Chủ Nhật, 14 tháng 6, 2015

20150614. BÀN VỀ DÂN TRÍ VIỆT

ĐIỂM BÁO MẠNG
TIỀN DÂN CAO VÀ TRÍ DÂN ...THẤP
Bài của KỲ DUYÊN/ TVN 13/6/2015
Cần tiền cho các dự án xây dựng, đền bù cho một số khoản thất thoát, lãng phí, thậm chí là tham nhũng, hay oan sai thì toàn tiền của dân. Nhưng cứ nói đến trí dân, đến lợi ích của dân phải được tôn trọng, để dân biết dân bàn dân làm dân kiểm tra thì kêu dân trí… thấp.
Tiền cao- trí thấp, nên dân luôn thua thiệt là phải!
Ông Nguyễn Thanh Chấn là một con người có số phận đặc biệt và lạ lùng. Một người nông dân lương thiện, hiền lành, mà từ lúc vụ án của ông vỡ lở là án oan, cho tới lúc được ngành tư pháp tuyên bố xin lỗi và bồi thường 7,2 tỷ đồng, thì một lần nữa, số phận người nông dân chất phác này lại như “xới tung” lên những khiếm khuyết của tòa án nước Việt.
Trách nhiệm… trốn đâu?
Nếu không kể đến trường hợp ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình) là người từng được tuyên trả số tiền bồi thường cao nhất - 21 tỉ đồng, nhưng hiện bản án bồi thường này đã bị UB thẩm phán TAND tỉnh Thái Bình tuyên hủy, và đang được TAND TP Thái Bình xét xử lại, thì vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn được coi là vụ án có số tiền đền bù lớn nhất từ trước đến nay.
7,2 tỉ đồng đúng là một số tiền lớn, nhưng liệu có lớn hơn 10 năm tù oan, một ngày tù nghìnthu ở ngoài, chất chứa bao nỗi đau chịu đựng của một người nông dân cùng gia đình ruột thịt của ông?
Tuy nhiên, nếu như dư luận XH ồn ào bao nhiêu khi vụ án oan này vỡ lở, thì giờ đây, cũng ồn ào không kém, bởi một câu hỏi: Ai sẽ là người phải chi trả con số đền bù 7,2 tỷ đồng đó?
Không phải vô lý khi ĐBQH Bùi Thị An (Hà Nội), đã gay gắt trả lời- như câu trả lời của lòng dân:
Dân đóng thuế không phải để đền bù cho những thiệt hại do bản thân người có trách nhiệm gây ra, cho dù đó là lỗi vô ý hoặc cố ý. Người nào gây ra hậu quả (oan, sai) thì phải bỏ tiền túi ra đền bù đúng số tiền nhà nước đã bỏ ra chi trả cho người bị oan sai, để họ có trách nhiệm hơn với công việc. Tôi nghĩ đây là một trong những biện pháp chống oan sai mang lại hiệu quả (GDVN, ngày 7/6).
Tiền dân cao, dân trí thấp, Ấn tượng trong tuần, Kỳ Duyên, trốn biệt, phát ngôn,
Việc chi phí đền bù án oan Nguyễn Thanh Chấn lấy từ đâu đang rất được dư luận quan tâm. Ảnh:Tiền Phong
Quan niệm của ĐBQH Bùi Thị An, của luật sư Đoàn Quốc Dự nhận được rất nhiều sự đồng cảm và ủng hộ của bạn đọc, nhất là trên các trang mạng XH. Mặt khác, ngay trong Luật trách nhiệm bồi thường Nhà nước (Nghĩa vụ hoàn trả và xử lý trách nhiệm của người thi hành công vụ),  ở Điều 56, Khoản cũng quy định rất rõ: Người thi hành công vụ có lỗi gây ra thiệt hại, có nghĩa vụ hoàn trả cho ngân sách nhà nước một khoản tiền mà Nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.Còn giới chuyên môn như luật sư Đoàn Quốc Dự (Văn phòng Luật sư Nguyễn Bình và Cộng sự), mổ sẻ sâu sắc góc độ động cơ của những hành vi có lỗi của người thi hành công vụ, khi cho rằng, đây là hành vi cố ý trong hoạt động tố tụng, cần xử lý nghiêm minh, nhằm tránh các trường hợp tương tự có thể xảy ra!
