Thứ Sáu, 22 tháng 1, 2016

20160122. TS VŨ NGỌC HOÀNG BÀN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

ĐIỂM BÁO MẠNG
MUỐN CNXH, NỀN CHÍNH TRỊ PHẢI THỰC SỰ DÂN CHỦ
Bài của TS VŨ NGỌC HOÀNG/ TVN 20/1/2016
Kết quả hình ảnh cho ts vũ ngọc hoàng
 Không phải do ý muốn chủ quan đặt ra thế này thế nọ mà đến được CNXH. Thực tiễn trong quá trình đổi mới tại nhiều quốc gia đều đã chứng minh điều ấy. Dù có biện minh thế nào cũng không thể phủ nhận muốn CNXH thì nền chính trị phải thật sự dân chủ. 
LTS: Chủ nghĩa xã hội là một mong ước chân thành và chính đáng của rất nhiều người nhưng cho đến nay vẫn chưa có trên hiện thực. Với tựa đềKinh tế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa, TS. Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương vừa có bài viết góp thêm một góc nhìn về chủ đề này.
Lâu nay trong các văn bản của cơ quan Đảng và nhà nước, trong các bài viết và nói, chúng ta thường dùng cụm từ “Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”. Trong đầu đề của bài này tôi viết thêm chữ “với”. Không phải là nhầm lẫn (thêm một từ), không phải là chuyện câu chữ, cũng không phải là phủ định cụm từ cũ, mà là muốn trình bày thêm một cách tiếp cận mới và bình đẳng trong các phương pháp tiếp cận.
Trong nước và trên thế giới, các nhà nghiên cứu, các chính trị gia, nhiều thập niên qua, đã dùng các tên gọi khác nhau để chỉ các loại Kinh tế thị trường. Như là: Kinh tế thị trường tự do, kinh tế thị trường xã hội, kinh tế thị trường XHCN, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; rồi kinh tế thị trường hiện đại, kinh tế thị trường hội nhập… Tôi tôn trọng các cách gọi tên ấy, đó là tự do trong nghiên cứu khoa học và tự do thể hiện chính kiến của các bên.
Tự do và bình đẳng. Chân lý không thuộc độc quyền của riêng ai. Không có chân lý tuyệt đối, không có cái đúng nhất và mãi mãi, mà chỉ có tương đối, tiếp cận gần nhất, và phải tiếp tục bổ sung hoàn thiện khi thời gian đi qua và thế giới đã vận động. Chân lý chỉ có thể được sáng tỏ và tiếp cận gần nhất bằng tự do tranh luận, phản biện và trao đổi giữa các ý kiến khác nhau; có việc còn phải thông qua thử nghiệm.
Hơn 20 năm qua ở Việt Nam ta, tuy đã có không ít các nghiên cứu về kinh tế thị trường định hướng XHCN, cũng như ở Trung Quốc nghiên cứu về kinh tế thị trường XHCN, nhưng cho đến nay, dù có một số tiến bộ so với lúc đầu, khái niệm ấy vẫn chưa đủ rõ, tính thuyết phục chưa cao.
Theo tôi, có lẽ cần phải xem lại phương pháp tiếp cận và nên có thêm cách tiếp cận khác, tiếp cận mới. Mặc dù có nhiều tên gọi về kinh tế thị trường như đã nói nhưng thế giới phổ biến là dùng cụm từ “Kinh tế thị trường”. Đó là một từ đã được quốc tế hóa! Gọn, ngắn và khái quát đủ. Nước ta cũng kêu gọi các nước công nhận Việt Nam có “Kinh tế thị trường” - gọn vậy thôi. Tất nhiên ta không thể yêu cầu họ công nhận “Kinh tế thị trường định hướng XHCN” vì không để giải quyết vấn đề gì với thế giới và họ cũng không biết thế nào về nó để mà công nhận. Ngay cả chúng ta đây vẫn còn chưa đủ rõ về khái niệm ấy.
