20231003. BÀN VỀ CÁC THUẬT NGỮ LUẬN ÁN

  ĐIỂM BÁO MẠNG

• Quốc tế: Hé lộ nhân vật có thể trở thành thủ lĩnh Wagner (VNN 3/10/2023)-Tiết lộ về lực lượng bắn tỉa "Những hồn ma Bakhmut" đã hạ hơn 500 lính Nga (VNN 3/10/2023)-Video biệt kích Ukraine dùng mô tô nước đột kích căn cứ Nga ở Crưm (VNN 3/10/2023)-Mỹ gửi thông điệp cứng rắn tới Tổng thống Putin (VNN 3/10/2023)-Ông Trump hài lòng sau phiên tòa đầu tiên ở New York (VNN 3/10/2023)-
• Trong nước: Sự trung thực với Đảng nhìn từ việc kỷ luật ông Lê Đức Thọ (VNN 3/10/2023)-6 giờ vây bắt nghi phạm bắt cóc bé gái 3 tuổi đòi tiền chuộc 2 tỷ đồng (VNN 3/10/2023)-Xảy ra vụ 700 căn nhà không phép, phó chủ tịch phường bất ngờ xin nghỉ việc (VNN 3/10/2023)-Nguyên Bí thư Thanh Hóa Trịnh Văn Chiến bị cách tất cả chức vụ trong Đảng (VNN 3/10/2023)-Người trúng đấu giá biển số 51K-888.88 hơn 32 tỷ đã liên hệ với Cục CSGT (VNN 3/10/2023)-Tân Hoàng Minh với ‘trò phù thủy’ huy động hơn 13.000 tỷ đồng (VNN 3/10/2023)-
• Kinh tế: Thống nhất phương án kéo điện lưới quốc gia ra Côn Đảo bằng đường dây đi trên cao (KTSG 3/10/2023)-Câu chuyện chuỗi cung ứng xanh từ nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi (KTSG 3/10/2023)-Sẽ thí điểm hỗ trợ đầu tư công nghệ cao? (KTSG 3/10/2023)-Lý giải sức hút của chính sách bán hàng đang áp dụng cho Masteri Centre Point (KTSG 3/10/2023)-Việt Nam và xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng bán dẫn (KTSG 3/10/2023)-Nhật Bản: khai thác dữ liệu sử dụng điện trong mục tiêu Net Zero (KTSG 3/10/2023)-Việt Nam sẽ có cơ chế để thúc đẩy công nghiệp bán dẫn (VNN 3/10/2023)-Loài phá hoại thành món ăn khoái khẩu, dân đổ xô đi bắt kiếm tiền triệu (VNN 3/10/2023)-Những trường hợp đóng BHXH 15 năm chưa được nhận lương hưu (VNN 3/10/2023)-VinFast giảm mạnh, vốn hóa trở về mức ban đầu (VNN 3/10/2023)-'Thời điểm vàng' tập đoàn Mỹ tung tiền vào ông lớn Việt (VNN 3/10/2023)-Chi hơn nửa tỷ đồng mỗi đêm để được trải nghiệm chuyến tàu hạng sang VNN 3/10/2023)-Bộ Xây dựng nêu loạt vấn đề tại dự án Thăng Long Tower ở Hà Nội (VNN 3/10/2023)-Giá nhà tại Đà Lạt hơn 7 tỷ đồng/căn, đất nền vùng ven chỉ nửa tỷ đồng (VNN 3/10/2023)-
• Giáo dục: Băn khoăn ngay năm đầu mở ngành Răng- Hàm - Mặt, ĐH Phenikaa tuyển 200 chỉ tiêu (GD 3/10/2023)-Học phí, lệ phí chiếm hơn 94% tổng nguồn thu của Trường ĐH Kinh tế Quốc dân (GD 3/10/2023)-Nhức nhối lạm thu: Cần kỷ luật nghiêm một số hiệu trưởng làm gương (GD 3/10/2023)-Lương khởi điểm 10-30 triệu, ngành Kỹ thuật điều khiển-Tự động hóa "hút" SV (GD 3/10/2023)-Nếu chỉ vì đặt sai bánh mà cho rằng HS mắc lỗi, cần xem lại cả hiệu trưởng, GV (GD 3/10/2023)-Trưởng khoa Luật Kinh tế nêu những rào cản của sinh viên khi đi thực tập (GD 3/10/2023)-Bộ đã giảm nhiều hồ sơ, vì sao giáo viên vẫn “than” nhiều sổ sách nhiêu khê? (GD 3/10/2023)-Học thêm giúp tăng thu nhập của GV nhưng là gánh nặng với nhiều gia đình HS (GD 3/10/2023)-Hải Dương làm rõ việc phụ huynh 'tố' bị ép đóng tiền triệu đầu năm (GD 3/10/2023)-
• Phản biện: Vụ Việt Á, cái xấu đã được tiếp tay (TVN 3/10/2023)-Nguyễn Đăng Tấn-Lối đi nào cho chung cư mini? (TVN 2/10/2023)-Quốc Chính-'Nhà thấp tầng ở Hà Nội có lỗi gì mà phải loại bỏ?' (VNN 2/10/2023)-Quang Phong-Cán bộ vi phạm cần công khai để việc xử lý được giám sát, tránh 'nể nang' (GD 1/10/2023)-Thành An-"Đôi bên cùng có lợi" khiến học thêm, dạy thêm khó kiểm soát (GD 1/10/2023)-Hương Mai-Loại bỏ nhà thấp tầng ở Hà Nội: Ý tưởng hay nhưng gần như không thể làm (VNN 1/10/2023)-Quang Phong-‘Cấm’ chung cư mini, sao lại hạn chế quyền của dân? (TVN 1/10/2023)-Tư Giang-