Nếu chiếu theo điều luật này, những người thi hành công vụ có lỗi (cố ý) trong vụ ông Nguyễn Thanh Chấn sẽ phải là người có nghĩa vụ hoàn trả cho ngân sách nhà nước một khoản tiền mà Nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
Đây đâu phải là điều gì mới mẻ, mà từ xa xưa, loài người cũng đã rất sòng phẳng và công minh trước Tội và Lỗi.
Bạn đọc Ngọc Uy Phan của Tuần Việt Nam cho biết: Cách đây 3.800 năm ở Babylone (nay là Iraq), Luật Hammurabi đã được khắc trên đá để công bố với toàn dân (nay đang được trưng bày ở bảo tàng Louvre, Pháp). Trong số 282 điều luật, Điều 05 có vị trí đặc biệt: Nếu quan tòa, do thiếu công minh hoặc kém khả năng mà xử án sai, sẽ bị phạt số tiền gấp 12 lần nguyên án và bị cách chức vĩnh viễn. Nếu không đủ tiền để nộp, bị xử tử.
Đủ biết sự nghiêm khắc của luật pháp không chỉ dành cho những kẻ phạm tội, mà dành ngay cho cả các vị quan tòa.
Thế nhưng ở XH ta thì sao? Mặc dù luật quy định các chế tài có vẻ rất rõ ràng như vậy, nhưng theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, đến nay vẫn chưa thấy trường hợp nào cán bộ làm oan sai phải bồi thường. Chúng ta không phải thiếu luật mà chỉ thiếu cơ chế thực hiện luật! Nhà nước trao cho họ quyền nhưng phải ràng buộc trách nhiệm, nghĩa vụ đi đôi (Tuần Việt Nam, ngày 10/6).
Nói theo kiểu luật sư Nguyễn Văn Hậu, quyền của các vị thi hành công vụ luôn có mặt, chỉ trách nhiệm là… trốn biệt, khi cần. Có ĐBQH còn phát ngôn, việc nhà nước lấy tiền thuế của dân đền bù cho người bị oan sai là con dại, cái mang.  Xưa nay, từ trong văn học đến ngôn từ đời sống chỉ thấy con dân chứ chưa thấy… cái dân bao giờ!
Còn theo người viết bài này, việc nhà nước phải bỏ tiền ngân sách ra đền bù oan sai phản chiếu rất sinh động tư duy cũ- cơ chế bao cấp- ngay trong những chế tài của văn bản luật thời kinh tế thị trường, vô tình kéo theo những di lụy cụ thể:
Người thi hành công vụ có lỗi, không hề nhận thức được sâu sắc sai phạm của mình, để trau dồi năng lực chuyên môn. Và do không phải thực hiện những chế tài nghiêm khắc ở góc độ kinh tế, những người thi hành công vụ dễ trở nên “nhờn luật” trong qúa trình thực thi nhiệm vụ
Mặt khác, đó cũng là sự “tiếp tay” cho bất công XH, khi sử dụng tiền thuế của người dân lao động để đền bù, thay thế cho việc những người thi hành công vụ sai phạm phải trực tiếp đền bù.
Mà vụ oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn đâu phải duy nhất.
Tại báo cáo giám sát trình bày trước QH sáng 5/6 về tình hình oan sai, Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Văn Hiện đã khiến cho dư luận XH giật mình, ồn ào bàn luận khi ông thừa nhận 03 năm qua có 71 vụ oan sai. Con số oan sai này kéo theo cuộc sống bị tổn thương về tinh thần, tổn thất về vật chất của bao gia đình, trẻ em? Không ai tính được hết. Nhưng chắc chắn, nó đem lại sự bất an trong tâm lý người dân về niềm tin ở Công lý.
