ĐIỂM BÁO MẠNG
- Quốc tế: Xuất bản Tập bản đồ ở ĐH Yale, vạch điểm sai của sử gia TQ về Biển Đông (TGTT 24-3-16)-Đẩy mạnh hợp tác thực chất, vun đắp lòng tin chính trị Việt - Trung (QĐND 25-3-16) -Đại sứ Mỹ: “Khi đánh cược vào người Việt Nam, bạn luôn thắng” (BizLIve 25-3-16) -Liên Xô đã giúp Việt Nam cho đến khi “lực kiệt” như thế nào? (infonet 25-3-16) -Biện pháp nào bảo vệ sông Mekong? (RFA 22-3-16) -- P/v Dương Văn Ni -Chánh án Trương Hòa Bình làm việc tại Trung Quốc (ĐĐK 24-3-16) -TQ ngang nhiên đưa tên lửa chống hạm ra đảo Phú Lâm (VNN 26/3/2016)--Đến lượt Lào xả nước cứu hạn, mặn giúp VN (VNN 25/3/2016)-Hillary Clinton sẽ đắc cử Tổng thống? (VNN 26/3/2016)-
- Trong nước: Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng bị ba đối tượng lạ mặt dùng gậy đánh dã man (LĐ 24-3-16) -- Ông này là nhà báo làm phóng sự điền tra khu resort trái phép trên núi Ba Vì của ông Lương Ngọc Anh (vụ giấy in tiền Polymer)- Nhà báo điều tra bị đánh dã man ở Hà Nội (VNN 25-3-16)-'Vụ án gián điệp' 35 năm trước: Cụ già 101 tuổi kêu oan (TP 24-3-16) - -'Vụ án gián điệp' 35 năm trước: Điều tra viên cũng mong xét lại bản án (TP 25-3-16)-Cải cách thể chế từ câu chuyện 'chim chưa đậu đã nhậu hết chim' (VnEx 25-3-16)-ĐBQH Hoàng Hữu Phước lý giải vì sao tự ứng cử lần nữa (VNN 24-3-16) -Bộ trưởng Công an giàu lòng nhân hậu (VNN 24-3-16) -Bộ TT&TT đề nghị CA điều tra vụ nhà báo Đỗ Doãn Hoàng bị đánh (VNN 26/3/2016)-Sự mất trí đã tới giới hạn (BVN 26/3/2016)-Đỗ Trọng-
- Kinh tế: Tăng trưởng kinh tế có dấu hiệu chững lại, mục tiêu năm 2016 rất khó đạt (MTG 25-3-16)- Bà Phạm Chi Lan: Phải xem lại đàm phán thương mại với Trung Quốc (TGTT 24-3-16)- Ông Vũ Ngọc Hoàng: Nền kinh tế chủ yếu vẫn phải là kinh tế tư nhân (VietTimes 24-3-16)- ‘Không được vay vốn ODA, có khi lại tốt cho Việt Nam’ (PLTP 25-3-16) -- P/v TS Võ Đại Lược Việt Nam cần thận trọng trước “bẫy ODA” (MTG 25-3-16)- Nhà thầu Trung Quốc làm đường ống sông Đà: Chọn vì rẻ (ĐV 25-3-16) Nhà thầu Trung Quốc làm đường ống nước Sông Đà 2: Điều gì ẩn sau sự "ham rẻ"? (infonet 24-5-16) “Sếp” nước sạch Vinaconex: Đừng nghĩ hàng Trung Quốc là không tốt! (BizLive 25-3-16) Đơn vị chọn nhà thầu Trung Quốc phải chịu toàn bộ trách nhiệm trước nhân dân ((CAND 25-3-16)- Sao cứ 'nhắm mắt' bắt tay làm ăn với Tàu? (Petrotimes 23-3-16)-Ai hưởng lợi khi ô tô Nga vào Việt Nam thuế 0%? (BizLive 24-3-16)-Đề nghị bác đề xuất thành lập hãng hàng không mới của Vietnam Airlines (GD 25-3-16)-Áp lực trả nợ lớn:Việt Nam phải tính đến kịch bản xấu (ĐV 24-3-16)-Ụ nổi 83M: Bán không ai mua, cho không ai lấy (ĐV 24-3-16)-Bức tranh ngân hàng Việt Nam 10 năm qua: Bất ổn tự tạo! (TBKTSG 24-3-16)-Nhà thầu Trung Quốc và những dự án “bê bết” ở Việt Nam (BVB 26/3/2016)-
- Giáo dục: "Nói thì hay, làm thì dở, chỉ xoay sở để làm lãnh đạo" (GD 25-3-16) -- P/v ĐB Đỗ Văn Đương-Xấu hổ cảnh người Việt tiểu bậy ngay sân bay Tân Sơn Nhất (VTC/TN 24-3-16)-Giải cứu một nền y học méo mó (TGTT 24-3-16)
- Phản biện: Lợi ích nhóm len lỏi, chi phối đến cả Quốc hội hay không? (VietTimes 24-3-16)-“Ưu khuyết nhiệm kỳ” và “cửa" ODA (TVN 26/3/2016)-Kỳ Duyên-Nghị sĩ phải là người nói giỏi tiếng dân (TVN 26/3/2016)-Nước mặn không phải là kẻ thù của ĐBSCL (VNN 26/3/2016)-Những con số tréo ngoe của ai? Tổng Cục Thống kê hay Bộ Kế hoạch Đầu tư? (BVN 26/3/2016)-TS Nguyễn Bách Phúc- Siêu quyền lực (BVN 25/3/2015)- Nguyên Bản-Cải tổ PVN: Hãy bắt đầu từ con sư tử đầu đàn (BVN 25/3/2016)- My Lâm-Chút ‘chuyện phiếm’ về ba ông sếp (BVB 26/3/2016)-Nguyễn Phúc Hiếu-Các ‘phần tử thế khác’ hãy vững tin (BVB 26/3/2016)- Nguyễn Thanh Giang-Muốn tham nhũng phải có ghế lãnh đạo (BVB 25/3/2016)-Ngọc Quang/GDVN-“Cứ bình tĩnh mà nghèo thôi”!-Lê Kiên/TTO-Ai xuyên tạc? Ai là "Thế lực thù địch"? (BVB 25/3/2016)-FB Nguyễn Ngọc Như Quỳnh-'Bệnh' mới của quan chức Việt (BVB 25/3/2016)-Minh Thái/ĐVO
"KHÔNG ĐƯỢC VAY VỐN ODA CÓ KHI LẠI TỐT CHO VIỆT NAM"
PV CHÂN LUẬN/ PLTP 25/3/2016
Trong vài năm tới, nếu ODA kết thúc thì đó là điều tốt”. TS Võ Đại Lược, Tổng Giám đốc Trung tâm Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương, nêu quan điểm xung quanh câu chuyện tới đây Việt Nam có thể không còn được vay vốn ODA ưu đãi nữa.