Chủ nghĩa xã hội là một mong ước chân thành và chính đáng của rất nhiều người nhưng cho đến nay vẫn chưa có trên hiện thực, mô hình của Liên Xô và Đông Âu cũ không thành công.Liên Xô và Đông Âu thất bại có nhiều lý do, trong đó có nguyên nhân thuộc về cách hiểu, cách nghĩ chưa đúng, quan niệm sai lầm về chủ nghĩa xã hội, mà cho đến nay các quan niệm đó tuy có nhiều đổi mới theo hướng đúng nhưng vẫn còn không ít tư duy cũ kỹ và lạc hậu, cần phải tiếp tục đổi mới nữa. Đó cũng là quy luật, là đương nhiên của tư duy, nhất là tư duy biện chứng.
Chủ nghĩa xã hội là dự báo của C.Mác. Thực ra trước ông đã có người nói về CNXH, nhưng mới là một ý tưởng manh nha, sơ khai, chưa có cơ sở khoa học, chưa có lập luận gì đáng kể. Đến C. Mác, dù là dự báo, nhưng có cơ sở khoa học, lập luận lô-gic và sắc sảo. Sau khi C. Mác qua đời, cho đến nay, quan sát kỹ sự phát triển ở các nước tư bản phát triển, thì thực tế ở đó đang chứng minh những điều C. Mác dự báo về CNXH.
Theo ông, như chỗ tôi hiểu, CNTB là phương thức phát triển tiến bộ nhất từ trước tới thời ông sống, trong một thời gian không dài nhưng nó đã tạo ra một lượng của cải bằng mấy nghìn năm của các chế độ trước cộng lại (nguyên thủy, nô lệ, phong kiến). Tuy nhiên, nó không phải là chế độ cuối cùng.
Trong quá trình phát triển tất yếu của mình, bản thân CNTB lại sinh ra những mâu thuẫn mới, buộc phải giải quyết các mâu thuẫn ấy để tiến lên, và cứ thế, cuối cùng sẽ phải có một chế độ mới ra đời thay thế nó. Chế độ mới ấy tiến bộ hơn CNTB và được sinh ra bởi từ chính sự phát triển của CNTB. Sự phát triển cao mới tất yếu dẫn đến CNXH. Bằng sự phát triển, CNTB sẽ làm xuất hiện những nhân tố mới và dần dần tạo ra cơ sở cho xã hội mới - XHCN.
Tôi nghĩ, không phải C.Mác nói gì cũng đúng (mà vĩ nhân nào cũng vậy thôi), nhưng về vấn đề này thì ông đúng, ông có lý, loài người từ CNTB hiện đại sẽ tiến dần lên CNXH một cách tự nhiên, đó là quy luật phát triển của lịch sử - tự nhiên một cách khách quan, do phát triển ở trình độ cao mà thành. Không phải do ý muốn chủ quan đặt ra thế này thế nọ mà đến được CNXH.
Thực tiễn của Liên Xô và phe XHCN, rồi kể cả Việt Nam, Trung Quốc trong quá trình đổi mới đều đã chứng minh điều ấy. Ý muốn chủ quan, nôn nóng, duy ý chí không đến được CNXH hiện thực, thậm chí còn đi xa ra, xa hơn, đối với mục tiêu XHCN. Trong khi đó, ở các nước tư bản phát triển, nhất là khu vực Bắc Âu, cho thấy các nhân tố XHCN dần dần xuất hiện như dự báo của C.Mác.
CNTB hiện đại đã khác rất xa so với CNTB thời C.Mác sống. Nó đã không còn nguyên là nó như trước kia. Nó đã trở thành không phải nó. Nó đã trở thành cái khác. Chính lý thuyết của C. Mác cảnh báo và sự xuất hiện Liên Xô đã góp phần đáng kể thúc đẩy thế giới tư bản phải có bước phát triển ấy. Các nước tư bản phát triển nhất đã gần với CNXH so với nhiều nước gọi là XHCN (tôi nói là gần với CNXH chứ chưa phải đã có CNXH).