Có khá nhiều sự mổ xẻ xung quanh con số oan sai này. Đại biểu QH Nguyễn Hòa Bình, Viện trưởng VKSNDTC cho biết, để hạn chế những bất cập của công tác điều tra, xét hỏi, cơ quan chức năng đã áp dụng những biện pháp mang tính kỹ thuật, công nghệ, đề cao nguyên tắc tranh tụng, tôn trọng nguyên tắc suy đoán vô tội v.v.. và v.v... Thế nhưng dư luận XH chưa quên, một trong những quyền của nghi can, bị can- quyền im lặng- khi mới đây đưa ra đã gặp sự phản đối của không ít vị trong ngành tư pháp.  Trong khi đây là một trong những quyền được áp dụng phổ biến ở những nước tiên tiến, và đời sống văn minh.
Đủ biết, hành trình cỗ xe cải cách tư pháp đang đi còn gập ghềnh lắm. Một khi tư pháp còn chịu sự cầm tay chỉ việc
Dân trí thấp và quan trí… chưa cao
Chưa xong chuyện tiền dân, lại đến chuyện dân trí- trí dân!
Tiền dân cao, dân trí thấp, Ấn tượng trong tuần, Kỳ Duyên, trốn biệt, phát ngôn,
Chưa xong chuyện tiền dân, lại đến chuyện dân trí- trí dân! Ảnh minh họa
Thì nay, tại kỳ họp QH lần này, một ĐBQH đã “dẫn lời một bài báo” chê “dân trí thấp” khi ông phát biểu về Luật trưng cầu dân ý. Rằng: Dân chủ của ta có hạn, dân trí còn rất thấp, số người dân trí cao là thiểu số, trưng cầu có khi gây hại, không thể tùy tiện. Có thể nhận xét này là thật lòng, nhưng đã tạo ra một cơn dư chấn không hề nhỏ cũng rất… thật lòng trong XH.Cách đây ít lâu, một quan chức đã phải hứng “đá” của dư luận XH, khi hồn nhiên trả lời việc của chính quyền, không phải hỏi dân. Đá thì ảo, nhưng vết thương do chính ông tự gây ra cho mình- rất đau, rất thật.
Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn ngay lập tức đã chứng minh bằng những số liệu, nói có sách máchcó chứng. Những con số này dựa vào điều tra dân số năm 2009 (tức là hiện nay đã khá hơn), cho thấy dân trí nước Việt không hề thấp:
1. Gần 94% người dân biết đọc, biết viết;
2. Khoảng 1/4 người Việt xong trung học hay cao hơn;
3. Ở người trên 15 tuổi, 4.2% có bằng cử nhân và 0.2% có bằng sau ĐH. Việt Nam có hơn 100 ngàn thạc sĩ, 24 ngàn tiến sĩ, 10 ngàn giáo sư và phó giáo sư. Ngoài ra, Việt Nam còn có nhiều tướng lãnh có bằng tiến sĩ và học hàm giáo sư.
Niên học 2011-2012, Việt Nam có 215 trường cao đẳng, 204 trường ĐH, 756 ngàn học sinh cao đẳng và 1.4 triệu sinh viên ĐH. Nếu nhìn vào những con số trên, rất khó có thể nói rằng dân trí Việt Nam còn thấp. Nhất là con số giáo sư và tiến sĩ của Việt Nam còn cao hơn cả Thái Lan (vốn chỉ có 5414 phó giáo sư và 708 giáo sư).
Từ thực tế như trên, dư luận XH cho rằng, nếu những số lượng GD trên tương đồng với chất lượng, thì vị ĐBQH kia dẫn thông tin xa rời thực tiễn.
Còn nếu đó chỉ là những con số “bệnh thành tích’ như lâu nay, thì các vị cũng phải chịu trách nhiệm. Vì sao, mà các vị để cho dân trí thấp như vậy? Mới đây, lại thêm một quan chức coidân chả là cái đinh gì. Đó là vị Phó GĐ Sở VH- TT- DL Vĩnh Phúc, xung quanh vụ việc xây Văn Miếu hết gần 300 tỷ đồng.