ODA không phải là cho không
. Phóng viên: Bộ Tài chính vừa cho biết từ tháng 7-2017 Việt Nam có thể sẽ không còn được vay theo điều kiện ODA, chuyển sang vay theo điều kiện thị trường, tức vay thương mại. Theo ông, điều này có đáng lo ngại?
+ TS Võ Đại Lược: Tôi cho rằng điều này không đáng lo ngại. Riêng từ năm 2003 đến 2012, Việt Nam đã nhận khoảng 80 tỉ USD viện trợ ODA và giải ngân được khoảng 66%. Tuy vậy, ODA có nhiều mặt trái. Chúng ta phải nhớ một nguyên tắc, không ai cho không ai cái gì. ODA cũng vậy. Những nước viện trợ ODA chắc chắn phải được lợi về mặt chính trị hoặc kinh tế.
Một quốc gia, đứng về mặt lợi ích cũng giống như một công ty, phải tìm kiếm lợi nhuận. Quốc gia cấp ODA cho một nước khác thường sẽ kèm theo điều kiện để các công ty của nước họ thực hiện các công trình sử dụng nguồn vốn đó. Chẳng hạn ở dự án Lạch Huyện, Hải Phòng mọi thứ từ thiết kế, giám sát, xây dựng… đều do công ty nước ngoài đảm nhận.
Rồi, lương chuyên gia nước ngoài ở dự án ODA có khi lên tới 500 triệu đồng/tháng. Hay giá xây dựng một số con đường cao tốc ở Việt Nam, như báo chí đã từng nêu, lên tới 12 triệu USD/km trong khi ở Mỹ chỉ vào khoảng 5 triệu USD.
Đó là chưa kể một số quan chức, công ty của Việt Nam tham gia vào ODA cũng có chuyện kiếm chác. Điển hình như vụ ông Huỳnh Ngọc Sỹ và Công ty Tư vấn Thái Bình Dương trong dự án đại lộ Đông-Tây tại TP.HCM.
. Nhưng khi vay thương mại, lãi suất có thể tăng gấp hai, ba lần và phải trả nợ nhanh. Điều này sẽ gây khó khăn cho Việt Nam?
+ Nếu vay thương mại, chắc chắn lãi suất cao. Còn nếu phát hành trái phiếu trong nước hay quốc tế thì lãi suất cũng khá cao. Song điều đó có thể còn lợi hơn khi vay ODA. Bởi lẽ lãi suất ODA thời gian qua thấp và thời gian vay dài thật nhưng nếu cộng các chi phí tiêu cực, thất thoát, rồi các điều kiện nước cho vay áp đặt… thì có lẽ lãi suất còn cao hơn vay thương mại rất nhiều. Ấy là chưa kể đến sự biến động của tỉ giá.
Vì thế tôi cho rằng trong vòng vài năm tới, nếu ODA cho Việt Nam kết thúc thì đó có khi là điều tốt cho Việt Nam!
Cầu Nhật Tân (Hà Nội) với tổng mức đầu tư 13,6 ngàn tỉ đồng, sử dụng vốn vay từ Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JIBIC) và vốn đối ứng của Việt Nam. Ảnh: PHI HÙNG
Tranh thủ vốn ODA nhiều quá
. Cơ chế sử dụng vốn ODA lâu nay chủ yếu dựa vào cấp phát đã bộc lộ nhiều hạn chế. Ví dụ: Trung ương cấp phát vốn nên nhiều địa phương ỷ lại, sử dụng vốn kém hiệu quả và nảy sinh cơ chế xin-cho. Theo ông, chúng ta có cần thay đổi cách thức sử dụng ODA không?
+ Thực ra chúng ta có hai phương thức cấp vốn ODA. Thứ nhất là cấp phát trực tiếp cho các địa phương. Thứ hai là cho vay lại. Khi các địa phương vay lại thì phải tính đến chuyện hoàn trả. Dĩ nhiên, trong ODA luôn có một tỉ lệ khoảng 20% là không hoàn lại. Điều đó có nghĩa là chúng ta vẫn phải trả nợ phần lớn chứ ODA không phải là “bữa trưa miễn phí”.