Sự tiến bộ ấy là kết quả của phát triển khách quan, không phải của ý chí chủ quan. Về mặt chính trị thì đặc trưng lớn nhất của CNTB là quyền lực thuộc về các tập đoàn tài phiệt, những người giàu có.
Nhưng ngày nay tại các nước tư bản phát triển quá trình dân chủ hóa đã tiến được một bước dài, đã khác rất nhiều, khác căn bản, so với trước đây.
Quyền lực không còn do các tập đoàn tài phiệt nắm giữ như trước nữa mà có vai trò quyết định trực tiếp của dân chúng. Những người lao động là đối tượng bị bóc lột ngày trước nay đã thay đổi thân phận, họ tham gia làm chủ trong quản lý doanh nghiệp, quản lý xã hội.
Việc đó diễn ra nhờ quá trình xã hội hóa các nguồn tư bản và sự xuất hiện kinh tế cổ phần, trong đó công nhân cũng có cổ phần. Những công nhân có trình độ cao có thể được thuê làm giám đốc xí nghiệp. Đời sống của người lao động rất cao so với các nước gọi tên XHCN và phân hóa giàu nghèo ít. Vậy là, CNXH không phải hô khẩu hiệu nhiều mà có, không thể tự gọi tên mình là có, mà phải là sự phát triển thật sự đạt trình độ cao, cộng với sự tiến bộ về văn hóa, về dân chủ thì mới có được CNXH.
Có thể tóm gọn là: Sự phát triển, cộng với nhân văn và dân chủ thì mới có CNXH. Nói cách khác là sự phát triển cao của nền kinh tế cộng với một nền văn hóa giàu tính nhân văn và một nền chính trị thật sự dân chủ thì mới có CNXH. Có thể tóm gọn hơn nữa khi trả lời vắn tắt cho câu hỏi “CNXH là gì?”: CNXH là phát triển. CNXH là nhân văn. CNXH là dân chủ. Đạt được những tốt đẹp ấy mới là XHCN, chứ không phải đặt tên XHCN là đã tốt đẹp. Nhân văn cao cũng là phát triển. Dân chủ cao cũng là phát triển. Vì vậy, có thể nói “CNXH - là phát triển”.
Tôi nghĩ, có một cách phân chia thế giới nữa, không phải theo hình thái kinh tế - xã hội, mà theo trình độ phát triển, đó là: các nước phát triển cao, các nước phát triển, các nước đang phát triển và các nước chưa phát triển. Ở đây, từ phát triển được hiểu theo nghĩa toàn diện. Những nước phát triển cao ấy mới chính là, sẽ là XHCN. Thế giới hiện nay mới có ba loại, nước ta ở vào loại thứ hai từ dưới lên, còn loại phát triển cao nhất (XHCN) thì chưa có.
Còn tiếp…TS. Vũ Ngọc Hoàng,Ủy viên Trung ương Đảng, Phó ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương.
KHÔNG THỂ CÓ CNXH TỪ LÝ LUẬN SÁO MÒN
Bài của TS VŨ NGỌC HOÀNG/TVN 21/1/2016
Đại hội Đảng 12, Vũ Ngọc Hoàng, góp ý văn kiện, Đổi mới, Kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa
 Nếu chủ trương sai, bằng ý chí chủ quan, thì chẳng những con đường lên CNXH không ngắn hơn, mà có khi lại dài thêm, bỏ mất cơ hội và phải mất nhiều thời gian để quay lại.
LTS:Chủ nghĩa xã hội là một mong ước chân thành và chính đáng của rất nhiều người nhưng cho đến nay vẫn chưa có trên hiện thực. Với tựa đề Kinh tế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa, TS. Vũ Ngọc Hoàng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương vừa có bài viết góp thêm một góc nhìn về chủ đề này. Dưới đây là kỳ 2 bài viết.