Xin không bàn về những phát ngôn “ngây ngô” rằng, xây Văn Miếu nhưng đến giờ vẫn không biết thờ ai? Trong khi từ cố chí kim, Văn Miếu còn được gọi là Khổng Miếu, chỉ để thờ Khổng Tử. Không bàn về những quan niệm văn hóa kỳ cục kiểu giấu đầu hở đuôi đó, vì nếu không biết để thờ ai, thì làm sao có thể thiết kế một công trình kiến trúc kiểu Văn Miếu v.v… và v.v...
Tiền dân cao, dân trí thấp, Ấn tượng trong tuần, Kỳ Duyên, trốn biệt, phát ngôn,
Văn Miếu Vĩnh Phúc chưa biết thờ ai. Ảnh: Hoàng Sang
100% vốn là tiền thuế của dân, vậy mà khi trả lời báo chí, ông Phó GĐ Sở VH- TT- DL Vĩnh Phúc cũng thản nhiên không lấy ý kiến nhân dân, vì dân có ai biết đâu mà lấy?Người viết bài chỉ chú ý đến con số 300 tỷ đồng xây Văn Miếu Vĩnh Phúc, được lấy 100% từ tiền ngân sách tỉnh. Số tiền này do nhân dân ở địa phương đóng thuế mà có (theo Infonet, ngày 10/6). Trong khi tỉnh này có  khá nhiều các công trình dân sinh cũng như các chương trình phát triển kinh tế xã hội khác vẫn còn đang thiếu vốn, thì lại ưu tiên cho một công trình kiến trúc mà xây xong vẫn không biết sẽ thờ ai.
Có một sự giống nhau kỳ lạ về phẩm cách các quan chức trong bài viết này.
Câu chuyện oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn còn chưa ráo mực, đã đến con số 71 án oan sai trong 03 năm. Số tiền 7,2 tỷ đồng sẽ phải đền bù cho ông Nguyễn Thanh Chấn thực chất là tiền thuế của dân cũng vẫn còn chưa ngã ngũ, đã đến chuyện dân biết gì mà trưng cầu ý kiến. Nay lại đến vụ việc 300 tỷ đồng của dân xây Văn miếu Vĩnh Phúc, để rồi không biết sẽ thờ ai, nhưng cũng không cần hỏi dân, vì dân có biết đâu mà lấy (ý kiến).
Để cần tiền cho các dự án xây dựng, đền bù cho mọi khoản thất thoát, lãng phí, thậm chí oan sai thì toàn tiền của dân. Nhưng cứ nói đến trí dân, đến lợi ích, ý kiến của dân phải được tôn trọng, để dân biết dân bàn dân làm dân kiểm tra thì kêu dân trí… thấp.
40 NĂM SAU: XEM LẠI DÂN TRÍ
Bài của NGUYỄN QUANG DY / Viet-Studies/ BVN 14/6/2015

Người ta hay nói dân trí là yếu tố sống còn đối với vận mệnh của một quốc gia. Nhưng hiểu về dân trí như thế nào thì chắc vẫn còn tranh cãi. Có người cho rằng dân trí ở Viêt Nam cao, trong khi “quan trí” lại thấp, cần phải nâng cao. Nhưng từ xưa đến nay (từ thời cụ Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh), tại sao người ta thường kêu gọi “nâng cao dân trí”? Có lẽ người ta muốn đề cập đến cùng một vấn đề. Hay nói cách khác, “dân nào thì quan nấy”.
Sau 40 năm, hãy điểm lại 10 hình ảnh hài hước và độc đáo “chỉ có tại Việt Nam” để xem dân trí đang ở đâu, và vì sao có thể (hay không thể) thay đổi được. (Tất nhiên các bạn có thể bổ sung thêm). Tuy hình ảnh chỉ là bề nổi của tảng băng chìm, nhưng nó là một tiêu chí quan trọng. Những người cầm quyền hay nói “lấy dân làm gốc”, vậy làm thế nào thay đổi được cái ngọn bị sâu bệnh, nếu cái gốc cũng yếu kém và khó thay đổi?