. Hiện nay chúng ta vẫn đang vay ODA, vậy phải làm thế nào để sử dụng hiệu quả?
+ Hiện nay chúng ta đang dàn trải vốn ODA quá nhiều nơi. Người ta tranh thủ vốn ODA nhiều quá. Đáng lẽ Việt Nam ít tiền, có nguồn vốn ODA thì phải tập trung phát triển ở những nơi có thể sinh lời nhiều nhất. Tôi đã từng kiến nghị phải tập trung phát triển hai vùng trọng điểm là khu vực Hà Nội và TP.HCM trước, để sinh lời nhiều nhất; nhưng chúng ta lại dùng vốn ODA để phát triển dàn trải từ Lạng Sơn đến Cà Mau.
. Có một thực tế nếu không cấp phát đều cho các tỉnh, thành thì họ sẽ kêu ca, phân bì, thưa ông?
+ Đó là một thực trạng chúng ta cần suy nghĩ. Cấp phát ODA cho các địa phương ít nhiều cũng có hiệu quả nhưng xét về hiệu quả tổng thể thì không lớn bằng việc phát triển hai vùng kinh tế trọng điểm là Hà Nội và TP.HCM. Chẳng hạn, chỉ cần xây dựng hai hệ thống đường sắt cao tốc 250 km Hà Nội - Hải Phòng và TP.HCM - Vũng Tàu. Tối đa chi phí sẽ chỉ vào khoảng 10 tỉ USD, trong khi tác động kinh tế, xã hội lại rất lớn, chi phí vận tải với hàng hóa sẽ giảm đi đáng kể.
Nhật Bản chỉ phát triển về phía đông, còn bờ biển phía tây lại ít phát triển. Hay như Trung Quốc, khi phát triển các vùng duyên hải như Thượng Hải, Thiên Tân ổn định, họ mới bắt đầu chiến dịch đại khai phá miền Tây.
Lấy tiền đâu trả nợ?
. Các khoản nợ đến hạn phải trả của Việt Nam trong năm nay, theo Bộ Tài chính, có thể chiếm khoảng 24% tổng thu ngân sách, tương đương 150.000 tỉ đồng. Theo ông, chúng ta lấy tiền đâu để trả nợ trong điều kiện ngân sách đang gặp không ít khó khăn, thậm chí thu không đủ chi?
+ Báo cáo của Chính phủ vẫn nói rằng thu ngân sách năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên, tổng chi vẫn quá cao. Nợ công gắn với chi tiêu và đầu tư công. Việt Nam là nước nghèo nhưng có một bi kịch mà chúng ta nói đến nhiều đó là việc chi không hiệu quả, dàn trải, lãng phí. Trong khi đó chúng ta thu nhiều quá, vắt kiệt sức doanh nghiệp, sức dân. Nói đơn giản như giá xăng, báo chí thông tin riêng thuế phí đã chiếm tới 54,7%.
Giải pháp trước mắt là lại phải vay để đảo nợ. Tuy nhiên, Chính phủ cần phải tính kế lâu dài. Cụ thể Chính phủ có thể đình chỉ những khoản đầu tư công không cần thiết. Những công trình, dự án, trụ sở… đang định xây dựng cần phải xem xét, đánh giá lại tính hiệu quả.
Cách đây không lâu, nhiều địa phương, bộ ngành đã được cấp phát kinh phí để xây dựng cơ bản, xây trụ sở. Thậm chí có những viện nghiên cứu, trụ sở còn rất tốt nhưng đã được cấp phát kinh phí xây trụ sở mới. Điều này có xuất phát từ lợi ích quốc gia hay không, chúng ta cần phải xem xét, đánh giá lại.
Ngoài ra, cắt giảm biên chế, sắp xếp lại bộ máy công quyền tinh gọn thì sẽ tiết kiệm thêm được những khoản ngân sách lớn hơn nữa. Thêm nữa, Chính phủ nên tập trung nguồn vốn ODA vào những lĩnh vực then chốt, các dự án công trình trọng điểm, thu hẹp phạm vi cấp phát từ ngân sách, giảm tính bao cấp của Nhà nước trong việc sử dụng vốn vay nước ngoài. Có như vậy mới nâng cao được hiệu quả sử dụng vốn vay, hạn chế tình trạng dự án chậm tiến độ, đội vốn và đầu tư tràn lan.
Nếu không làm được điều này thì con đường vay nợ mới của nước ngoài để trả nợ cũ là không thể tránh khỏi. Cần nói thêm, nợ công của Việt Nam nếu tính theo chuẩn của thế giới thì đã vượt ngưỡng quá xa.
Chúng ta cần phải có một bàn tay quyết liệt trong vấn đề này. Tôi nghĩ nếu làm được điều này sẽ tiết kiệm được hàng trăm ngàn tỉ đồng. Còn nếu không, nguy cơ về nợ công sẽ là rất lớn.
CHÂN LUẬN thực hiện
Quyền hạn cấp phát ngân sách quá lớn
Câu chuyện chạy đầu tư công là một thực tế tại Việt Nam. Chính Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh và một số lãnh đạo đã đề cập đến việc này. Một cơ chế như thế sẽ xảy ra lãng phí, tham nhũng ngay từ đầu.
Tôi nghĩ tất cả khoản đầu tư công của Việt Nam cần phải được Quốc hội xem xét. Mọi khoản đầu tư đã đụng đến ngân sách nhà nước thì đều phải đưa ra Quốc hội thảo luận chứ nếu quy định như hiện nay, những khoản đầu tư từ 20.000 tỉ đồng mới phải đưa ra Quốc hội thì không ổn. Người ta còn có thể “chẻ” dự án ra để không phải trình ra Quốc hội như chúng ta từng thấy. Ở Mỹ, những khoản đầu tư vài chục triệu USD Quốc hội đã phải thảo luận.