Có một thời gian dài, mãi cho đến nay vẫn còn, trong tư duy của nhiều người, cho rằng TBCN và XHCN là hai nửa chính của thế giới, đối lập nhau, cái này phải cơ bản khác cái kia, đã nói đi theo con đường XHCN mà có cái gì giống TBCN là coi chừng chệch hướng, xét lại. Ta theo duy vật biện chứng nhưng lại suy nghĩ theo kiểu duy tâm siêu hình. Đó là tư duy sai lầm, cực đoan, không biện chứng. CNXH sẽ xuất hiện bằng sự phát triển rất cao và bằng quá trình văn hóa hóa và dân chủ hóa của CNTB, đó mới là quy luật khách quan.
Với lý lẽ ấy, có ý kiến lại cho rằng, vậy thì một nước muốn xây dựng CNXH tất yếu phải kinh qua TBCN chứ không thể bỏ qua và cho rằng nước ta bỏ qua là trái quy luật, là sai lầm. Lý lẽ ấy cũng không đứng vững trong mọi trường hợp, bởi vì, người ta có thể đi đến mục tiêu bằng những con đường dài ngắn khác nhau, trong đó, có con đường đi tắt đón đầu. Không thể đến CNXH mà bỏ qua việc phát triển lực lượng sản xuất, cơ sở vật chất và trình độ quản lý tiên tiến như CNTB phát triển, nhưng người ta có thể không phải kinh qua chế độ chính trị  mà quyền lực thuộc về các tập đoàn tài phiệt (đặc trưng của CNTB ở giai đoạn chưa phát triển).
Việc bỏ qua chế độ chính trị TBCN là có thể (và nên) đối với nước ta. Tôi xin nhắc lại là chỉ bỏ qua chế độ chính trị TBCN thôi, còn tất cả kinh nghiệm phát triển của họ thì ta phải học tập một cách nghiêm túc và kế thừa tối đa có thể.
Ngay cả quá trình Công nghiệp hóa, nhiều nước đã từ văn minh nông nghiệp sang văn minh công nghiệp, và sau khi nền công nghiệp phát triển cao thì tiếp tục chuyển sang nền văn minh sau công nghiệp gắn với kinh tế tri thức. Nước ta cũng không nên cứ phải tuần tự như vậy, không đợi đến khi nền công nghiệp phát triển cao rồi mới chuyển sang hậu công nghiệp, mà có thể (và nên) đi tắt, đón đầu, tiến thẳng  sang kinh tế tri thức, từ đó mà tác động ngược lại đối với nền nông nghiệp, công nghiệp.Thực tế ở các nước TBCN hiện đại ngày nay nhờ quá trình dân chủ hóa mà chế độ chính trị từ chỗ quyền lực thuộc về các tập đoàn tài phiệt đã chuyển sang chế độ dân chủ - quyền lực cơ bản thuộc về đại đa số nhân dân. Cái mà người ta đã và đang bỏ đi vì thấy nó lạc hậu kìm hãm sự phát triển của cộng đồng xã hội thì ta chọn làm gì! Ta mong muốn dân chủ nhưng lại chọn chế độ mà quyền lực thuộc về các nhà tài phiệt, những người giàu có – một bộ phận thiểu số của xã hội – thì có phải là ngược không! Chẳng lẽ ta học theo một cách thụ động để rồi sẽ bỏ đi cái mô hình không còn phù hợp ấy?
Như đã nói, sự phát triển đến một trình độ cao về kinh tế và văn hóa cộng với quá trình dân chủ hóa tất yếu sẽ dẫn đến CNXH.
Nếu thừa nhận tính quy luật ấy thì cũng có nghĩa là, dù có nói định hướng XHCN hay không thì xã hội loài người rồi trước sau gì cũng sẽ tiến đến CNXH? Đúng vậy, thế mới là tất yếu, mới là quy luật. Vậy thì việc gì phải định hướng? Tôi nghĩ yêu cầu chính là để quá trình phát triển không phải trải qua nhiều bước đi tự phát, vòng vèo, sai lầm, tốn nhiều thời gian và lãng phí công sức. Yêu cầu ấy chỉ có thể đạt được khi định hướng đúng, khoa học, tôn trọng quy luật khách quan của quá trình lịch sử - tự nhiên.