  1. Cái cột điện
Bill Gates hay khách quốc tế nào đến Việt Nan đều ấn tượng bởi “cái cột điện” như một hình ảnh độc đáo khó quên. Đó là một đống dây điện lằng nhằng cuộn vào nhau như cái mạng nhện khổng lồ, tạo thành một tác phẩm nghệ thuật đường phố mà không một nghệ sĩ sắp đặt nào có thể làm nổi. Tác phẩm này có mặt khắp nơi, từ các đường phố lớn sang trọng đến các ngõ hẻm tồi tàn. Không biết nó xuất hiện từ bao giờ, nhưng đã tồn tại qua thời gian như một phần của nền văn minh đô thị (theo “định hướng XHCN”). Chắc không thể cải tạo được nó, mà chỉ có thể bỏ đi và thay bằng một hệ thống khác. Có người nói đó là hình ảnh của Hà Nội, những người khác thì cho rằng đó là hình ảnh của EVN (tập đoàn điện lực VN). EVN vừa được hưởng ngân sách, vừa có quyền tăng giá điện tùy ý, mà chẳng cần phải đầu tư đổi mới hạ tầng (như một nhóm lợi ích). Vậy tiền chạy đi đâu? Dù sao, cái tác phẩm nghệ thuật này (biểu tượng cho dân trí VN) đáng được đưa vào “Guinness Book” về những kỷ lục tồi tệ nhất.
  1. Cái loa phường
Có lẽ Bill Gates chưa có dịp thưởng thức cái loa phường để đánh giá. Nó dễ dàng đánh bại cái cột điện để chiếm vị trí số một nếu xếp hạng. Nó cũng hiện diện khắp nơi, nhưng không câm lặng như cái cột điện. Từ sáng sớm đến tối, nó oang oang lặp đi lặp lại mấy nội dung nhàm chán. Ngay cả khi ta ngủ, hay sang tận Paris hoặc London, trong tai vẫn văng vẳng tiếng loa phường. Thật khó lòng thoát khỏi nó, ngay cả trong tâm thức. Tại sao người ta bỏ được sổ gạo và tem phiếu, mà lại không bỏ được cái loa phường điên khùng này? Có lẽ vì nó là công cụ kiểm soát văn hóa tư tưởng, nên tồn tại cùng với chế độ. Chúng ta lớn lên với nó, quen thuộc và chấp nhận nó, nên nó đã đi vào tiềm thức và dân trí, ngay cả khi ta sống cũng như chết. Có lẽ nhạc sỹ Văn Cao, dù đã ở thế giới bên kia, cũng không thể quên được cái thứ “khủng bố mềm bằng âm thanh” này (như có người đặt tên). Tác giả của bài Quốc ca đã phải chịu đựng cái loa phường chõ vào căn phòng mình như để tra tấn trong suốt cuộc đời còn lại, cho đến khi nhắm mắt.
  1. Giao thông nguy hiểm
Đối với những người nước ngoài nào mới đến Việt Nam lần đầu thì có lẽ điều đáng sợ nhất trong đời là phải vượt qua đường phố, nơi xe cộ đi lại hỗn loạn, không ai tránh ai. Nó còn nguy hiểm hơn cả cái cột điện và cái loa phường. Nó giống như cảnh tượng bạo lực chỉ thấy trong phim hành động. Nó phản ánh một não trạng bất an và ám ảnh bạo lực của nhiều người Việt, như một di chứng của chiến tranh, làm cho con người dễ vô cảm. Nó lý giải tại sao Việt Nam lại được xếp thứ 13 (gồm những nước vô cảm nhất) trong 150 quốc gia được viện Gallup khảo sát năm 2012. Huffington Post coi giao thông ở Việt Nam là “nơi nguy hiểm nhất”, còn CBS News thì ví giao thông ở đây như “địa ngục”, và BBC cho rằng nó còn nguy hiểm hơn cả đại dịch AIDS. Bộ Y tế VN thông báo trong 7 ngày nghỉ Tết năm 2015 có 246 người chết do tai nạn giao thông. Còn bộ trưởng Giao thông VN gọi đó là “quốc nạn” vì mỗi năm có gần 12.000 người chết và 9.300 người bị thương, có thể so sánh với con số thương vong do thảm họa sóng thần ở Nhật Bản. Nhưng đối với những người Việt đã quen với chiến tranh và bạo lực thì giao thông hỗn loạn và tắc đường là một phần của đời thường và dân trí. Người ta hay đùa “Hà Nội không vội được đâu!” Hình như người Việt có khiếu hài hước đặc biệt, thích đùa ngay cả với tính mạng của mình. Có người còn lập luận là tại sao lại sợ chết khi hàng ngày vẫn “sống trong sợ hãi” như trong phim “thập diện mai phục”.