Hiện nay chúng ta còn thấy những khoản chừng vài trăm tỉ đồng ngân sách chỉ một người quyết định được. Quyền hạn cấp phát ngân sách quá lớn thế này cũng cần phải xem xét lại.
TS VÕ ĐẠI LƯỢC
TS Võ Đại Lược, nguyên thành viên Nhóm cố vấn cho Tổng Bí thư Trường Chinh, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh; chuyên gia tư vấn cho Tổng Bí thư Đỗ Mười và là thành viên Ban nghiên cứu của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải.
VIỆT NAM CẦN THẬN TRỌNG TRƯỚC "BẪY ODA"
BÌNH LUẬN/ MTG 25/3/2016
Việc các tổ chức quốc tế chấm dứt các khoản vay ODA ưu đãi có lãi suất thấp với Việt Nam không có nghĩa là chúng ta sẽ lâm vào tình trạng thiếu nguồn vốn đầu tư phát triển, mà là sẽ buộc phải chấp nhận các khoản vay ODA có lãi suất cao hơn và thời gian hoàn trả ngắn hơn.
Nói cách khác, ODA từ sau thời điểm tháng 7.2017 sẽ trở thành một áp lực cực lớn lên ngân sách quốc gia trong tương lai. Và kịch bản mà các chuyên gia kinh tế thế giới vẫn thường xuyên nhắc nhở các quốc gia đang phát triển về điều gọi là “bẫy ODA” giờ đây đã ở rất gần Việt Nam.
Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, theo lộ trình thì Ngân hàng Thế giới (WB) sẽ chấm dứt các khoản cho vay ODA ưu đãi với Việt Nam bắt đầu từ tháng 7.2017, và chuyển sang các khoản vay ODA dần theo hướng thị trường. Trên thực tế, xu hướng giảm dần các khoản vay ODA ưu đãi cho Việt Nam đã bắt đầu từ năm 2010 sau khi Việt Nam chính thức có tên trong danh sách các quốc gia có thu nhập trung bình, tức không thuộc diện được hưởng các nguồn vốn vay ODA lãi suất thấp nữa. Và trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện tại, với mức nợ công đang ở sát ngưỡng cho phép là gần 65%, cùng với thực trạng sử dụng vốn vay thiếu hiệu quả dẫn đến áp lực trả nợ ngắn hạn và trả lãi đang đè nặng lên ngân sách quốc gia hơn bao giờ hết, thì việc không còn các khoản vay ODA ưu đãi có thể khiến Việt Nam lại gần hơn với “bẫy ODA”.
Sở dĩ như thế, là vì tính đến trước năm 2010, hầu hết các khoản vay ODA mà Việt Nam nhận được từ các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) là các khoản vay có mức độ ưu đãi rất lớn. Trong đó phần lớn là các khoản vay có lãi suất rất thấp, chỉ khoảng 0,7-0,8%, có thời hạn kéo dài từ 30-40 năm kèm thêm thời gian ân hạn. Điều này có nghĩa là áp lực trả nợ cho các khoản vay này đối với Việt Nam khá thấp, không chỉ có lãi suất thấp mà thời hạn phải trả nợ cũng khá dài, khả năng gây sức ép trả nợ ngắn hạn và lãi suất là khá thấp.
Còn sau thời điểm tháng 7.2017, các khoản vay ODA mà Việt Nam có thể nhận được sẽ khác hoàn toàn. Lãi suất sẽ tăng lên từ 2-3,5% và thời hạn cũng ngắn hơn, chỉ từ 10-25 năm. Nó có nghĩa là không những áp lực trả nợ đối với Việt Nam sẽ nặng nề hơn do thời hạn thanh toán ngắn, mà còn gây sức ép lên ngân sách quốc gia do số tiền phải chi để trả lãi suất cũng sẽ nhiều hơn từ 3-4 lần.
Đây là điều rất đáng lo ngại khi mà theo tính toán của Chính phủ và Bộ Tài chính số vốn ODA mà Việt Nam cần vay để phát triển kinh tế trong giai đoạn tới còn nhiều hơn gấp bội, trong khi ngưỡng nợ công quốc gia đang ở sát giới hạn cho phép. Theo thống kê, trong giai đoạn 10 năm qua từ 2005-2015 tổng số vốn vay ODA và vay ưu đãi mà Việt Nam ký kết là vào khoảng 45 tỉ USD; trong khi đó theo báo cáo chưa đầy đủ của các bộ, ngành địa phương vào đầu năm nay thì tổng nhu cầu huy động và sử dụng vốn ODA trong giai đoạn 2016-2020 lên tới 39,5 tỉ USD, tức là gần gấp đôi giai đoạn những năm vừa qua.
Điều này có nghĩa là Việt Nam sẽ có nguy cơ phải đối mặt với việc phải gánh chịu một khoản nợ khổng lồ cần phải chi trả. Vì với tốc độ vay trung bình trong thời gian qua là 4,5 tỉ USD/năm mà nợ công của Việt Nam đã ở sát ngưỡng cho phép là 65%, thì khi mà tốc độ vay trung bình trong 5 năm tới lên đến gần 8 tỉ USD/năm mà lại với lãi suất cao từ 3-4 lần và thời gian trả nợ ngắn chỉ còn khoảng một nửa, thì không ai có thể tưởng tượng một kịch bản tồi tệ đến mức nào nếu chúng ta vẫn tiếp tục có mức độ sử dụng vốn vay kém cỏi như hiện tại.