Ngược lại, nếu chủ trương sai, bằng ý chí chủ quan, thì chẳng những con đường không ngắn hơn, mà có khi lại dài thêm, bỏ mất cơ hội và phải mất nhiều thời gian để quay lại. Nói theo một nghĩa khác, định hướng sai, chủ quan, không khoa học thì đồng nghĩa với cản trở CNXH. Thực tế ở Liên Xô và phe XHCN (cũ) đã từng bị như vậy. Thật đáng tiếc!
Định hướng XHCN là một phạm trù liên quan đến nhiều mặt của đời sống xã hội. Trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa xã hội và chính trị, định hướng ấy quan hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại thúc đẩy lẫn nhau, không thể tách rời.
Bằng cụm từ “Kinh tế thị trường với định hướng xã hội chủ nghĩa” (tên gọi của bài này), ý của tác giả là giữ định hướng XHCN nhưng tách ra, không nhập vào trong nội hàm của Kinh tế thị trường, muốn Kinh tế thị trường không bị hiểu sai, không bị biến tướng bởi các tư duy chủ quan, không dùng ý chí chính trị can thiệp trực tiếp vào kinh tế trái quy luật khách quan, để cho con đường tiến lên không bị lòng vòng. Định hướng XHCN thì cứ định hướng còn Kinh tế thị trường thì cứ phải là Kinh tế thị trường theo đúng nghĩa của nó. Không vì định hướng XHCN mà Kinh tế thị trường không còn là nó.
Chúng ta đã lựa chọn Kinh tế thị trường là đúng rồi. Đó là con đường để phát triển đất nước và tiến dần lên CNXH. Theo tôi, kinh tế thị trường ở các nước TBCN hay XHCN thì nội hàm về cơ bản không khác nhau, mà chỉ có sự khác nhau về trình độ phát triển, và trong đó CNXH phải đạt mức cao hơn CNTB. Muốn hơn thì trước hết phải bằng. Muốn bằng thì phải học tập tối đa kinh nghiệm phát triển của họ.
Trong xã hội XHCN, Kinh tế thị trường sẽ có đặc điểm gì? Tôi xin thử nêu mấy ý kiến sau và cũng là dự báo, còn phải tiếp tục theo dõi thực tiễn để kịp thời điều chỉnh và không ngừng bổ sung.
Thứ nhất, nền kinh tế ấy phải phát triển ở trình độ rất cao, biểu hiện cụ thể ở năng suất lao động và thu nhập cao trên đầu người. Theo nghĩa đó, hiện nay các nước tư bản phát triển, nhất là ở khu vực Bắc Âu, đang cao hơn các nước gọi là XHCN rất nhiều. Trước mắt, nước ta phải phấn đấu để vượt qua “bẫy” thu nhập trung bình, tiến tới thu nhập cao, và sau đó phải tiếp tục nâng cao nhiều nữa.
Thứ hai, ít phân hóa giàu nghèo. Nói cách khác là không để bị phân hóa giàu nghèo bất hợp lý, bất bình đẳng, trong xã hội không có lớp người giàu nhanh bằng thu nhập bất chính, trong khi một bộ phận khác thì vẫn nghèo (hoặc nghèo đi) do thiếu cơ hội, điều kiện, bất bình đẳng. Sự phân hóa giàu nghèo bất hợp lý, đến lượt nó lại tạo ra mâu thuẫn xã hội và kìm hãm sự phát triển.
Thứ ba, nền kinh tế ấy vận hành chủ yếu bằng cơ chế thị trường ngày càng đồng bộ và đầy đủ. Trong trường hợp cần thiết, nhà nước cần phải tác động vào nền kinh tế, thì sự tác động ấy phải phù hợp (không ngược lại)  với cơ chế thị trường.