  1. Đường phố ngập lụt
Khi mùa mưa đến, những đường phố lớn ở Hà Nội có thể biến thành những dòng sông nhỏ. Bạn không cần mất công đến tận Venice để thưởng ngoạn cảnh này. Chỉ cần sắm cho mình một cái thuyền nhỏ, thay vì cái xe máy vô tích sự trong nước lụt. Năm này qua năm khác, người Hà Nội nơm nớp vừa lo “mất nước” vừa lo “ngập lụt’, mà cả hai đều cùng một nguyên nhân. Nghe nói đã có những khoản kinh phí lớn của các nhà tài trợ quốc tế và ngân sách quốc gia đầu tư để cải tạo hệ thống cấp thoát nước Hà Nội. Nhưng các khoản tiền này đã trôi theo dòng nước cống ra sông ra biển (hoặc chui vào túi ai đó). Ách tắc không phải chỉ có giao thông, cấp thoát nước, hay hệ thống hành chính công, mà trước hết là ý thức hệ và dân trí. Vì vậy, muốn tháo gỡ ách tắc ngoài đường, phải tháo gỡ ách tắc trong đầu con người trước.
  1. Đái đường và vứt rác
Tuy nhiên, chúng ta có một thói quen rất thông thoáng, đó là đái đường và vứt rác. Bạn có thể thấy cái biển “cấm đái bậy” khắp mọi nơi, nhưng nó không ngăn được người dân đái bậy. Người ta đái bậy và vứt rác khắp nơi, từ những góc phố cổ quanh Hồ Hoàn Kiếm, đến con đường đê dọc sông Hồng nơi có những bức tranh gốm hiện đại. Phải chăng dân ta uống nhiều bia hơi, nên đái nhiều hơn người khác? Phải chăng họ lâu nay “sống trong sợ hãi” nên hay vãi đái? Phải chăng đái bậy đã trở thành một phong cách sống? Hay chỉ vì họ không có đủ toilet? Dù đây có phải là một vấn đề quan trọng cần “tái cấu trúc” hay không, dù các “sở ban ngành” (như giao thông công chính hay văn hóa tư tưởng) đã làm được những gì, thì đái bậy và vứt rác vẫn đang hiện hữu như một hình ảnh “đặc thù” của văn hóa và dân trí VN.
  1. Ném đá và chửi đổng
Không phải chỉ có đái bậy, mà hình như người Việt còn thích văn hóa ném đá và chửi đổng, đặc biệt là gần đây trên internet và thế giới mạng. Nhiều người cũng rất mê internet và truyền thông kỹ thuật số nhưng rất ngại tham gia thế giới mạng, chỉ vì vấn đề này. Trên đó hoàn toàn tự do, kể cả ném đá vô tội vạ. Không có luật lệ nào cả, giống như vô chính phủ, chỉ có dân trí điều tiết. Đó là bản chất của thế giới mạng, nơi cả hai mặt tích cực và tiêu cực cùng tồn tại. Có lẽ vì vậy mà tốc độ phát triển internet và Facebook ở Viet Nam vào loại nhanh nhất thế giới, dù không tỉ lệ thuận với dân trí. Có mấy nguyên nhân. Người Việt vốn có truyền thống hay chửi nhau và cãi nhau (chẳng cần lý do cụ thể). Do bị kiểm duyệt quá nhiều và quá lâu nên họ không có thói quen tranh luận một cách có văn hóa. Nay internet và truyền thông kỹ thuật số đã mở ra một xa lộ thông tin mới cho tự do ngôn luận (mà không bị kiểm duyệt). Nó giống như “tháo cống” cho mọi thứ, kể cả gia bảo và rác rưởi trong nhà đều được phơi bày.