Đây chính là nguy cơ mà các chuyên gia kinh tế thế giới vẫn thường cảnh báo các quốc gia đang phát triển với tên gọi là “bẫy ODA”. Nguy cơ này diễn ra với các nước đang phát triển ký kết và huy động quá nhiều các khoản vay nước ngoài với quy mô lớn, trong khi mức độ sử dụng nguồn vốn vay lại quá kém cỏi. Tình trạng này tích tụ trong nhiều năm dẫn đến nguy cơ về mất an toàn nợ công, thâm hụt ngân sách nghiêm trọng và mắc kẹt trong việc chi trả và thanh toán các khoản nợ nước ngoài ngày càng tăng lên theo cấp số nhân.
Việt Nam ở thời điểm hiện tại đang có hầu hết các dấu hiệu cho thấy “bẫy ODA” đã ở rất gần nền kinh tế. Trước hết, nợ công quốc gia đang ở mức trên 62% và đã ở sát ngưỡng cho phép là 65%. Quy mô thanh toán các khoản nợ ngắn hạn và lãi suất ngày càng nhiều và chiếm một tỷ lệ ngày càng lớn trên ngân sách quốc gia.
Cụ thể, theo báo cáo của Bộ Tài chính thì con số trả nợ trong năm 2015 chiếm khoảng 16% tổng thu ngân sách, con số này sẽ tăng lên mức hơn 24% tổng thu ngân sách trong năm 2016 theo dự kiến. Điều này có nghĩa là khoảng 1/4 ngân sách quốc gia sẽ được dành để trả nợ hàng năm, và nó đang khá chính xác với cảnh báo mà WB đã đưa ra cách đây không lâu rằng gánh nặng trả nợ ngắn hạn và lãi suất đang đè nặng lên ngân sách và làm hao mòn các khoản chi cần thiết dành cho phát triển kinh tế.
Tuy nhiên, theo ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính), thì việc Việt Nam sẽ ngày càng phải bỏ ra nhiều hơn để chi trả các khoản nợ và lãi suất sẽ ngày càng tăng lên, chứ không có xu hướng giảm trong ít nhất là gần 10 năm tới.
Ông Long cho biết: “Tôi tính toán dòng tiền và từng khoản nợ hiện nay của Việt Nam, thời điểm phải trả nhiều nhất rơi vào khoảng năm 2022-2025, từ nay đến 2020 vẫn chưa phải là nhiều”. Điều này có nghĩa là mức chi trả nợ lên đến 24% tổng thu ngân sách năm 2016 theo dự kiến vẫn chưa phải là ngưỡng cao nhất, và thậm chí là trong 10 năm tới tỷ lệ này sẽ còn tăng lên gấp nhiều lần.
Đây thực sự là một viễn cảnh đáng lo ngại, và nếu thực sự xảy ra thì việc Việt Nam có thể tránh khỏi cái “bẫy ODA” là gần như không thể. Với tốc độ vay trung bình tăng gấp đôi (gần 8 tỉ USD/năm trong giai đoạn 2016-2020 so với 4 tỉ USD/năm trong giai đoạn 2005-2015), lãi suất cao hơn từ 3-4 lần và thời hạn trả nợ ngắn hơn 2 lần, thì rõ ràng là gánh nặng lên nợ công quốc gia lẫn ngân sách quốc gia trong tương lai là cực lớn, lớn gấp nhiều lần mức hiện tại mà theo nhiều chuyên gia cũng đang là quá nặng nề.
Một khi đã rơi vào “bẫy ODA”, với nợ công vượt trần còn ngân sách thì phải chi phần lớn ra để trả nợ thay vì đầu tư cho phát triển kinh tế thì dù Việt Nam có gia nhập bao nhiêu hiệp định thương mại đi nữa cũng sẽ vẫn mãi là một nước nghèo và chậm phát triển.
Nhàn Đàm (bài viết có sử dụng một số thông tin từ The Saigon Times, Dantri)
" ƯU KHUYẾT NHIỆM KỲ" VÀ "CỬA" ODA
KỲ DUYÊN/ TVN 26/3/2016
Cho dù đã có 30 năm đổi mới với nền kinh tế thị trường, cả XH này, từ các vị lãnh đạo cao cấp, các nhà quản lý XH, đến giới trí thức tinh hoa và mỗi thường dân chúng ta, vẫn nợ đất nước hai chữ ngắn gọn mà cam go- Phát triển!
“Vung tay quá trán”
Đó là thành ngữ dân gian mà cha ông ta từ xa xưa dùng để ám chỉ việc làm ăn, sinh sống của con người không khéo léo, giỏi giang. Và thành ngữ này được Ts Đỗ Thiên Anh Tuấn (Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright) ví von với một hiện tượng đáng lo ngại- nợ nần của nước Việt.
Sao không lo ngại được, nếu như cái thành ngữ ấy vẫn đang “ngoan cố” …. linh nghiệm với nước Việt thời hiện đại, dù hẳn không ai muốn, nhất là một khi thềm nhà đã có …TPP.