• Thư giãn: Thói quen giúp não khỏe mạnh của tỷ phú Bill Gates (VNN 1/10/2023)-Du thuyền nghìn tỷ của ông chủ hãng thời trang danh tiếng có gì? (VNN 30/9/2023)-

BÀN VỀ CÁC THUẬT NGỮ LUẬN ÁN

NGÔ THẾ BÍNH/ngothebinh's blog 1-10-2020

Trong các luận án tiến sĩ hay luận văn thạc sĩ (gọi chung là luận án), có các thuật ngữ liên quan đến hình thức trình bày, chưa được ‘chuẩn hóa’ trong các quy định của cơ sở đào tạo. Kết quả là sử dụng không thống nhất hoặc sai lẫn. Ví dụ: đề tài, vấn đề, nhan đề, đề mục, tiêu đề, nhập đề v.v… Đó là những thuật ngữ Hán-Việt mặc dù tác giả, người hướng dẫn, bộ phận quản lý tại các cơ sở đào tạo có chỉnh sửa theo hướng Việt hóa nhưng tôi cho rằng chưa hoàn toàn hợp lý. Ưu điểm chung của sử dụng các thuật ngữ Hán-Việt là ngắn gọn, nếu hiểu đúng nghĩa và dùng quen (không lẫn lộn) thì giao tiếp cũng ngắn gọn, dễ hiểu. Dưới đây là một số phân tích:

Trước hết là ĐỀ [題] trong các thuật ngữ. Theo từ điển Hán Việt* [題] là có chức năng loại từ được dịch là ‘câu’, ‘bài’, ‘lời’, ‘tên’… tùy các từ đứng trước hoặc sau nó.

VẤN ĐỀ [問 題]: câu hỏi nghiên cứu, đặt vấn đề; question

NHAN ĐỀ [顏 題]: tên chuyên đề nghiên cứu (chuyên đề ); tiêu đề; title

ĐỀ TÀI [題 材]: lĩnh vực, chuyên ngành nghiên cứu; subject, topic, theme

ĐỀ MỤC [題目]: mã số và tên từng phần/ chương/ mục…; heading.

TỰ ĐỀ [自題]: lời nói đầu, mở đầu, tựa đề, nhập đề; Proface, Invistation

Từ các phân tích trên, cho thấy:

- Cần có quy định thống nhất giữa các cơ sở đào tạo về các thuật ngữ thường dùng trong luận án. Các thuật ngữ có thể ‘Việt hóa’ hoặc giữ nguyên Hán-Việt như trên, đồng thời tham chiếu những thuật ngữ tiếng Anh sao cho bảo đảm chính xác, ngắn gọn.

- Vấn đề lớn nhất hiện nay trong thực tế là còn thiếu rạch ròi phân biệt giữa NHAN ĐỀ và ĐỀ TÀI ngay trong cách trình bày quyển luận án hay ‘phông’ lễ bảo vệ. Đó là 2 thuật ngữ liên quan mật thiết đến: tính phù hợp về chuyên ngành đào tạo, tính không trùng lặp của chuyên đề nghiên cứu với các luận án đã công bố.

NTB

*)Tài liệu tham khảo: Từ Điển Hán Việt Trích Dẫn 漢越辭典摘引