  1. Học vẹt
Không có vấn đề nào bị công chúng phê phán nhiều như giáo dục. Và lúc này không có vấn đề nào quan trọng hơn giáo dục, để nâng cao dân trí và chấn hưng đất nước. Nhưng tại sao càng cải cách, chất lượng giáo dục càng tụt hậu? Các chuyên gia giáo dục cho rằng học vẹt và chế độ thi cử chạy theo thành tích và bằng cấp làm triệt tiêu năng lực sáng tạo và tư duy độc lập của học sinh. Human Development Indicators xếp Việt Nam đứng thứ 121/187 (dưới trung bình). Không có một trường đại học nào của VN lọt được vào danh sách các trường đại học có danh tiếng và chất lượng (trong khu vực). International Property Rights Index xếp Việt Nam thứ 108/130 (gần đội sổ), tính theo giá trị trí tuệ. Giáo dục bị tụt hậu thê thảm như vậy mà vẫn có nhân tài xuất hiện (như Ngô Bảo Châu). Đất nước bị tàn phá kinh người như vậy, mà vẫn còn cảnh đẹp (như hang Sơn Đòng). Nhưng Ngô Bảo Châu không phải là sản phẩm của giáo dục VN, cũng như Sơn Đòng không phải là sản phẩm của du lịch VN. Nếu không thay đổi cơ bản về hệ thống giáo dục và đào tạo, Việt Nam sẽ chảy hết chất xám vì hầu hết nhân tài rời bỏ đất nước
  1. Lễ hội quá nhiều
Gần đây có quá nhiều lễ hội ở Việt Nam (nghe nói 9000 mỗi năm), nhưng cũng có nhiều hình ảnh phản cảm thiếu văn hóa và thậm chí đầy bạo lực trong các hoạt động này. Đây là hệ quả của căn bệnh “cờ đèn kèn trống”, phản ánh tâm thức bất an của những người bị cuồng tín và quá khích, cố giành bằng được vài biểu tượng văn hóa nào đó để trang trí, mà không hiểu đó là dân trí thấp. Điều này có thể bị những kẻ bất lương và tham nhũng trong chính quyền lợi dụng để “đục nước béo cò”. Trong khi kinh tế đang khó khăn, thì rất nhiều kinh phí Nhà nước đã được chi cho những lễ hội tốn kém như vậy. Nhiều đền chùa cổ kính vô giá đã bị phá bỏ để biến thành những “công trình văn hóa” mới toanh rất tốn kém nhưng chẳng có giá trị gì về lịch sử. Trong khi khu chùa Bái Đính hoành tráng (ở Ninh Bình) góp phần thương mại hóa Phật giáo, thì tỉnh Vĩnh Phúc đã “mạnh dạn” đầu tư 271 tỷ VNĐ xây lại Văn Miếu của tỉnh (để thờ Khổng Tử!). Lạm phát lễ hội là một biểu hiện của tham nhũng về văn hóa và dân trí thấp. Tổng cục Du lịch cho biết 85% khách du lịch quốc tế không muốn quay trở lại Việt Nam, và ngày càng nhiều người Việt đi du lịch nước ngoài. Đó là cách họ “bỏ phiếu bằng chân”.