Trong báo cáo gửi tới các ĐBQH tại Kỳ họp QH khóa 13 về tình hình kinh tế năm 2015, CP đã thừa nhận: Tổng thu ngân sách nhà nước không đủ bảo đảm nguồn chi thường xuyên và trả nợ. Toàn bộ chi đầu tư đều phải dựa vào nguồn vay nợ. Tổng chi ngân sách nhà nước lên tới hơn 1,2 triệu tỷ đồng đã khiến bội chi ngân sách nhà nước năm 2015 lên tới 256 nghìn tỷ đồng, tương đương 6,1% GDP, cao hơn mức đã báo cáo QH (VietNamNet, ngày 22/3)
Đến mức, ta đã phải chạy đôn đáo khắp nơi, và tổng số tiền vay mượn trong quý I đã lên tới 116 nghìn tỷ đồng, mục đích chỉ để “trang trải nợ nần”.
Còn theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính), hiện nay nợ CP đã đến ngưỡng nguy hiểm, đặc biệt là vay nợ nước ngoài đã vượt ngưỡng khuyến cáo của các tổ chức tài chính quốc tế, trong khi điều kiện, khả năng trả nợ của VN vô cùng mỏng manh (Đất Việt, ngày 24/3)Mặc dù, đến ngày 31/12/2015, nợ công của VN vẫn dưới mức cho phép 65% GDP, nhưng người viết bài lưu ý bạn đọc, xưa nay, cách tính của VN và cách tính nợ công theo tiêu chí quốc tế rất khác nhau. Dù vậy, rất đáng suy nghĩ khi các tổ chức quốc tế như Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) chỉ ra căn nguyên: Đó là phần lớn do thâm hụt ngân sách lớn (mất cân đối thu - chi ngân sách); nợ của các tập đoàn, DN Nhà nước, nợ do sử dụng một số khoản ODA không hiệu quả…
Còn theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính), hiện nay nợ CP đã đến ngưỡng nguy hiểm, đặc biệt là vay nợ nước ngoài đã vượt ngưỡng khuyến cáo của các tổ chức tài chính quốc tế, trong khi điều kiện, khả năng trả nợ của VN vô cùng mỏng manh (Đất Việt, ngày 24/3)Mặc dù, đến ngày 31/12/2015, nợ công của VN vẫn dưới mức cho phép 65% GDP, nhưng người viết bài lưu ý bạn đọc, xưa nay, cách tính của VN và cách tính nợ công theo tiêu chí quốc tế rất khác nhau. Dù vậy, rất đáng suy nghĩ khi các tổ chức quốc tế như Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) chỉ ra căn nguyên: Đó là phần lớn do thâm hụt ngân sách lớn (mất cân đối thu - chi ngân sách); nợ của các tập đoàn, DN Nhà nước, nợ do sử dụng một số khoản ODA không hiệu quả…
Nước Việt đã trải qua 30 năm kinh tế thị trường, còn quá ngắn ngủi so với các quốc gia có hàng trăm năm đi trước. Nhưng sự đi sau cũng có lợi, những bài học xương máu của nhân loại bao giờ cũng giúp cho các quốc gia đi sau có thể nhanh hơn về tốc độ, chứ không thể một bước tiến ba bước lùi. Nhất là có những quốc gia vốn bị coi là chậm tiến đã dần dần có những lĩnh vực vượt cả VN.
Phải chăng, có vấn đề của quản lý hay còn gì nữa?
Được biết mới đây một quan chức cao cấp đã đề nghị các nhà kinh tế tính toán, xem VN có thể đều đều đạt mức tăng trưởng 8% hằng năm cho tới năm 2020? Câu trả lời là không thể
Nhưng mức tăng thu ngân sách lại là… có thể. Nếu biết rằng, năm 2016, CP đặt ra mục tiêu thu ngân sách khoảng hơn 1 triệu tỷ đồng, tăng 11% so với dự toán và 14% ước thực hiện của năm 2015. Đây là lần đầu tiên thu ngân sách của VN đặt ra kế hoạch vượt con số 1 triệu tỉ đồng, tương đương 20% GDP dự báo của năm 2016.
Còn TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn chỉ ra nguyên nhân là ở ngân sách địa phương - nơi được phân cấp một nửa ngân sách quốc gia - tính kỷ cương, kỷ luật tài khóa hết sức lỏng lẻo và có nhiều bất cập (VietNamNet, ngày 22/3).
Sự mổ xẻ nguyên nhân và cảnh báo là rất cụ thể. Có điều, câu trả lời về giải pháp dường như…. chưa thể.
Được biết mới đây, tại cuộc họp tổ QH ngày 24/3, Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư Bùi Quang Vinh đã cảnh báo: Chắc chắn quý này GDP sẽ sụt giảm vì hạn mặn. Chưa qua cái có thể này, đã tới cái có thể khác.
Như một tất yếu, sự tổ chức mô hình, thể chế và sự điều hành mỗi quốc gia, dù văn minh nhất, tiên tiến nhất vẫn có những khiếm khuyết không tránh khỏi. Vấn đề là thể chế, chính sách quốc gia đó góp phần hạn chế hay ngược lại, gia tăng, kích thích quốc gia đó phát triển, hay ngược lại?“Ưu khuyết nhiệm kỳ”?
Như một tất yếu, sự tổ chức mô hình, thể chế và sự điều hành mỗi quốc gia, dù văn minh nhất, tiên tiến nhất vẫn có những khiếm khuyết không tránh khỏi. Vấn đề là thể chế, chính sách quốc gia đó góp phần hạn chế hay ngược lại, gia tăng, kích thích quốc gia đó phát triển, hay ngược lại?“Ưu khuyết nhiệm kỳ”?