Nói cách khác là phải dùng chính cơ chế thị trường để tác động vào thị trường. Vai trò quản lý của nhà nước đương nhiên là cần thiết, ở các nước tư bản cũng vậy, và việc quản lý ấy trước tiên là bảo đảm cho thị trường lành mạnh, không có thị trường ảo, thị trường ngầm, chống độc quyền, chống gian lận lừa lọc, buôn lậu trốn thuế,… và sự phân bổ nguồn lực, lựa chọn chiến lược phát triển dựa vào cơ chế thị trường và dự báo tình hình thị trường trong và ngoài nước.
Thứ tư, nhiều thành phần kinh tế bình đẳng với nhau, đa dạng về hình thức sở hữu TLSX, trong đó sở hữu xã hội ngày càng chiếm tỷ lệ cao hơn và đến lúc sẽ trở thành phổ biến. Sở hữu xã hội không phải là sở hữu nhà nước. Nó bao gồm kinh tế cổ phần, kinh tế hợp tác và các tổ chức văn hóa xã hội, các tổ chức phi lợi nhuận của cộng đồng.
Vào cuối đời mình khi thấy kinh tế cổ phần xuất hiện, C.Mác có nhận định “con đường đây rồi”. Sở hữu xã hội ấy là kết quả tất yếu về sự phát triển vượt qua chính mình của kinh tế tư nhân và kinh tế hộ. Tức là trên cái nền của kinh tế tư nhân mà phát triển lên, một cách tự nhiên, tự nó, chứ không phải triệt tiêu hay giới hạn kinh tế tư nhân.
Do phát triển cao, các đơn vị kinh tế tư nhân vượt ra ngoài giới hạn của chính mình, có yêu cầu tất yếu phải quan hệ với nhiều chủ thể khác. Từ đó mà tính chất xã hội hóa ngày càng cao, cuối cùng sẽ xuất hiện sở hữu xã hội, điều chỉnh và khắc phục mâu thuẫn giữa tính chất xã hội của lực lực lượng sản xuất với chiếm hữu tư nhân trong quan hệ sản xuất. Sở hữu xã hội không phải được tạo ra bằng ý chí chủ quan, hành chính, mà là quá trình phát triển tự nhiên, là yêu cầu tự thân, tự nó.
Đến lúc nào sở hữu xã hội trở thành phổ biến, thì lúc ấy sẽ xuất hiện xã hội XHCN. Các doanh nghiệp nhà nước chủ yếu để trực tiếp phục vụ quốc phòng hoặc làm nhiệm vụ mở đường đối với các lĩnh vực cần thiết cho đất nước nhưng kinh tế tư nhân chưa ai chịu đầu tư. Khi xã hội có người đầu tư thì nhà nước bán lại cho các nhà đầu tư.
Thứ năm, nền kinh tế ấy trong mối quan hệ mật thiết với nền văn hóa giàu tính nhân văn và nền chính trị thật sự dân chủ. Nền văn hóa đặt vấn đề “con người” vào vị trí trung tâm và hình thành những con người có nhân cách, để từ đó họ quan hệ với nhau trung thực và nhân ái trong hoạt động kinh tế.
Nền chính trị tạo ra khung pháp lý tiến bộ và cơ chế dân chủ (trong đó, quyền lực là của nhân dân, dân ủy quyền mà không mất quyền, ủy quyền gắn với kiểm soát quyền lực) để kinh tế thị trường phát triển bền vững vì mục tiêu phục vụ con người. Dân chủ phải là bản chất của CNXH, tạo sức đề kháng và sức sống của một quốc gia.
Bằng cách tiếp cận trên, chữ “với” trong cụm từ “Kinh tế thị trường với định hướng XHCN” sẽ tham gia góp phần đổi mới tư duy, để từ đó mở ra các hướng nghiên cứu mới tiếp theo./.
TS. Vũ Ngọc Hoàng (Ủy viên Trung ương Đảng, Phó ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương)
Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)