  1. Xây để phá
Gần đây, ai đi qua đường Bưởi ở Hà Nội đều nhìn thấy một quang cảnh như thời chiến (sau một trận ném bom), nhà cửa dọc phố đang bị phá hủy để làm đường. Nó lặp lại hình ảnh nhiều năm về trước khi nhà cửa dọc đường đê Yên Phụ (phía đông bắc Hà Nội) cũng bị phá hủy như vậy để “bảo vệ đê” (thật vậy sao?). Nghe nói bài học này đã gây tổn thất trên 10 triệu USD, và làm cuộc sống nhiều gia đình điêu đứng. Trong thời chiến thì những việc này có thể hiểu được, nhưng thật khó hiểu là tại sao 40 năm rồi mà tư duy thời chiến vẫn không hề thay đổi. Quy hoạch đô thị kiểu gì mà cứ cho xây rồi lại phá? Hàng năm, Hà Nội vẫn đào vỉa hè và đường phố lên để lát lại và sửa đường ống, chẳng ai phối hợp với ai, vừa tốn kém và lãng phí, bất ổn cho giao thông và cuộc sống con người. Gần đây căn bệnh này đã lây lan tới thành phố Hồ Chí Minh, với những “lô cốt” (bịt đường để thi công) mọc lên ngày càng nhiều trên đường phố. Hình như người Việt thích xây để phá (chứ không phải để tồn tại). Kiểu dân trí lạ lùng này (theo “định hướng XHCN?”) có thể biến “nền văn minh Sông Hồng” thành “nền văn minh Sông Tô Lịch” (một con sông nhỏ tại Hà Nội đã bị chết vì ô nhiễm nặng nề).
Như để minh họa, trong khi đang viết bài này thì một tổ công nhân (xí nghiệp “nước sạch”) lại đến đào đường ống nước trước cửa nhà (để thay cái đồng hồ cũ). Trước đó chỉ khoảng mấy tuần một tổ khác (cùng xí nghiệp này) đã đến đào đường để thay ống nước mới (nhưng không chịu thay cái đồng hồ cũ). Có trời mới biết tại sao họ không phối hợp với nhau? Tất nhiên vấn đề không phải do họ, mà do một hệ thống bị phân liệt và dân trí thấp.
10. Đốn hạ cây xanh
Trong khi các vấn đề nan giải trên đây vẫn còn nguyên, thì gần đây Hà Nội đã có một quyết định “sáng tạo” là chặt bỏ 6700 cây xanh đã tồn tại hàng thế kỷ nay như “lá phổi” của thành phố và là hình ảnh hấp dẫn của Hà Nội. Cũng may, cái quyết định ngu xuẩn và quái gở này đã vấp phải một làn sóng phản kháng của dư luận, buộc lãnh đạo thành phố phải nghĩ lại và nhân nhượng (sau khi vài trăm cây xanh đã bị giết oan). Cực đoan và bạo lực không chỉ đe dọa con người, mà còn đe dọa thiên nhiên và môi trường sống. Hình ảnh phản cảm về Hà Nội chặt hạ cây xanh vô tội đã lan truyền khắp thế giới mạng, trong khi bảo vệ môi trường để đối phó với thay đổi khí hậu đang trở thành vấn đề sống còn của loài người. Chẳng lẽ Hà Nội muốn quay về thời kỳ đồ đá, bằng cách phá hủy nốt những gì chiến tranh chưa kịp phá hủy?
Thay cho lời kết
Không biết sau việc Hà Nội quyết định chặt 6700 cây xanh sẽ là sự kiện gì khác tiếp theo, nhưng vụ bê bối này đã đem lại một số bài học hữu ích. Một là, khi nào báo chí mạng “lề trái” và báo chí “lề phải” cùng vào cuộc, phản ánh đồng thuận xã hội cao hơn, thì tiếng nói sẽ mạnh hơn. Hai là, khi nào dư luận trong nước và quốc tế cùng lên tiếng, thì sức ép sẽ hiệu quả hơn. Ba là, khi nào chính quyền bị động, lúng túng đối phó với dân trí cao hơn, thì họ buộc phải lắng nghe và nhân nhượng, dù chỉ để gỡ thể diện. Tuy nhiên, chừng nào hệ thống độc quyền và thân hữu (theo “định hướng XHCN”), được gia cố bằng não trạng cực đoan và bạo lực, còn ngự trị xã hội, thì mọi thứ đều có thể xảy ra. Nếu người dân không thoát khỏi nỗi sợ hãi, không nâng cao dân trí và năng lực, để buộc chính quyền phải lắng nghe, thì sẽ không có gì thay đổi. Xét cho cùng, dân trí là nền tảng của xã hội công dân và sự chấn hưng của một quốc gia.
Ngày cuối tháng 5/2015
Tác giả gửi cho viet-studies ngày 10-6-15
N.Q.D

Người đăng: vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)