Một điểm đặc biệt của QH khóa 13 đang diễn ra tại HN dịp này, đó là kỳ họp cuối cùng của khóa. Để rồi, sau kỳ họp này, một bộ máy lãnh đạo cấp cao của Nhà nước và QH khóa mới sẽ ra mắt, gánh vác nhiệm vụ mà lãnh đạo và QH khóa cũ chuyển giao.
Chính vì thế, trong tuần, dư luận XH còn quan tâm chú ý tới những báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016, thực chất là sự điểm lại những hay dở, ưu khuyết của cả một quá trình điều hành trước khi có sự chuyển giao quyền lực.
Ngoài chức năng lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, QH còn có chức năng giám sát. Thực tiễn cho thấy một thực tế, việc giám sát sử dụng nguồn vốn vay ODA còn bất cập. Đây là một trong những điểm căn cốt liên quan đến phát triển quốc gia.
Đó là thừa nhận trách nhiệm về những tồn tại, non yếu của đất nước. Nhất là chức năng giám sát của cơ quan lập pháp vẫn còn hạn chế. Có không ít những vụ việc, vấn đề bất cập còn tồn tại chậm được giải quyết, gây bức xúc trong đời sống xã hội.
Nhưng QH cũng là nơi hội tụ của 500 ĐBQH đại diện cho ý chí, nguyện vọng của người dân. Họ thay mặt nhân dân cả nước quyết định các vấn đề liên quan lợi ích của đất nước và của người dân, đại diện và bảo vệ lợi ích của người dân. Điều đó đòi hỏi các ĐBQH (chuyên trách 30%; không chuyên trách 70%) không chỉ làm tròn bổn phận nói lên ý nguyện của người dân, mà còn có phát ngôn và hành xử chuyên nghiệp.
Tuy nhiên, năm qua đi tháng qua đi, trải qua không biết bao khóa họp, kỳ họp, chất lượng các kỳ họp QH vẫn là điều còn được đề cập với đầy đủ cung bậc buồn vui
Đó là chất lượng các cuộc chất vấn và trả lời chất vấn của các ĐBQH, cũng tức là trả lời chất vấn của các cử tri, vẫn còn vấn đề phải bàn.
Đó là hiện tượng một số ĐBQH “trốn họp”, thậm chí nhờ “bạn” bên cạnh điểm danh hộ. Vậy cử tri họ biết gửi nguyện vọng, ý kiến của họ nơi…. mô?
Đó là việc có những ĐBQH phát ngôn ấn tượng đến mức dư luận XH đàm tiếu. Báo chí hài hước. Chủ tịch QH mới đây đã phải nhận xét: Có những phát ngôn chưa chuẩn xác.
Đó là việc vẫn có những ĐBQH vi phạm pháp luật đến mức bị bãi nhiệm, một đi không trở lại.
Như thế nào để quốc gia phát triển- nếu không phải là đặt lợi ích dân tộc lên trên hết? Nếu không phải là phải tiếp cận được những giá trị văn minh về thiết chế, mà loài người, trải qua bao máu và nước mắt mới có thể thiết lập nên, dâng hiến cho nhân loại. Nếu không phải là một thể chế mà pháp luật phải độc lập và thượng tôn, để lợi ích nhóm cũng phải bị coi nguy hại không kém giặc tham nhũng. Và phải bị loại trừ.
Một cơ quan QH như thế nào để xứng tầm với sự phát triển của quốc gia, chắc chắn còn là bài toán đòi hỏi nhiều đáp số, nhưng làm sao để số ĐBQH chuyên trách nâng đến tỷ lệ 40% như vị Chủ tịch QH đề xuất, làm nòng cốt trong xây dựng luật, hoạt động giám sát… là rất cần thiết.
Một diện mạo lãnh đạo mới của Nhà nước và QH như thế nào? Câu hỏi đó sẽ được trả lời trong vài ngày tới, khi “nội các” mới trình làng, nhưng mong muốn dàn lãnh đạo mới này có tư duy trẻ, có phương thức quản lý, hoạt động giám sát bảo đảm công khai- minh bạch, là điều mà mọi cử tri gửi đến và chờ đợi họ.
Có khó lắm không?
Nợ thì nợ mà xài sang vẫn xài sang
Lại xin được mượn câu ví dặm của người Nghệ - Tĩnh Tĩnh để … ví von về cái sự nợ thì nợ mà xài sang vẫn xài sang của nước Việt nói chung, các địa phương nói riêng 05 năm qua. Đó là trong khi nước Việt nợ đến ngưỡng nguy hiểm, thì những công trình nghìn tỷ- những trụ sở, trung tâm hành chính, UBND tỉnh, những dự án tượng đài của các địa phương thi nhau mọc lên, làm cả XH phải ngả mũ kính chào và cả bất bình vì độ chịu chơi.
Bởi sau cái độ cao của chịu chơi, là độ …. cao của văn hóa “con gà tức nhau” không chịu kém.
Sau cái độ cao của chịu chơi, là độ…. thấp của mức sống của người dân ở các tỉnh đó.
Bất bình, vì cả nước có 63 tỉnh, t/p thì trong đó chỉ có khoảng 13 tỉnh, t/p có nguồn thu nộp ngân sách, còn lại 50 tỉnh, t/p hàng năm đều phải xin TƯ hỗ trợ, trợ cấp, điều tiết ngân sách. Mặc, các tỉnh, t/p đó vẫn cứ say mê thi nhau “cất tiếng gáy” bằng đồng tiền thuế của dân.
