cận về Nho giáo theo quan điểm của tác gỉả Trương Khắc Trà thì "Tôn sư" cũng có nghĩa là đặt thầy vào vị trí trung tâm của giáo dục. 

Theo đó, tác giả viết: "Tôn sư trong Nho giáo là khẳng định vị trí số một của người thầy trong giáo dục.
Đây là triết lý giáo dục lấy người thầy làm trung tâm, lời thầy là khuôn vàng thước ngọc". 

Tuy nhiên, trong cách hiểu truyền thống thông thường về câu thành ngữ "tôn sư trọng đạo" thì "Tôn sư" không có nghĩa là đặt người thầy vào vị trí trung tâm của của việc truyền giảng. 

Nếu như thế là ta đã hiểu sang vấn đề kỹ thuật chuyên môn ngành sư phạm. Tôn sư là đề cao vai trò của người thầy, và người thầy luôn ở vị trí được tôn kính. 

Theo như một câu tục ngữ của người Việt Nam ta: "Không thầy đố mày làm nên".  
   
Bởi lẽ, trong giáo dục, nói một cách cụ thể là trong việc dạy và học, người học luôn đóng vai trò là trung tâm của sự hội tụ kiến thức. 

Theo đó, người thầy giáo phải đánh giá đúng đối tượng là người học, hiểu và nắm bắt suy nghĩ của người học, hiểu tâm lý và khả năng nhận thức của người học để từ đó xây dựng nội dung giảng dạy, lựa phương pháp truyền thụ cho thích hợp và định lượng nội dung giảng dạy. 

Mọi sự đánh giá chủ quan, phiến điện không đúng về đối tượng người học đều dẫn đến thất bại trong giáo dục.  

"Tôn sư" không có nghĩa là thầy luôn luôn đúng, vì điều đó còn tùy thuộc vào sức khỏe, trạng thái tâm lý của thầy giáo, sự thay đổi của điều kiện ngoại cảnh mà đã tác động đến hoạt động giáo dục. 
 
"Trọng đạo" cũng có nghĩa là trọng chân lý, xét trong tình huống giáo dục cụ thể chân lý là của cùng một chủ thể thầy dạy đưa ra, nhưng cũng có khi là chân lý được học trò đúc kết, tích lũy trong hoạt động sống nói chung.

Vì thế, trong giáo dục, học trò vẫn có thể tranh luận với thầy, phản biện lại thầy về kiến thức chân lý mà vẫn giữ nguyên đạo lý và sự tôn sư.

Như thế, sự "tôn sư" đi liền với "trọng đạo" không tách rời nhau mà luôn ở trong cùng một quan niệm nên không hề lỗi thời như quan điểm của tác giả Trương Khắc Trà trong bài viết. 

Trong bài viết, tác gỉả viết: "Tiếc thay, chế độ phong kiến - Nho giáo đã hết vai trò lịch sử, đã lùi vào hậu trường nhưng tư tưởng giáo dục của nó vẫn hằn in trong cách nghĩ, cách học, cách làm giáo dục của người Việt trong thế kỷ XXI.

Ngày nay, "tôn sư trọng đạo" vẫn mang ý nghĩa tôn vinh người thầy và nghề dạy học, nhưng giáo dục ngày nay cơ bản đã khác xưa, mối quan hệ thầy trò cũng cũng phải vận động sao cho phù hợp với thời cuộc". 

Ở đây, cho dù là sự vận động như thế nào đi chăng nữa thì vai trò của người thầy cũng không thể thay thế được. 

Người Trung Quốc có câu: "Một gánh sách không bằng một người thầy giỏi". 

Mặt khác, sự "tôn sư" ở đây còn được hiểu là kính trọng thầy về kiến thức và đạo đức, nhưng cũng còn ý nghĩa khác nữa là quý mến thầy trong cách hiểu về tình người.
Ở đây cần nói rõ hơn là, trong chữ "trọng đạo" trong quan niệm truyền thống cũng đã bao hàm sự coi trọng chân lý, kiến thức. Lẽ tất nhiên, người thầy phải sống và làm việc sao cho xứng đáng với sự "tôn" ấy.    
 
Theo dẫn dụ của tác giả Trương Khắc Trà thì quan niệm ngày nay, cần đề cao kiến thức hơn là người dạy kiến thức, nghĩa là "Thầy là quý nhưng chân lý còn quý còn quý hơn thầy". 

Theo đó, trong quan niệm hiện đại sẽ đề cao sự phản biện, kể cả việc học trò có thể phản biện lại thầy.
Trọng đạo có nghĩa là coi trọng kiến thức của thầy dạy nhưng cũng có khi là những kiến thức khác không phải là của thầy dạy, điều đó cũng có nghĩa là kiến thức cũng luôn được đề cao. 

Do đó, trong giáo dục Việt Nam hoàn toàn có chuyện học trò phản biện lại thầy và vượt qua thầy về mặt khoa học. 

Đối với những thầy giáo bảo thủ, cho rằng học trò phản biện lại mình là hỗn láo, là không được phép đều cần phải xem lại.  

Như thế, bản thân chữ "trọng đạo" đã nói nên đầy đủ, không phải chỉ trong sự ảnh hưởng của Nho giáo hay quan niệm hiện đại của người phương Tây.

Môi trường học tập là môi trường thân thiện, dân chủ và mang tính khoa học. Nhưng môi trường học tập cũng rất nhạy cảm. 

Vì thế, "trọng đạo" mà vẫn giữ sự "tôn sư" mới là điều cần thiết đáng nói. 

Đối với câu nói "chân lý còn quý hơn thầy" có thể dễ dẫn đến cách hiểu là học trò có thể sẽ coi thường thầy giáo nếu phát hiện ra những kiến thức, chân lý hơn cả những kiến thức mà thầy đã dạy. 

Và cũng từ đó mà có hành động tiêu cực với thầy, gây tổn thương cho thầy, đó đều là không phù hợp với đạo lý của người Việt Nam.

Vì thế, trong bất cứ hoàn cảnh nào, cho dù xã hội phát triển văn minh hiện đại đến đâu thì truyền thống "Tôn sư trọng đạo" vẫn là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
Sự vinh danh các nhà giáo, sự coi trọng kiến thức vẫn luôn được đặt nên hàng đầu trong giáo dục.
Trần Trí Dũng
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)