Chưa nói các tỉnh nghèo khó, như Nghệ An, tổng chi ngân sách (năm 2014) hơn 16.000 tỷ đồng, thì ngân sách TƯ phải bổ sung đã là 10.000 tỷ đồng. Ngay Hải Phòng tự cho mình là t/p đóng góp nhiều hàng năm cho TƯ, xây TT Hành chính - chính trị, tổng vốn 10.000 tỷ đồng, cũng xin hỗ trợ 6.800 tỷ đồng. Chưa kể, tình trạng đầu tư công hết sức tràn lan. Một số tỉnh, t/p chưa bố trí đủ vốn cho các dự án, công trình đã hoàn thành và dự án đang thi công dang dở, nhưng vẫn không ngừng khởi công các công trình mới (VietNamNet, ngày 29/12/2015).
Đúng là nợ thì nợ xài sang vẫn xài sang!
Giữa lúc câu chuyện nợ công, nợ CP chưa biết kiếm tiền đâu để trả, còn các dự án nghìn tỷ của các địa phương vẫn xây tràn lan, một thông tin khác có lẽ khiến không ít địa phương bị hẫng hụt. Đó là chuyện đến tháng 07/2017, WB sẽ chấm dứt nguồn vốn ODA với VN. Nước Việt phải chuyển từ nguồn vay ưu đãi, sang vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2% - 3,5%.“Cửa” ODA có còn rộng mở?
Giữa lúc câu chuyện nợ công, nợ CP chưa biết kiếm tiền đâu để trả, còn các dự án nghìn tỷ của các địa phương vẫn xây tràn lan, một thông tin khác có lẽ khiến không ít địa phương bị hẫng hụt. Đó là chuyện đến tháng 07/2017, WB sẽ chấm dứt nguồn vốn ODA với VN. Nước Việt phải chuyển từ nguồn vay ưu đãi, sang vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2% - 3,5%.“Cửa” ODA có còn rộng mở?
Trong thực tế 10 năm qua (2005-2015), 15 tỉ USD vốn ODA được CP vay về cho các địa phương đầu tư vào các chương trình, dự án, thì khoảng 14 tỉ USD được TƯ cấp phát cho các địa phương. Cung cách cấp phát này dẫn đến nhiều di lụy. Các địa phương thường có tâm lý trông chờ, ỉ lại. Rút cục mọi rủi ro đầu tư TƯ gánh, kiểu quýt làm cam chịu.
Cơ sở để WB có quyết định thay đổi cách đầu tư, theo các báo Dân trí, Tuổi trẻ, Xây dựng (ngày 22/3), ông Trương Hùng Long (Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại- Bộ Tài chính) cho biết, từ năm 2010, VN đã trở thành nước có thu nhập trung bình. Nếu như giai đoạn trước năm 2010, thời hạn vay bình quân khoảng từ 30-40 năm, với chi phí vay khoảng 0,7-0,8%/năm, bao gồm thời gian ân hạn thì 2011-2015, thời hạn vay bình quân chỉ còn 10-25 năm, tùy theo từng đối tác và từng loại vay; với chi phí vay khoảng 2%/năm trở lên. Nhiều nhà tài trợ đã chuyển từ nguồn vốn ODA sang nguồn vốn vay hỗn hợp, vừa vốn tài trợ vừa vốn thương mại kèm theo nhiều điều kiện ràng buộc.
Nhưng người viết bài lại cho rằng việc xiết chặt lại vốn vay ODA là dấu hiệu tích cực, cần thiết:
Ở tầm vĩ mô, chứng tỏ sự tăng trưởng và mức thu nhập của nước Việt đã có tiến bộ, thoát khỏi diện …. dưới trung bình.
Ở tầm vi mô, cánh “cửa chùa” ODA không còn rộng mở nữa, việc VN phải tuân thủ có vay có trả, sẽ buộc các địa phương có ý thức hơn trong quản lý, sử dụng vốn vay. Bởi trong thực tế ở các địa phương, vẫn luôn tồn tại tâm lý bắt nguồn từ thời bao cấp, cứ nói đến vốn vay ODA là nhiều quan chức nghĩ tới loại “viện trợ không hoàn lại”. Mặc dù thực chất vốn vay ODA từ lâu có tính lãi suất thấp, chứ không phải một loại “tiền chùa”. Do coi là “tiền chùa”, việc quản lý, giám sát lại lỏng lẻo, nên sự thất thoát nguồn vốn này như là… đương nhiên.
Tuy nhiên, việc phải trả lãi suất theo điều kiện thị trường, thông qua hình thức vay lại vốn ODA từ CP liệu có khiến các địa phương phải biết ăn cây nào rào cây ấy? Hay vẫn vung tay quá trán như thuở ban đầu “viện trợ không hoàn lại”? Và rút cục người dân lại è cổ gánh chịu?
Thế cho nên quan trọng hơn cả chuyện chuyển đổi từ việc CP “cấp phát” ODA sang “vay lại vốn” ODA từ CP, là chuyện nước Việt phải xây dựng một nền kinh tế thị trường, tuân theo quy luật nền kinh tế thị trường, chứ không thể là những mệnh lệnh hành chính duy ý chí, hàm chứa tư duy xin- cho. Ở nền kinh tế đó, chỉ có sự cạnh tranh công bằng của tài năng, không thể có sự cạnh tranh mang “bóng dáng” của chiếc ghế quyền lực.
Cho dù đã có 30 năm đổi mới với nền kinh tế thị trường, cả XH này, từ các vị lãnh đạo, các nhà quản lý XH, đến giới trí thức tinh hoa và mỗi thường dân chúng ta, vẫn nợ đất nước hai chữ ngắn gọn mà cam go- Phát triển!
Kỳ Duyên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét